Standard_wykonywania_zawodow_medycznych_e_12h6.pdf

(582 KB) Pobierz
Część I. Standard
wykonywania zawodu lekarza
Kup książkę
Rozdział I. Miejsce standardów
lekarskich w systemie prawa
medycznego – teoria i praktyka
Maria Boratyńska
1
§ 1. Wprowadzenie
Prawidła wiedzy medycznej, stanowiące podzbiór zasad staranności zawo-
dowej, o której mowa ogólnie w art. 355 KC, a w odniesieniu do profesjonali-
stów medycznych – w art. 4 ZawLekU oraz w innych medycznych ustawach
zawodowych, pochodzą z różnorakich źródeł. Formułowane na różnych po-
ziomach szczegółowości, wchodzą w skład tworzonych standardów właściwej
opieki medycznej nad pacjentem. Ich niejednorodne pochodzenie wywołuje
pytania o hierarchię ważności i pierwszeństwo jednych nad drugimi. W ostat-
nich latach nasila się zjawisko wprowadzania prawideł wiedzy medycznej do
aktów prawnych. Wśród przedstawicieli zawodów medycznych wzmaga ono
dezorientację, natomiast u prawników może wywoływać odruch bezrefleksyj-
nego podporządkowania.
§ 2. Standardy medyczne
Standardy medyczne mogą mieć dwojakie źródło: pozaprawne i prawne.
Należyta staranność zawodowa, w tym lekarska, stanowi przede wszystkim po-
chodną stanu wiedzy fachowej; zgodność z aktualnym stanem wiedzy zawiera
1
Dr hab.
Maria Boratyńska
– Instytut Prawa Cywilnego, Uniwersytet Warszawski.
3
Kup książkę
Część I. Standard wykonywania zawodu lekarza
się więc w należytej staranności
2
. Ogólne wymagania w stosunkach danego ro-
dzaju, o których mowa w art. 355 KC, w części odnoszącej się do procesu le-
czenia przybierają postać wytycznych różnego rodzaju i mocy, wynikających
z literatury naukowej lub zalecanych przez ekspertów, a przyjmujących postać
rekomendacji tworzonych na różnych szczeblach: WHO, międzynarodowych
towarzystw lekarskich, krajowych towarzystw lekarskich, niepisanych zasad
przyjętych w środowisku lekarskim czy wewnętrznych zarządzeń dyrekcji szpi-
tala. Ich charakter normatywny jest dość skomplikowany i bywa źródłem nie-
porozumień między lekarzami a prawnikami. W dodatku to, co przyjęło się
nazywać standardami, nie zawsze zasługuje na swoją nazwę. Niniejsze opraco-
wanie zmierza do wytłumaczenia sensu stanowienia prawnych zasad ostroż-
ności (staranności) medycznej i do udzielenia odpowiedzi na kluczowe pyta-
nia: o pierwszeństwo i hierarchię normatywnych (prawnych) zasad staranno-
ści wobec zawodowych reguł pozaprawnych oraz o sposób rozumienia pojęcia
standardu medycznego jako pochodnej reguł staranności profesjonalnej.
W najogólniejszym znaczeniu każdy przepis prawa medycznego wyznacza
jakiś standard postępowania; w tym miejscu chodzi jednak o podstawowe wy-
magania, jakie prawo stawia przed profesjonalistami medycznymi w toku wy-
konywania zawodu. Przepisy o należytej staranności profesjonalnej nie wyzna-
czają celów ani ideałów, lecz najniższy prawnie akceptowalny poziom działań
3
,
innymi słowy – zakreślają granice powinności zawodowych
4
. Jeśli przy wyko-
nywaniu czynności medyk nie zszedł poniżej owego poziomu, jego postępo-
wanie należy ocenić jako prawidłowe z prawnego punktu widzenia. Nie obo-
wiązuje ogólna zasada, by każdą czynność wykonywać najbezpieczniejszym
możliwym sposobem. Nie jest też wymagane działanie „ponadstaranne”, wy-
kraczające ponad normalnie wymagane rygory
5
. Z kolei uchybienie im kwa-
Stosownie do art. 4 ZawLekU lekarz obowiązany jest wykonywać zawód zgodnie ze wskaza-
niami aktualnej wiedzy medycznej i z należytą starannością, tj. wg KC – z ogólnymi wymaganiami
w stosunkach danego rodzaju.
3
M. Boratyńska, P. Konieczniak,
Naruszenie zasad ostrożności jako przesłanka odpowiedzial-
ności cywilnej, karnej i zawodowej lekarza, PiM 1999, Nr 3, s. 47.
4
E. Zielińska,
w:
Zielińska,
Komentarz, 2014, s. 75 (teza 1).
5
Obowiązkiem staranności szczególnej ustawodawca wyróżnił niektóre inne grupy zawo-
dowe, np. adwokatów i notariuszy. Wcześniejsza ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej (przed
zmianą z 2011 r.) przewidywała w art. 18, iż „pielęgniarka, położna wykonuje zawód ze szczególną
starannością”, w art. 11 ust. 1 PielęgPołożU jest to już po prostu staranność należyta. Samo istnie-
nie w języku prawnym rozróżnienia staranności należytej i szczególnej każe przynajmniej wstęp-
nie zakładać, że ma ono charakter zamierzony i nie są to pojęcia tożsame, a standardy ogólne
(„ogólnie wymagane”) nie mogą być zrównywane w drodze wykładni ze szczególnymi, czyli pod-
2
4
Kup książkę
Rozdział I. Miejsce standardów lekarskich w systemie...
lifikuje się jako szeroko rozumiane bezprawie i przy spełnieniu pewnych wa-
runków dodatkowych otwiera drogę do obciążenia sprawcy odpowiedzialno-
ścią prawną
6
.
§ 3. Reguły staranności
Zasady staranności (ostrożności) stanowią typ norm właściwy wszystkim
dziedzinom działań ludzkich. Ich założonym celem jest maksymalizacja szans
na osiągnięcie wyników pożądanych przy minimalizowaniu ryzyka nieko-
rzystnych następstw ubocznych. Zwykle mają one charakter prakseologiczny
7
,
a tylko w niektórych dziedzinach doczekały się, przynajmniej w znacznej czę-
ści, prawnego ustanowienia
8
. W medycynie prawne standardy postępowania
powinny być spotykane raczej rzadko, przede wszystkim ze względu na nie-
ustanny i szybki postęp wiedzy fachowej. Zasady ostrożności mają charakter
norm generalnych i abstrakcyjnych w tym sensie, że powstają i obowiązują dla
całych klas czynności. W medycynie są to reguły postępowania przy określo-
wyższonymi, zob.
M. Boratyńska,
Odpowiedzialność kontraktowa za osoby trzecie posiadające
fachowe kwalifikacje – na przykładzie lekarza i umowy o leczenie, w:
Z. Kuniewicz, D. Sokołow-
ska
(red.), Prawo kontraktów, Warszawa 2017, s. 24;
taż,
Odpowiedzialność cywilna w zespole me-
dycznym z udziałem pielęgniarek, w:
Górski, Sarnacka,
Zagadnienia, s. 16–17. Odmiennie wyr. SN
z 29.10.2003 r., III CK 34/02, OSP 2005, Nr 4, teza 2: „Zachowanie funkcjonariusza publicznego jest
bezprawne, jeżeli pozostaje w sprzeczności z obowiązującym porządkiem prawnym, przez który
należy rozumieć nie tylko obowiązujące ustawodawstwo, ale także obowiązujące w społeczeństwie
zasady współżycia społecznego. Wśród tych zasad mieści się przeprowadzanie zabiegów operacyj-
nych zgodnie ze sztuką lekarską i najwyższą starannością, wymaganą od profesjonalisty”. Jest to
wykładnia
contra legem
nieznajdująca pokrycia w normach prawa. Podobny sposób rozumowania
– formułujący wobec lekarzy wymogi podwyższonej staranności – powtarza się w innych orze-
czeniach (wyr. SA w Krakowie z 9.3.2001 r., I ACa 124/01, Przegląd Sądowy 2002, Nr 10, s. 130;
wyr. SN: z 23.10.2003 r., V CK 311/02, Legalis; z 22.6.2005 r., III CK 392/04, Legalis; z 10.2.2010 r.,
V CSK 287/09, PiM 2013, Nr 3–4, Legalis, z glosą
M. Nesterowicza, ibidem).
W rezultacie bywa
bezrefleksyjnie przytaczany w doktrynie. Zob.
E. Bagińska,
Glosa do wyr. SN z 29.10.2003 r., III CK
34/02, OSP 2005, Nr 4, poz. 54, s. 226;
R. Patryn,
Określenie zasady postępowania lekarza z nale-
żytą starannością z płaszczyzny orzecznictwa sądowego, PiM 2012, Nr 2, s. 87).
6
Dla odpowiedzialności cywilnej warunkiem tym jest uszczerbek dla dóbr prawnych w po-
staci szkody lub krzywdy; dla odpowiedzialności karnej wystarcza niekiedy samo realne ryzyko
(niebezpieczeństwo konkretne) uszczerbku. „Czyste” uchybienie powinnościom stwarza jedynie
podstawę odpowiedzialności zawodowej.
7
M. Boratyńska, P. Konieczniak,
Naruszenie zasad, s. 51.
8
Należą do nich m.in. normalizacja techniczna, a także komunikacja lądowa, wodna i po-
wietrzna.
5
Kup książkę

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin