Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba L.) – gatunek drzewa należącego do rodziny miłorzębowatych. Jest jedynym dziś żyjącym liściastym drzewem nagozalążkowym. Pochodzi z Chin. Miłorząb dwuklapowy podobny jest do kopalnego gatunku Ginkgo adiantoides. Czasami używana nazwa miłorząb japoński jest myląca, gdyż gatunek ten nie występuje naturalnie w Japonii, a wyłącznie w Chinach.
Gatunek endemiczny i reliktowy .
Dorasta w swojej ojczyźnie do wysokości 30-40 metrów. Korona młodych okazów stożkowata, gałęzie odrastają prostopadle do pnia lub kierują się ukośnie, z czasem konary wyginają się ku dołowi, wierzchołek zaokrągla się i cała korona staje się cylindryczna. Okazy męskie od żeńskich można odróżnić po pokroju: drzewa męskie – mają pokrój zbliżony do nagozalążkowych, wyraźnie widać strzałę – pokrój strzelisty, a drzewa żeńskie – pokrój zbliżony do okrytozalążkowych.
Pień
Osiąga 4,5 metra w pierśnicy. Prosty, "strzałowaty". Kora bruzdowana, szara, u starszych egzemplarzy głęboko spękana. Gałęzie osadzone na pniu prostopadle. Gałązki zróżnicowane na żółtawopopielate długopędy i gęsto ustawione na nich krótkopędy, o charakterystycznych wałeczkach, będących pozostałościami po opadłych łuskach i liściach (do ok. 4 cm długości). Długopędy roczne często grubsze na końcu niż u nasady. Okazy żeńskie i męskie można odróżnić po pędach: żeński pęd ma pąki małe i na wierzchołku zaostrzone a męski duże i zaokrąglone.
Liście
Skrętoległe na długopędach, blaszka liściowa klapowana, na krótkopędach ułożone okółkowo po 5-8, a blaszka liściowa jest wachlarzowata. Kształt szerokowachlarzowaty, blaszka skórzasta, twarda, zielona, aparaty szparkowe jak u okrytozalążkowych na spodniej stronie liści, o unerwieniu widlastym, rozgałęziającym się dychotomicznie, jesienią przebarwiają się na kolor jaskrawożółty (już w drugiej dekadzie września przebarwia się; liście utrzymują się na drzewie aż do ujemnych temperatur, a potem bardzo długo utrzymują się żółte na powierzchni gleby).
Kwiaty
Roślina dwupienna, choć wszczepia się gałązki żeńskie w korony drzew męskich. Kwiaty męskie – na krótkopędach w postaci zwisających bazi 2-3 cm długości, bardzo mocno pylą; pyłek przenoszony jest na odległość do 1,5 km. Kwiaty żeńskie – dwa nagie zalążki na długiej szypułce, umieszczone na krótkopędzie, liczba kwiatów przeważnie parzysta; nie zawsze oba zalążki rozwijają się.
Owoce
Nasiona są żółte, na długiej szypule, otoczone mięsistą osnówką. Przypominają śliwkę o średnicy około 2,5-3 cm (Uwaga: nie należy ich mylić z owocami – nagonasienne nie wytwarzają owoców). Prażone nasiona są jadalne. Osnówki maja nieprzyjemny zapach zjełczałego masła.
Drzewo dwupienne, rozdzielnopłciowe.
Roślina lecznicza:
Miłorząb jest używany jako środek opóźniający starzenie, szczególnie w układzie krwionośnym i nerwowym. Ma on wzmacniać naczynia krwionośne, dlatego jest często zalecany w profilaktyce choroby wieńcowej serca, udaru mózgu oraz osobom starszym z objawami demencji takimi jak: dezorientacja, utrata pamięci, bóle głowy, depresja, zawroty głowy, szum w uszach oraz skarżącym się na skurcze nóg spowodowane upośledzonym przepływem tętniczym. Badania na populacji 6 tys. osób wykazały jednak, że miłorząb nie spowalnia tempa spadku sprawności umysłowej oraz nie wpływa na pamięć, język, uwagę, ani inne funkcje mózgowe.
Ma silne właściwości antyoksydacyjne, ochrania więc ośrodkowy układ nerwowy i układ sercowo-naczyniowy przed miażdżycą i spowalnia proces starzenia. Zmniejsza agregację płytek krwi co skutkuje poprawą krążenia nawet przy istniejącej już miażdżycy. Skutecznie zapobiega pogorszeniu się wydolności umysłowej u osób starzejących siępotrzebne źródło.
W sporadycznych przypadkach obserwowano: rozstrój żołądka, bóle i zawroty głowy. Ponieważ miłorząb zmniejsza agregację płytek krwi, występuje więc pewne ryzyko wewnątrzczaszkowych krwotoków. Należy zachować szczególną ostrożność łącząc go z lekami zmniejszającymi agregację płytek krwi (aspiryna, warfaryna).
Miłorząb dwuklapowy zawiera flawonoidy glikozydowe i terpeny, które odpowiadają za większość z wymienionych działań na ludzkie zdrowie.. Istnieją badania wykazujące, że duże dawki miłorzębu japońskiego mogą być szkodliwe dla zdrowia, np. mogą przyczyniać się do powstawania udarów.
Chińczycy wyrabiają z osnówek mydło.
W Japonii nasiona, zwane tam ginnan, są powszechnie spożywane (po uprażeniu). Dodaje się je również do popularnej potrawy chawan mushi.
Rozchodnik ostry (Sedum acre L.) – gatunek rośliny należący do rodziny gruboszowatych (Crassulaceae). Występuje w stanie dzikim w północnej Afryce, zachodniej Azji, na Kaukazie, Syberii oraz w Europie. W Polsce jest rozpowszechniony na całym niżu, rzadszy na pogórzu Sudetów i Karpat. Jest także uprawiany jako roślina ozdobna.
Pokrój
Roślina darniowa, tworząca niską, gęstą darń do 10 cm wysokości.
Łodyga
Płożąca się lub wzniesiona, o długości 5–15 cm.
Grube, jajowate, górą spłaszczone, krótkie i szerokojajowate, zwężające się od nasady ku wierzchołkowi, bez wyrostka. Mają długość do 4 mm, ustawione są dość gęsto na nie kwitnących pędach.
Złotożółte, prawie poziomo odstające płatki korony, o długości 6–9 mm, zebrane w kilkukwiatowe podbaldachy na szczytach pędów.
Owoc
Torebka o długości (wraz z szyjką) do 5 mm, szyjka 2–3–krotnie krótsza od torebki. Nasiona gładkie.
Gatunki podobne
Rozchodnik sześciorzędowy (w Polsce występuje dużo rzadziej). Ma nieco inne liście i wyrostek u nasady liści ustawionych zwykle w 5–6 rzędów. Nasiona brodawkowate.
Biologia i ekologia
Bylina, chamefit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Bardzo dobra roślina miododajna. W okresie kwitnienia jest bardzo licznie odwiedzany przez pszczoły. Rośnie na murach, nasypach kolejowych, skałach, wydmach piaszczystych, na glebach suchych, kamienistych, chętnie z zawartością wapnia.
Roślina trująca. Może powodować zaczerwienienie skóry. Spożycie większych ilości może spowodować wymioty i osłabienie, następnie skurcze, otępienie i paraliż.
Roślina ozdobna : Pospolicie uprawiany. Nadaje się do ogrodów skalnych oraz do ogrodów naturalistycznych. W miejscach słonecznych i suchych rozchodnik ten może być użyty zamiast trawy do zazielenienia mniejszych powierzchni jako roślina okrywowa. Najlepiej rozmnażać go poprzez sadzonki, można też poprzez nasiona. Rozsadzać można go przez cały rok. W ogródku zwykle sam się nasiewa. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby, wymaga natomiast stanowiska słonecznego. Jako sukulent dobrze znosi suszę. Jest całkowicie mrozoodporny.
Roślina lecznicza :
Surowiec zielarski : ziele. Zawiera alkaloidy: sedaminę, sodyminę, nikotynę, flawonoidy: rutynę, kwasy organiczne, substancje śluzowe, garbniki i sole mineralne
Działanie : obniża ciśnienie tętnicze krwi. W medycynie ludowej był stosowany przy leczeniu nadciśnienia tętniczego i miażdżycy. Zewnętrznie był używany do leczenia egzemy oraz innych schorzeń skóry. Działanie rozchodnika jest silne i może drażnić przewód pokarmowy. Leczenie rozchodnikiem należy skonsultować z lekarzem.
Zbiór i suszenie : ziele zbiera się na początku kwitnienia i suszy w miejscach przycienionych, przewiewnych, rozkładając cienką warstwą.
Ciekawostki
Nazwa rośliny pochodzi od ostrego smaku liści.
Niecierpek pospolity (Impatiens noli-tangere) – gatunek roślin jednorocznych należący do rodziny niecierpkowatych. Występuje w stanie dzikim w Azji, Ameryce Północnej i prawie całej Europie. W Polsce dość pospolity.
Szkliście prześwitująca, w węzłach zgrubiała, naga, dorasta od 30 - 100 cm. Pokryta jest cienką warstewką wosku, dołem bezlistna, u góry rozgałęziona.
Skrętoległe, jajowate, tępo ząbkowane, do 10 cm długości.
Cytrynowo- lub złotożółte, w gardzieli czerwono nakrapiane, w 2 - 4 kwiatowych gronach wyrastających w kątach liści. Poszczególne kwiaty mają długość 3 - 4 cm. Charakterystyczna, zagięta na końcu ostroga wytworzyła się z przekształcenia działki kielicha. Dwie pozostałe działki małe i niepozorne. Korona kwiatu posiada pięć płatków – cztery zrośnięte parami, jeden wolny. W środku słupek z pięciołatkowym znamieniem i 5 sercowatych, zrośniętych pręcików.
Lancetowatego kształtu, pękające torebki o długości 15 - 25 mm, nagie.
Biologia
Roślina kwitnie od lipca do sierpnia. Kwiaty posiadają mechanizm utrudniający samozapylenie – w młodych kwiatach pręciki zasłaniają znamię, tak, że przylatujące do kwiatów trzmiele tylko obsypują się pyłkiem. Później pręciki odchylając się odsłaniają znamię słupka umożliwiając zapylenie krzyżowe.
Owoce pękają przy dotknięciu lub potrząsaniu, pod wpływem naprężeń panujących w zewnętrznych warstwach ścianek torebki. Ścianki skręcają się spiralnie i wyrzucają nasiona na znaczną odległość (do 2 m).
Zawiera słabo trującą substancję goryczową. Powoduje wymioty i zawroty głowy.
Ekologia
Porasta cieniste miejsca w wilgotnych lasach liściastych i iglastych, łęgi, lasy zboczowe, zarośla, brzegi strumieni. Preferuje gleby bagienne, bogate w próchnicę, w bliskości źródlisk i ruchomych wód gruntowych.
xarxar