Korzon Tadeusz - Dzieje wojen i wojskowosci w Polsce t-1 1912.pdf

(12251 KB) Pobierz
DZIEJE WOJEN
I WOJSKOWOŚCI W POLSCE
EPOKA PRZEDROZBIOROWA
TOM I
NAPISAŁ
TADEU SZ K O R Z O N
Z ILUSTRACYAMI WYKONANEMI PODŁUG POMNIKÓW
PRZEZ BRONISŁAWA GEMBARZEWSKIEGO I MAPĄ NA­
RYSOWANĄ PRZEZ JADWIGĘ Z PRÓSZYŃSKICH ROGOWĄ.
CENTRALNA BIBLIOTEKA WOJSKOWA
WARSZAWA
295737 T .1 1912r
KRAKÓW
AKADEMIA UMIEJĘTNOŚCI
N AKŁADEM
FUNDUSZU N E S T O R A
BUCEWICZA
SKŁAD GŁ. W KSIĘGARNI SPÓŁKI W Y D . POLSKIEJ
1 2.
91
www.cbw.pl
CBW
DRUKARNIA UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO W K RAK O W IE
pod zarządem Józefa Filipowskiego.
www.cbw.pl
CBW
PRZED M O W A
Komitet redakcyjny »Encyklopedyi Polskiej« powierzył
mi zredagowanie Działu XV-go zatytułowanego wyrazami:
»Wojsko i Wojna«. Program, ustalony ostatecznie d. 12 kwie­
tnia 1905 roku, określił zawartość Działu tego następnymi
wytycznymi punktami:
A. Przed rozbiorami.
1. Okresy rozwoju sztuki wojennej.
2. Organizacya sił zbrojnych
a)
w epoce średniowiecznej
i
b)
w czasach późniejszych.
3. Uzbrojenie i rodzaje broni.
4. Budownictwo wojenne i kartografia.
5. Taktyka i strategia.
6. Kozaczczyzna.
B. W epoce porozbiorowej.
1. Organizacya legionów.
2. Wojsko za czasów Księstwa Warszawskiego i Króle­
stwa kongresowego.
Objętość całego Działu została obliczona na 12 arkuszy
druku w wielkiej ósemce; instrukcya dla współpracowników
wykluczyła analizę źródeł i polemikę o ich rozumienie oraz
szczegółowe uzasadnianie każdego z wypowiadanych twier­
dzeń przez cytaty; pozwoliła tylko w razie niezbędnej konie­
czności odwołać się do literatury lub źródeł w przypisku na
dole z tem jeszcze zastrzeżeniem, że co do dzieł przestarza­
łych lub zbyt specyalnych należy odsyłać czytelnika do istnie­
jących bibliografii np. Estreichera lub Finkla.
Przystąpiwszy do wykonania programu, zrozumiałem, że
wyraz tytułowy »Wojna« obowiązuje do wyliczenia i opisania
www.cbw.pl
CBW
VI
TADEUSZ
K O R ZON
wszystkich wojen, jakie toczył naród polski, z wyjątkiem je­
dynie wojen domowych. Wojny zewnętrzne dały się zgrupo­
wać w pięciu okresach przedrozbiorowych, z których każdy
wytwarzał własną organizacyę sił zbrojnych, taktykę i strate­
gię: wypadło więc traktować te sprawy nie jednorazowo
w odosobnionych rozdziałach, lecz pięciokrotnie z uwydatnie­
niem rozwoju lub rozstroju, w związku z losami narodu. Oka­
zało się następnie, że historyografia nasza wielu wojen nie
poruszała i nie znała, że nawet w tych najwybitniejszych,
które omawiała, nie była w stanie dostrzedz mnóstwa błę­
dów, zmyśleń lub kłamstw, nie przedsiębrała bowiem badań
ze stanowiska specyalnie militarnego: więc nie wyrobiła ani
metody dla dociekań, ani przenikliwości w krytyce. Jedyna
próba, podjęta przez Edwarda Kotłubaja p. t. »Dzieje wojenne
Polski od wprowadzenia wiary chrześcijańskiej do ostatniego
rozbioru z atlasem« spoczywa w dziale rękopisów Akademii
Umiejętności (nr. 1404), bo nie czyni zadość wymaganiom dzi­
siejszym heurystyki i krytyki. Kilku wojskowych, jak Ferdy­
nand Kudelka, Antoni Dolleczek, Konstanty Górski, »Soldier«
przestudyowali kilka bitew lub kampanii z okresów II, III
i V-go, usłużyli historykom niejednem trafnem spostrzeżeniem,
lecz materyału wyczerpać i opanować nie zdołali, a z niedo­
statecznych, ułamkowych danych do syntezy prawidłowej do­
chodzić nie mogli. Okresu piastowskiego nie tknął nawet Gór­
ski, autor cennych Historyj Piechoty, Jazdy i Artyleryi pol­
skiej. W takim stanie rzeczy nie mogłem opierać swego wy­
kładu wojen »na dotychczasowych wynikach nauki«, bo sama
nauka nie istniała: musiałem ją wytwarzać z »samodzielnego
badania źródeł, do czego upoważniał mię § 14 instrukcyj. Ale
w tym procederze napotkałem zawadę nieprzezwyciężoną, mia­
nowicie rozmiar Działu, 12-arkuszowy, za szczupły w stosunku
do tematu i do niezbędnych warunków dowodu naukowego.
Starałem się osiągnąć największą możliwie oszczędność w kon­
strukcyi i argumentacyi; ograniczyłem się na wymienianiu
źródeł rękopiśmiennych i druków późniejszych od r. 1900,
nie objętych Bibliografią Finkla, w przypiskach zbiorowych,
najczęściej na końcu paragrafów; skracałem wykład organiza­
cyi i taktyki tam, gdzie dostatecznego światła dostarczył Gór­
ski; wiek XVIII szkicowałem ogólnikowymi zarysami pobieżnie,
www.cbw.pl
CBW
D Z IE J E W O J EN
V II
ponieważ czytelnik znajdzie wielkie bogactwo szczegółów
w kilku monografiach powszechnie znanych: a jednak prze­
kroczyłem rachubę Komitetu Redakcyjnego tak dalece, że
opracowanie moje nie mieściło się już w ramach Encyklope-
dyi polskiej i Wydział Historyczno-Filozoficzny Akademii Umie­
jętności na posiedzeniu z d. 12-go maja 1910 r. postanowił
wydać je w postaci dzieła samoistnego p. t. »Dzieje wojen
i wojskowości w Polsce«.
Do pomocy w wykonaniu programu Encyklopedyi upro­
siłem był dwuch współpracowników: p. Bronisława Gemba-
rzewskiego i d-ra Aleksandra Czołowskiego. Pierwszy napisał
organizacyę legionów, wojska Księstwa Warszawskiego i Kró­
lestwa kongresowego, a w epoce przedrozbiorowej uzbrojenie
i rodzaje broni; nadto dostarczył wzorów do ilustracyj i udzie­
lił rad praktycznych do wykonania mapy ogólnej działań wo­
jennych. Drugi nie nadesłał mi dotychczas »Budownictwa wo­
jennego i kartografii«: z ubolewaniem brak ten zaznaczam,
lecz publikacyi całego dzieła przeto nie wstrzymuję, mając na
względzie, że wodzowie nasi z czasów przedrozbiorowych
map sztabowych nie posiadali i do strategicznych kombinacyj
innymi posługiwali się środkami, a co do fortyfikacyi czytel­
nik zechce uzupełnić znajdujące się w tekście wzmianki opi­
sami Lwowa przez Fryd. Papee’go, Warowni Krakowa przez
Józefa Muczkowskiego i t. p. Zresztą nie tracę nadziei, że i dr.
Czołowski dostarczy swego opracowania w późniejszym cza­
sie do »Encyklopedyi Polskiej«.
Znajdą się też inne luki i niedomówienia, spowodowane
potrzebą zwięzłości wysłowienia i wstrzemięźliwości w czer­
paniu z olbrzymiej masy dokumentów. Gdy jednak pierwociny
wszelkiej nauki nie dosięgają zwykle zupełnego całokształtu:
więc i mojemu dziełu niech wybaczy uchybienia łaskawy
czytelnik.
Tadeusz Korzon.
23 czerwca 1910
W arszaw a.
www.cbw.pl
CBW

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin