Jacek Purchla - Jak powstał nowoczesny Kraków.pdf

(98341 KB) Pobierz
Jacek
Purchla
Jak
powstał
nowoczesny
Kraków
WYDANIE
DRUGIE,
PRZEJRZANE
I
UZUPEŁNIONE
WYDA
WNICTWO
LITERACKIE,
KRAKÓW
1990
©Copyright
by
Wydawnictwo
Literackie,
Kraków
1990
Biblioteka
Narodowa
Warszawa
30001018459010
**000*
"
©
ISBN
83-08-02087-9
Przedmowa
do
drugiego
wydania
5
Od
ukazania
się
I
wydania
tej
książki
minęło
ponad
dziesięć
lat.
W
tym
czasie
badania
nad
dziejami
Krakowa
wieku
XIX
zostały
wzbogacone
o
liczne
nowe
opracowania.
Są
wśród
nich
nie
tylko
monumentalne
syntezy
w
rodzaju
3.
tomu
Dziejów
Krakowa,
lecz
może
przede
wszystkim
studia
nad
architekturą
krakowską
przełomu XIX
i
XX
wieku.
Podstawową
trudnością
badań
podjętych
przeze
mnie
w
połowie
lat
siedemdziesiątych
był
właśnie
dotkliwy
brak
monografii
omawiających
różnorodne
kwestie
związane
z
szeroko
rozumianymi
zagadnieniami
urbanistycznymi.
W
ostatnim
okresie
luka
ta
została
w
znacznym
stopniu
uzupełniona
w
wyniku
żywiołowego
rozwoju
badań
nad
architekturą
krakowską
okresu
historyzmu
i
modernizmu.
Wśród
prac
z
tego
zakresu
zwracają
uwagę
liczne
monografie
poświęcone
zarówno
wybranym
zagadnieniom
artystycznym
(np.
poszczególnym
kierunkom
sty­
lowym),
jak
i
wybitnym
architektom
i
ich
dziełom.
Obok
prac
publikowanych
wielkie
znaczenie
mają
również
studia
o
charakterze
dokumentacyjnym,
a
wreszcie
liczne
prace
cenzusowe.
Chociaż
Jak
powstał
nowoczesny
Kraków
nie
jest
książką
poświęconą
historii
architektury
krakowskiej
przełomu
wieków,
to
poprzez
wieloaspek­
tową
analizę
ruchu
budowlanego
porusza
też
z
konieczności
kwestie
ar­
tystyczne.
W
związku
z
tym
—
poza
uzupełnieniami
w
tekście
—
znacznie
rozszerzyłem
i
przy
tym
uściśliłem
w
nowym
wydaniu
wykaz
ciekawszych
prac
krakowskich
architektów
przełomu
XIX
i
XX
wieku.
W
wykazie
tym
pojawia
się
wiele
nowych
nazwisk
oraz
wiele
wcześniej
nie
znanych
i
nie
rozpoznanych
dzieł.
Jest
to
efektem
z
jednej
strony
wykorzystania
najnowszych
publikacji
w tej
dziedzinie,
w
tym
licznych
szczegółowych
monografii,
z
drugiej
zaś
wieloletnich
badań
związanych
z
opracowywaniem
przeze
mnie
historii
architektury
krakowskiej
okresu
historyzmu
i
modernizmu.
Od
nowa
zgro­
madzony
i
znacznie
poszerzony
materiał
ilustracyjny
szerzej
prezentuje
nie
tylko
osiągnięcia
krakowskiego
budownictwa,
ale
przede
wszystkim
archi­
tekturę.
Został
on
pomyślany
jako
rodzaj-katalogowego
uzupełnienia
tekstu
i
zawiera
nieomal
wszystkie ciekawsze
dzieła
architektury
monumentalnej
zrealizowne
w
Krakowie
na
przełomie
wieków
oraz
wiele
przykładów
ów­
czesnej
architektury
mieszkaniowej.
Dodatkowym
walorem
ilustracji
jest
fakt,
iż
w
całości
stanowią
one
materiał
archiwalny.
Do
przygotowania
drugiego
wydania
zachęcił
mnie
zarówno
życzliwy
odbiór
tej
książki
przez
czytelników
i
krytykę,
jak
i
ciągły
głód
informacji
na
temat
rozwoju
urbanistycznego
i
architektonicznego
Krakowa
na
przełomie
wieków.
Nowa
edycja
—
zachowując pierwotny
układ
pracy
—
przynosi
wiele
nowego
materiału,
mam
więc
nadzieję,
że
choć
w
części
zaspokoi
oczekiwania
czytelników.
Wstęp
7
Książka
jest
próbą
przedstawienia
niektórych
zagadnień
związanych
z
krakowskim
ruchem
budowlanym
w
okresie
autonomii
galicyjskiej.
Ma
charakter
syntetyczny,
lecz
w
żadnym
wypadku
nie
rości
sobie
prawa
do
miana
syntezy.
Wąskie
ramy
pracy
magisterskiej
oraz
poważne
ograniczenia
czasowe
spowodowały,
że
zająłem
się
tutaj
tylko
niektórymi
problemami
dotyczącymi
tego
obszernego
tematu,
i
to
w
sposób
nie
wyczerpujący.
Zostały
one
jednak
tak
dobrane,
aby
dać
możliwie
obiektywny
i
całościowy
pogląd
na
krakowskie
budownictwo
lat
1866-1914.
Daty
ograniczające
opisywany
okres
nie
są
przypadkowe,
choć
istnieją
jeszcze
co
najmniej
dwie
inne
możliwości
przyjęcia
daty
początkowej:
rok
1850
i
rok
1870.
W
latach
sześćdziesiątych
Galicja
weszła
w
okres
autonomii,
stając
się
szybko
terenem
intensywnego
życia
narodowego
Polaków
we
wszystkich
jego
przejawach.
Kraków
—
obok
stołecznego
Lwowa
—
był
głównym
ośrodkiem
tego
życia,
stąd
szybki
rozwój
podupadłego
dotychczas
miasta.
Od
końca
lat
sześćdziesiątych
Kraków
przekształca
się
stopniowo
z
miasta
jeszcze
na
wskroś
średniowiecz­
nego
w
nowoczesny
organizm
urbanistyczny
dostosowany
do
wymogów
epoki.
O
tym
nowoczesnym
charakterze
oprócz
innych
czynników
decyduje
przede
wszystkim
nowa
zabudowa.
Kiedy
w
1914
roku
wybuch
wojny
przerwał
ten
rozwój,
miasto
było
już
zasadniczo
przeobrażone,
zmieniły
nawet
swoje
oblicze
zabytki.
Rok
1914
zakończył
w
rozwoju
Krakowa
pewien
okres,
w
którym
dzisiejsze
centrum
(ówcześnie
osiem
pierwszych
dzielnic)
zostało
w
trwały
sposób
ukształtowane.
Obszerność
materiału
i
złożoność
problematyki
zmusza
niestety
do
ścisłego
ograniczenia
terytorialnego
pracy.
Zająłem
się
w
niej
tylko
analizą
budownictwa
w
istniejących
od
1
stycznia
1859
roku
ośmiu
dzielnicach:
Śródmieście
(dz.
I),
Wawel
(dz.
II),
Nowy
Świat
(dz.
III),
Piasek
(dz.
IV),
Kleparz
(dz.
V),
Wesoła
(dz.
VI),
Stradom
(dz.
VII),
Kazimierz
(dz.
VIII),
które
w
latach
1866-1909
wraz
z
nie
zabudowanym
terenem
Błoń
stanowiły
administracyjny
obszar
miasta.
Nie
są
to
oczywiście
sztywne
granice,
choćby
ze
względu
na
fakt,
iż
nie
pokrywały
się
one
z
linią
wewnętrznego
pasa
umocnień
twierdzy
krakowskiej
oraz
z
linią
akcyzy
miejskiej,
a
przede
wszystkim
nie
odpowiadały
znacznie
szerszym
terytorialnie
procesom
urbanizacyjnym
zachodzącym
w
Krakowie
na
przełomie
wieków.
Takie
ograniczenie
pola
badań
pozwala
z
jednej
strony
dokładniej
przyjrzeć
się
bu­
downictwu
i
jego
problemom
w
samym
mieście,
ale
równocześnie
uniemożliwia
prześledzenie
wzajemnych
powiązań
między
rozwojem
ówczesnego
Krakowa
a
roz­
wojem
Podgórza
i
innych
okolicznych
gmin,
dlatego
też
próbuję
przynajmniej
niektóre
z
tych
problemów
zasygnalizować
w
pracy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin