WŁADZA USTAWODAWCZA RP
REFERAT
Maciej Świątek (1811)
Bezpieczeństwo narodowe
Administracja Bezpieczeństwem Informacji
TRÓJPODZIAŁ WŁADZY
W państwach demokratycznych, podstawą do stosowania obecnie istniejącego systemu władzy (trójpodziału) są prace myślicieli: Marsyliusza z Padwy (ok. 1285-1343) oraz Monteskiusza (1689-1755). Marsyliusz dokonał podziału władzy państwowej, rozdzielenie jej od Kościoła oraz podzielił społeczeństwo na 6 grup. Natomiast Monteskiusz zaproponował dokonanie podziału władzy na władzę ustawodawczą, sądowniczą i wykonawczą zaproponował Monteskiusz. Powyższy podział jest uznawany do dnia dzisiejszego i stosowany bez większych zmian.
Obecnie powszechną formą ustroju demokratycznego jest demokracja parlamentarna. Gwarantem istnienia demokracji parlamentarnej jest konstytucja (wyjątkami są Izrael oraz Wielka Brytania, nie posiadające konstytucji spisanej w jednym akcie).
Wykładnią władzy i prawa w Rzeczypospolitej Polskiej jest Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej jest najważniejszym aktem prawnym (ustawa zasadnicza), uchwalonym 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzonym w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku. Konstytucja została ogłoszona w Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, weszła w życie 17 października 1997. Konstytucja złożona jest z preambuły i 13 rozdziałów, w tym z 243 artykułów.
Konstytucja RP ustanawia: Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej (Art. 2). Umieszczając taki zapis w Konstytucji uznano, że o władzy w państwie stanowi wola większości obywateli. Obywatele w wyborach wybierają przedstawicieli do Parlamentu i w wyborach bezpośrednich Prezydenta.
Konstytucja (art. 10) wprowadziła monteskiuszowski trójpodział władzy w Rzeczypospolitej na:
• władzę ustawodawczą;
• władzę wykonawczą;
• władzę sądowniczą.
Zgodnie z zapisem w Konstytucji, władza ustawodawcza, należy do dwuizbowego Parlamentu (Art 95, ust. 1). W jego skład wchodzą Sejm i Senat. Podział ten został przywrócony w Małej Konstytucji z 1992 roku, po przemianach społeczno - politycznych, które nastąpiły w roku 1989. Wcześniej, w latach 1944 - 1989, najwyższą władzą ustawodawczą w państwie sprawował jedynie Sejm, wybierany w toku czteroprzymiotnikowych wyborów (nie było zasady proporcjonalności), a zasady te zapisano w Konstytucji z roku 1952.
Według Konstytucji inicjatywa ustawodawcza w Rzeczypospolitej Polskiej przysługuje (Art. 118 ust. 1 i 2):
1) posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.
2) grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu (inicjatywa ludowa).
Każdy wnioskodawca składając projekt ustawy w Sejmie wyznacza osobę reprezentującą go w trybie postępowania z projektem.
Jednakże każda osoba przedkładającą projekt ustawy musi przedstawić jednocześnie skutki finansowe wykonania proponowanej ustawy (Art. 118 ust. 3), a w przypadku Rady Ministrów dodatkowo przedkładane są z projektem ustawy, projekty wszystkich aktów wykonawczych.
Ustawodawczą inicjatywę poselską konkretyzuje przepis Regulamin Sejmu, w stosownym zakresie przewidując, iż "poselskie projekty ustaw mogą być wnoszone przez komisję sejmową lub co najmniej 15 posłów podpisujących projekt" (art. 32 ust. 2). Określenie liczebności "grupy" jest autonomiczną decyzją samego Sejmu.
Inicjatywa ustawodawcza Senatu oraz rady Ministrów jest kompetencją całego organu, nie zaś uprawnieniem indywidualnym senatora lub ich grupy lub poszczególnych ministrów.
Prezydenckie prawo inicjatywy ustawodawczej jest kompetencją przyznaną temu organowi dopiero po jego przywróceniu w 1989 r.; nie przysługiwało Prezydentowi w okresie międzywojennym i jak na rozwiązania przyjmowane we współczesnych państwach jest dość nietypowe.
Podmioty te mogą przedkładać projekty osobno, ale mogą też przedłożyć projekt wspólnie.
Przedłożenie Sejmowi przez uprawniony podmiot projektu ustawy rodzi po stronie Sejmu obowiązek jego rozpatrzenia. Etapowi rozpatrywania projektu poświęcony jest art. 119 Konstytucji. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach, w trakcie których wnioskodawca, posłowie i Rada Ministrów mają prawo wnosić poprawki. Wnioskodawca może wnosić autopoprawki do momentu pierwszego czytania, a także wycofać projekt ustawy do czasu zakończenia drugiego czytania. Wnoszenie autopoprawek nie przysługuje „inicjatywie ludowej”.
Konstytucja nie reguluje toku nadawanie biegu projektom aktów, jedynie Regulamin Sejmu określa tryb postępowania z aktem po przedłożeniu go w formie pisemnej Marszałkowi Sejmu. Pierwsze czytanie projektów ustaw odbywa się w Sejmie lub na posiedzeniu komisji (art. 37 ust. 1 Regulaminu Sejmu) z wyłączenie projektów o zmianie Konstytucji, budżetowych, podatkowych, dotyczących wyboru Prezydenta, Sejmu i Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów (art. 37 ust. 2 regulaminu Sejmu). Projekty ustaw są kierowane do właściwych komisji, a Sejm ma prawo ustalić termin ich rozpatrzenia w komisjach.
W trakcie drugiego czytania są przedstawiane wnioski komisji, a następnie projekt jest czytany. jeżeli Sejm nie skieruje projektu do ponownego rozpatrzenia w komisji, czytanie trzecie może odbyć się natychmiast. Uchwalony projet jest przesyłany Marszałkowi Senatu i Prezydentowi.
Uchwałę Senatu zawierającą poprawki do ustawy uchwalonej przez Sejm albo odrzucającą ustawę w całości Marszałek Sejmu kieruje do rozpatrzenia przez komisje. Uchwałę Senatu o odrzuceniu ustawy lub poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inaczej.
Tryb prac nad ustawą po przekazaniu do Prezydenta.
Prezydent ma do wyboru trzy możliwości:
– podpisać ustawę w ciągu 21 dni (w przypadku projektów pilnych – 7 dni) od dnia przedstawienia i zarządzenie jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
– wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją. W przypadku uznania ustawy przez Trybunał Konstytucyjny za zgodną z Konstytucją, Prezydent nie może odmówić podpisania takiej ustawy. Jeżeli natomiast Trybunał uzna ustawę za niezgodną z Konstytucją wówczas Prezydent odmawia jej podpisania. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.
– przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia (tzw. weto prezydenckie). Ta możliwość jest alternatywą do możliwości skierowania ustawy do Trybunału Konstytucyjnego tzn. że Prezydent nie może skorzystać w odniesieniu do tej samej ustawy z obydwu możliwości. Jeżeli Prezydent wystąpi do Trybunału, a ten uzna ustawę za zgodną z Konstytucją, wówczas Prezydent nie może już skorzystać z prawa weta. W przypadku skorzystania z prawa weta ustawa wraca do Sejmu, który może veto to odrzucić większością 3/5 głosów. Jeżeli veto zostanie odrzucone wówczas Prezydent w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
– W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego.
Sejm ponadto powołuje na mocy Konstytucji organy kontrolne jakimi są najwyższa Izba kontroli i Rzecznik Praw Obywatelskich. Służą one do kontroli najważniejszych organów państwa, a odpowiadają za swoją działalność przed Sejmem.
Literatura
1. Konstytucja RP, Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483.
2. Ustawa Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, Dz. U. z 1999 r. Nr 62, poz. 688.
str.5/5
darkbull