2021- 05-06 - wSieci Historii.pdf

(9229 KB) Pobierz
Nr 5–6 (96–97)
maj–czerwiec 2021
ceNa: 9,90 zł
(w tym 8% VaT)
NO4EU
INDEKS 297127 ISSN: 2300-6803
Zamów e-prenumeratę
%
i osZcZędź
50
ZAMÓW JUŻ DZIŚ:
www.SiecPrzyjaciol.pl
NO4EU
Konstytucje polsKie
polskiej tradycji prawnoustrojowej na plan pierwszy wy-
suwa się nasza ustawa zasadnicza z 3 maja 1791 r. Jak po-
wszechnie wiadomo, była to pierwsza nowoczesna konstytucja
europejska, a druga – po amerykańskiej – na świecie. Jej zapisy
jedynie na krótko weszły w życie, niemniej stała się dla następ-
nych pokoleń punktem odniesienia, symbolem naprawy Rze-
czypospolitej i dążeń do odzyskania niepodległości. Jej autorzy
z Hugo Kołłątajem, Ignacym Potockim, królem Stanisławem
Augustem Poniatowskim (o czym pisze prof. Zofia Zielińska)
i marszałkiem Sejmu Wielkiego Stanisławem Małachowskim na
czele (tym uwiecznionym w centralnym miejscu obrazu przez
Jana Matejkę, niesionym przez posłów Aleksandra Linowskiego
i Ignacego Zakrzewskiego do katedry świętojańskiej) zapisali
się trwale w polskiej historii. To właśnie w domu marszałka
sejmu w nocy z 2 na 3 maja 1791 r. odczytano projekt konstytucji
w obecności 83 senatorów i posłów, którzy przyrzekli poprzeć
konstytucję następnego dnia. W następnym roku król obiecał zaś
wybudować Świątynię Opatrzności Bożej, które to przyrzeczenie
spełniły dopiero żyjące dziś pokolenia Polaków.
Konstytucje czasów rozbiorowych nie były de facto tylko na-
szym dziełem, ale wręcz odwrotnie, mimo liberalnych rozwiązań
(Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego) nosiły znamię
obcości, praw narzuconych. To konstytucja majowa stała się
ogniwem łączącym I Rzeczpospolitą z II RP i do dziś jej uchwa-
lenie stanowi jedno z najważniejszych świąt narodowych. Z tego
samego powodu, czyli jej niepodległościowego i religijnego
charakteru, święto 3 Maja zostało zniesione w okresie Polski
Ludowej, a w zamian za to kazano Polakom maszerować pod
czerwonymi sztandarami dwa dni wcześniej.
Pamięć o Konstytucji 3 maja niosła posłów Sejmu Ustawodaw-
czego, którzy niemal w przededniu plebiscytu na Górnym Śląsku
uchwalili konstytucję marcową w 1921 r. W preambule do ustawy
zasadniczej nawiązali autorzy tekstu do czasów Sejmu Wielkiego
i jego dzieła – trzeciomajowej konstytucji. Podobnie jak wówczas
3 maja, tak teraz 17 marca posłowie przeszli z sejmu do katedry
świętojańskiej, by uczcić ten historyczny moment. Podobnie
jak wtedy 3 maja, posłowie mieli świadomość, że uchwalając
konstytucję, stabilizują państwo – odzyskane po 123 latach nie-
woli i po wojnie z bolszewikami, której przebieg dowodził,
jak cienkimi nićmi szyta jest nasza Niepodległa. Jak pisał
następnego dnia Edward Dubanowicz w „Rzeczpospolitej”,
polityk prawicy i sprawozdawca projektu konstytucji, po
głosowaniu i słowach marszałka Sejmu Ustawodawczego
Wojciecha Trąmpczyńskiego „zabrzmiała nieprzepartym
wybuchem ta pieśń dziękczynna i błagalna zarazem, w któ-
rej naród pomny swej tysiącletniej wielkości:
„Boże, coś Polskę przez tak liczne wieki
Otaczał blaskiem potęgi i chwały…”
– modlił się o wybawienie z niewoli:
„Przed Twe ołtarze zanosim błaganie,
Ojczyznę, wolność racz nam wrócić, Panie”
W
– a w której dzisiaj, po odwaleniu w przedziwnym biegu wy-
padków dziejowych trzech ogromnych kamieni grobowych oraz
po spełnieniu się wielkiego cudu zjednoczenia i zmartwychwsta-
nia dane mu było zmienić słowa modlitwy:
„Ojczyznę, wolność, zachowaj nam, Panie”.
Historia realizuje się nadal, tym razem wraz ze zmieniającą
się rzeczywistością. Dziś nadal, choć przytłoczeni pandemicz-
nym grobowym kamieniem, pamiętamy, że Polska i wolność to
wartości nierozdzielne, dla których warto i trzeba żyć.
Jan żaryn
NO4EU
NR 5–6 (96–97) (15) SIERPIEń 2014
NR 8 mAJ–CzERwIEC 2021
SPIS TREŚCI
SPIS TREŚCI
29
3
10
17 marCa 1921 r. SEJm uStaWOdaWCZy
uCHWaLiŁ kOnStytuCJę rp, ZWaną marCOWą.
dZiEń późniEJ pOLSka i rOSJa SOWiECka
pOdpiSaŁy W rydZE traktat pOkOJOWy,
a 20 marCa OdByŁ Się pLEBiSCyt na Górnym
śLąSku –
prZypOmina krZySZtOf tarka
44
dWiE WażnE rOCZniCE: dWuSEtna ZGOnu CESarZa
franCuZóW OraZ SEtna pOkOJu rySkiEGO, SymBOLiCZniE
WiEńCZąCEGO Lata OBrOny prZyWróCOnEJ dO żyCia
rZECZypOSpOLitEJ, daJą SOLidny aSumpt, By na
nOWO prZEmyśLEć kWEStię „napOLEOn a pOLSka”…
–
ZauWaża dOminik SZCZęSny kOStanECki
GŁOS naCZELnEGO
JAN ŻARYN
SkarBy aGad
W CiEniu HOLOkauStu
piErWSZa nOWOCZESna
36
kOnStytuCJa
W EurOpiE
JACEK KRoCHmAl
55
„CHitra LitWina”.
śWiadECtWO O kSiędZu
kardynaLE HEnryku
GuLBinOWiCZu
KS. PRAłAT JózEf RomAN mAJ
W JądrZE CiEmnOśCi.
żydZi pOd OkupaCJą
niEmiECką
PRzEmYSłAw wAINgERTNER
taJEmniCE aan
58
GEnEraŁ franCO i JEGO
idEaŁ dEmOkraCJi
OrGaniCZnEJ
mACIEJ glogER
tEmat miESiąCa
38
12
18
pOWStania śLąSkiE
BARToSz KuŚwIK
Z aLBumóW
WiLEńSkiEGO
OfiCEra ii rp
RAfAł KIERzKowSKI
60
Zimna WOJna OCZami
kukLińSkiEGO
JAN łAdA
Z pantEOnu
śLąSkiEGO
– kOnStanty
WOLny
KARol mAKlES,
zYgmuNT woźNICzKA
duSZa kOntuSZa
40
StarOpOLSka
fEmmE fataLE?
HENRYK lITwIN
„uSZy kOnSpiraCJi”
62
– WiELka SiEć
infOrmaCyJna
mARIuSz olCzAK
WŁadCZyniE
fELiEtOny
20
ukryWany (dO dZiś)
autOr kOnStytuCJi
3 maJa
zofIA zIElIńSKA
katarZyna
43
JaGiELLOnka
mAREK BARAńSKI
61
71
75
75
96
LáSZLó, CZyLi
WŁadySŁaW
gRzEgoRz góRNY
23
OCZami LitWina
IloNA lEwANdowSKA
daWnO tEmu
26
„niECH żyJE
kOnStytuCJa”
AgNIESzKA
BEJNAR-
-BEJNARowICz
krótka
44
SpOróWHiStOria
O SOmOSiErrę
domINIK SzCzęSNY KoSTANECKI
1954 – rOk prZEWrOtu
W GWatEmaLi
PAwEł SKIBIńSKI
dEmiurG
ANToNI dudEK
ZdarZyŁO Się
„W imię BOGa
29
WSZECHmOGąCEGO!
my, naród pOLSki”
KRzYSzTof TARKA
tO ByŁ
46
pOLSki
CiCHy BOHatEr
RYSzARd CzARNECKI
BrOWar!
wACłAw lESzCzYńSKI
89
OpOWiEśCi miEJSkiE
gABRIElA SIERoCIńSKA-dEC
WEHikuŁ CZaSu
prymaS tySiąCLECia
49
WOBEC śWiętyCH
pOLSkiCH
KARol KAlINowSKI
SiLva rErum
ANdRzEJ SKwARCzYńSKI
32
maJ, CZErWiEC
mICHAł KomudA
idmn
prZyniOSŁO
52
pLOn OBfity
JARoSłAw wRóBlEwSKI
NO4EU
dramatyCZna
66
HiStOria „OJCa” dyZmy
mARTA CYwIńSKA
ISSN 2300-6803
www.wsieci.pl
Redaktor naczelny:
Jan Żaryn
Zastępcy redaktora naczelnego:
Michał Karpowicz, Małgorzata Żaryn
Sekretarz redakcji: Krzysztof Kotowski
e-mail: redakcja@fratria.pl, tel. (22) 616 36 00
ul. Finlandzka 10, 03-903 Warszawa
Stali współpracownicy:
Marek Barański, Ryszard Czarnecki, Antoni Dudek,
Kacper Grochocki, Grzegorz Górny, Marek Jurek, Tomasz
Karpowicz, Michał Komuda, Jarosław Kossakowski,
Jacek Krochmal, Henryk Litwin, Rafał Łatka, Piotr
Mazurek, Joanna Puchalska, Gabriela Sierocińska-
Dec, Paweł Skibiński, Andrzej Skwarczyński, Piotr
Skwieciński, Piotr Zaremba, Krzysztof Żaryn oraz IPN,
MPW, AGAD, AAN i NAC
Współpracownicy:
Jarosław Czubaty, Jerzy Dąbrowski, Iza Galicka,
Grzegorz Grabski, Adam Hlebowicz, Zbigniew Hundert,
Michał Janik, Piotr Kardela, Janusz Kotański, Artur
Kubaj, s. Małgorzata Krupecka, Sebastian Ligarski,
Agnieszka Łuczak, Piotr Łysakowski, Grzegorz
Majchrzak, Łukasz Michalski, Waldemar Mierzwa,
Wojciech Osiński, Tomasz Panfil, Andrzej R. Potocki,
Maria Radożycka-Paoletti, Marcin Schirmer, Ewelina
Steczkowska, Grzegorz Szymborski, Krzysztof Tarka,
Przemysław Waingartner, Jakub Witczak
Dyrektor artystyczny:
Michał Korsun, michal.korsun@fratria.pl
Studio graficzne:
Andrzej Skwarczyński (kierownik)
andrzej.skwarczynski@fratria.pl,
Projekt graficzny: Michał Korsun
Fotoedycja:
Anna Łabęcka, ania.labecka@fratria.pl,
Robert Gołaszewski, robert.golaszewski@fratria.pl,
Obróbka zdjęć: Tomasz Kieras
Wydawca:
Fratria sp. z o.o.
prezes: Romuald Orzeł
ul. Legionów 126-128,
81-472 Gdynia
redakcja@fratria.pl, www.fratria.pl
62
993/i tO JEdEn Z naJWiękSZyCH rEfEratóW
kOntrWyWiadu kG ak. ta pOnad StuOSOBOWa
Grupa infOrmatOróW dOStarCZaŁa
pOdStaWOWyCH infOrmaCJi dLa dOWódZtWa
kOntrWyWiadu –
piSZE mariuSZ OLCZak
pOLOnia
diaBEŁ niE móGŁ
68
„prOkraJOWa”
dyWErSJa Wśród
EmiGraCJi
KRzYSzTof TARKA
90
ELżBiEta
SiEniaWSka,
HEtmanOWa
praCuJąCa
JoANNA PuCHAlSKA
ZiEmiańStWO
72
pOLSka
aryStOkratka
i JEJ indiańSkiE
inSpiraCJE
JARoSłAw KoSSAKowSKI
SZLaCHEtnE ZdrOWiE
92
dŁuGa kariEra
SZCZEpiOnEk
KRzYSzTof ŻARYN
Druk:
Walstead Kraków sp. z o.o.
Prenumerata wydania papierowego:
tel. (22) 616 36 00
www.wsieci.pl
prenumerata@fratria.pl
Regulamin oraz warunki prenumeraty
na stronie www.wsieciprawdy.pl
Wpłat za prenumeratę prosimy dokonywać
na konto:
91 1240 5354 1111 0010 7713 6290
FRATRIA Sp. z o.o., ul. Legionów 126-128,
81-472 Gdynia,
w tytule wpłaty wpisując pełne dane
adresowe od wysyłki oraz rodzaj prenumeraty
Prenumerata realizowana przez RUCH SA:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej oraz na e-wydania można
składać bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować na
adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem
Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59 
– czynne w godzinach 700–1800.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Dyrektor ds. Rozwoju Biznesu:
Katarzyna Marchewka
katarzyna.marchewka@fratria.pl
Biuro Reklamy:
reklama@fratria.pl
Paulina Kąkol – paulina.kakol@fratria.pl
Agnieszka Woźniak – agnieszka.wozniak@fratria.pl
Marcin Dąbrowski – marcin.dabrowski@fratria.pl
narraCJa uSpL
naC prEZEntuJE
76
78
81
82
rOZdrOBniEniE
vErSuS intEGraCJa
mAREK JAN CHodAKIEwICz
94
SanatOrium
pOd radiaCJą
KATARzYNA zIElIńSKA
praSpOrt
pOżar StadiOnu
WE LWOWiE
mICHAł KAwęCKI
CZym StrZELać
pOpuLarna
95
„SuCZka”
KACPER
gRoCHoCKI
kryptOnim „żużEL 88”
gRzEgoRz mAJCHRzAK
pEŁna kuLtura
Z fOtOtEki ipn
trOfEa
WiELkiEGO
ZWyCięStWa
JERzY mIzIołEK
trZy WOJny
98
panCErnEGO
marSZaŁka
ARTuR CIEŚlIK
Kolportaż:
kolportaz@fratria.pl
Redakcja zastrzega sobie prawo
do redagowania i skracania tekstów.
Copyright © Fratria Sp. z o.o.
Wszystkie prawa zastrzeżone
(włącznie z tłumaczeniem na języki obce).
Redakcja nie zwraca materiałów niezamó-
wionych. Ogłoszenia i reklamy nie stanowią
materiału pochodzącego od Wydawcy.
Bezumowna sprzedaż numerów bieżących
i archiwalnych po cenie niższej od ustalonej
przez Wydawcę jest zabroniona, nielegalna
i grozi odpowiedzialnością karną.
82
BLiźniaCy
RAfAł łATKA
mICHAł KARPowICz
86
W kręGu kLiO
88
rafaŁ Łatka
rOZmaWia Z rOmanEm
GraCZykiEm
ZE ZBiOróW mpW
99
pLOmBa
Z akCJi
„GóraL”
RAfAł BRodACKI
OKŁADKA: Jakub Szymczuk/FOTO GOŚĆ,
Muzeum Narodowe w Warszawie, Zamek Krolewski
w Warszawie x2, Shutterstock x3, Polona.pl,
Archiwum Instytutu Śląskiego w Opolu
NO4EU

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin