Sankcje gospodarcze w polityce zagranicznej USA po II wojnie światowej_Trzcionka,M.pdf

(2295 KB) Pobierz
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych
Magdalena Trzcionka
Sankcje gospodarcze w polityce
zagranicznej USA po II wojnie
światowej
Praca doktorska
wykonana pod kierunkiem:
Prof. dr hab. Andrzeja Mani
Spis treści
Wprowadzenie ...............................................................................................................4
Rozdział 1. Miejsce sankcji ekonomicznych w polityce zagranicznej USA ...............12
1.1 Sankcje ekonomiczne na tle innych instrumentów polityki zagranicznej .......12
1.1.1 Instrumenty polityczne polityki zagranicznej........................................14
1.1.2 Instrumenty wojskowe polityki zagranicznej ........................................16
1.1.4 Instrumenty ekonomiczne polityki zagranicznej ...................................19
1.3 Cele polityki sankcji ekonomicznych ..............................................................30
1.4 Rodzaje sankcji gospodarczych .......................................................................37
1.4.1 Podział sankcji gospodarczych według kryterium jednostki inicjującej
nałożenie sankcji ...................................................................................44
1.4.2 Podział sankcji gospodarczych według kryterium adresata
zastosowania sankcji .............................................................................52
1.4.3 Współpraca w nakładaniu sankcji gospodarczych ................................55
1.4.4 Mechanizm działania sankcji gospodarczych........................................58
1.4.5Wskaźniki gospodarcze, na które wpływa nałożenie sankcji
gospodarczych .......................................................................................59
1.4.6 Zamierzony wynik nałożenia sankcji ....................................................60
1.4.7 Sankcje nakierowane (targeted sanctions, smart sanctions) ..................61
Rozdział 2. Regulacje prawne dotyczące stosowania sankcji ekonomicznych przez
USA ........................................................................................................63
2.1. Amerykańskie przepisy dopuszczające nałożenie sankcji..............................63
2.1.1. Ustawy
Trading with Enemy Act
oraz
International Emergency
Economic Power Act
.............................................................................63
2.1.2 Procedury nakładania i stosowania sankcji multilateralnych na mocy
Rozdziału VII Karty Narodów Zjednoczonych z 1945 r. .....................67
2.1.3. Inne ustawy dające możliwość wprowadzenia sankcji........................68
2.2. Problem eksterytorialnego charakteru sankcji gospodarczych USA ..............76
2.2.1. Prawne aspekty nakładania sankcji wtórnych ......................................79
2.2.2.Reakcje krajów na eksterytorialny charakter sankcji gospodarczych
USA.......................................................................................................84
2.3 Sankcje gospodarcze na tle procesów liberalizacji handlu zagranicznego......90
2.3.1 Sankcje wtórne USA na forum ONZ i MFW ........................................90
2.3.2. Partycypacja USA w systemie GATT/WTO........................................92
2.3.3.Członkostwo USA w organizacjach regionalnych na przykładzie
NAFTA..................................................................................................99
2
Rozdział 3. Mechanizm administrowania programem sankcji i egzekwowania
przepisów sankcyjnych USA ................................................................105
3.1. Działalność
Office of Foreign Assets Control
..............................................105
3.2. Mechanizm egzekwowania przepisów sankcyjnych przez OFAC ...............110
3.3. System kar przewidziany dla podmiotów łamiących przepisy sankcyjne USA
.............................................................................................................................115
Rozdział 4. Motywy stosowania sankcji w polityce zagranicznej Stanów
Zjednoczonych......................................................................................121
4.1. Założenia metody
Analitycznego Procesu Hierarchicznego (AHP).............122
4.2. Priorytetyzacja celów polityki sankcyjnej z wykorzystaniem metody AHP 126
4.3. Analiza wybranych przypadków nałożenia sankcji......................................134
4.3.1. Polityka sankcyjna USA wobec Iranu ................................................136
4.3.2. Sankcje gospodarcze USA wobec Syrii .............................................144
4.3.3. Sankcje gospodarcze USA wobec KRLD ..........................................152
Rozdział 5. Skuteczność sankcji gospodarczych w osiąganiu celów polityki
zagranicznej Stanów Zjednoczonych....................................................167
5.1. Pojęcie skuteczności polityki sankcyjnej......................................................167
5.2. Konsekwencje stosowania polityki sankcyjnej.............................................171
5.2.1. Wpływ sankcji ekonomicznych na sytuację kraju-celu......................172
5.2.2. Skutki sankcji gospodarczych dla kraju nakładającego......................175
5.2.3. Wpływ sankcji ekonomicznych nałożonych na kraje trzecie .............178
5.3. Ocena skuteczności stosowania sankcji gospodarczych w polityce
zagranicznej USA na podstawie wybranych
case studies
..........................179
5.3.1 Skuteczność sankcji USA wobec Iranu ...............................................179
5.3.2 Skuteczność sankcji USA wobec Syrii................................................190
5.3.3 Skuteczność sankcji USA wobec KRLD.............................................196
5.4.1. Konstruowanie efektywnych programów sankcyjnych......................201
5.4.2. Sankcje nakierowane – przyszłość polityki sankcyjnej......................204
Zakończenie ...............................................................................................................219
Aneksy .......................................................................................................................226
Aneks 1. Zestawienie programów sankcyjnych administrowanych obecnie przez
OFAC....................................................................................................227
Aneks 2. Definicje poszczególnych celów szczegółowych - subkryteriów ........238
Aneks 3. Formularz ankiety internetowej............................................................240
Aneks 4. Dane dotyczące ekspertów biorących udział w badaniu ......................245
Wykaz tabel, schematów i wykresów........................................................................247
Bibliografia ................................................................................................................248
3
Wprowadzenie
Polityka sankcji gospodarczych Stanów Zjednoczonych jest, obok działań
wojennych, najbardziej dyskusyjną strategią działania USA wobec innych krajów na
arenie międzynarodowej. Strategia ta budzi szereg kontrowersji, przede wszystkim ze
względu na przesłanki zastosowania, niekiedy eksterytorialny zasięg, a nade wszystko
na swoją skuteczność. Historia amerykańskich sankcji ekonomicznych sięga lat 60.
XVIII w., kiedy nakładano je w celu wymuszenia na Brytyjczykach zmian kolonialnej
polityki handlowej. Później sankcje gospodarcze stosowane były jako narzędzie
wspierające i uzupełniające działania wojenne, w tym obydwu wojen
światowych.
Po
II wojnie
światowej
zmieniły się priorytety polityki zagranicznej USA, ale polityka
sankcyjna nie straciła na intensywności; sankcje zostały w naturalny sposób
zaadoptowane
do
nowych
okoliczności
w stosunkach
międzynarodowych.
Różnorodność cechująca amerykańską politykę sankcyjną w kontekście motywów jej
zastosowania, podmiotów nakładających sankcje oraz podmiotów-celów a także
rodzajów zastosowanych instrumentów oraz konsekwencji ich użycia, stanowią
przyczynek do trwającej już wiele lat debaty na temat sankcji gospodarczych. Głównym
tematem rozważań jest skuteczność polityki sankcyjnej, a ciągłości i intensywności
dyskusji sprzyja interdyscyplinarność tematu.
Problemem badawczym niniejszej pracy jest analiza polityki sankcyjnej Stanów
Zjednoczonych po II wojnie
światowej,
przeprowadzona pod kątem skuteczności jej
zastosowania. Główna teza rozprawy zakłada pogląd,
że
pozycja sankcji gospodarczych
w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych jest niezagrożona, mimo ich częstej
nieefektywności, a próby poprawy skuteczności działań sankcyjnych polegają głównie
na dopasowaniu ich charakteru do globalnej specyfiki współczesnej gospodarki.
Rozwiązanie
problemu
badawczego
i weryfikacja
postawionej
tezy
znajdują
rozwinięcie w pięciu rozdziałach niniejszej monografii.
W rozdziale pierwszym omówiono pozycję sankcji gospodarczych w polityce
zagranicznej Stanów Zjednoczonych. Wskazane zostało miejsce sankcji wśród innych
instrumentów
wykorzystywanych
w
polityce
zagranicznej
USA,
następnie
zdefiniowano pojęcie sankcji oraz przedstawiono mechanizm ich działania. Dalej
zarysowano ewolucję polityki sankcyjnej do 1939 r., przy czym główny nacisk został
położony na szczegółową charakterystykę tej polityki USA po II wojnie
światowej,
ze
wskazaniem jej kierunków, celów oraz rodzajów stosowanych sankcji. W opisie ujęto
4
politykę sankcji jednostronnych i wielostronnych nakładanych na podstawie Rozdziału
VII Karty Narodów Zjednoczonych. W założeniu autorki rozdział ten stanowi
fundament, na którym została nadbudowana dalsza analiza polityki sankcyjnej,
a w szczególności ocena jej efektywności.
Rozdział drugi zawiera omówienie ram prawnych dla tworzenia, implementacji
i administrowania polityki sankcyjnej USA. Wśród zaprezentowanych ustaw znalazły
się:
Trading With Enemy Act of 1917, U.N. Participation Act of 1945, International
Emergency Economic Powers Act of 1977
oraz
Export Administration Act of 1979,
Cuban Liberty and Democratic Solidarity Act of 1996, Antiterrorism and Effective
Death Penalty Act of 1996
oraz
Iran and Libya Sanctions Act
z tego samego roku.
W rozdziale tym poruszono niezwykle istotną kwestię zastosowania przez Stany
Zjednoczone sankcji wtórnych, które stały się przedmiotem ostrego sprzeciwu ze strony
innych państw. Kraje, których przedsiębiorstwa zostały ukarane przez rząd USA za
utrzymywanie kontaktów gospodarczych z podmiotami objętymi sankcjami, uznały te
działania za zamach na ich suwerenność i złamanie porozumień o wolnym handlu
(NAFTA, GATT) i warunków członkostwa w organizacjach międzynarodowych (ONZ,
MFW, WTO).
Rozdział trzeci przybliża kwestię mechanizmu administrowania programami
sankcji gospodarczych USA oraz egzekwowania przestrzegania regulacji sankcyjnych
przez amerykańskie przedsiębiorstwa. Kompetencje w tym zakresie posiada przede
wszystkim
Office of Foreign Assets Control
(OFAC) - agenda Departamentu Skarbu,
której działalność została szczegółowo przestawiona. Te rozważania uzupełnia
omówienie roli
innych
agencji
powiązanych
z
polityką sankcyjną Stanów
Zjednoczonych, takich jak
Office of Terrorism Finance and Economic Sanctions
(Departament Stanu) oraz
Bureau of Industry and Security
(Departament Handlu).
W rozdziale czwartym przedstawiono studium trzech przypadków nałożenia
sankcji gospodarczych na konkretne kraje. Kryterium wyboru krajów był motyw
zastosowania polityki sankcyjnej przez USA. Wyodrębnienie przypadków zostało
dokonane w kontekście realizacji celów polityki zagranicznej oficjalnie wskazywanych
przez rząd USA. Wśród problemów globalnych, wymagających interwencji ze strony
administracji kolejnych prezydentów Stanów Zjednoczonych, znalazły się przede
wszystkim: ochrona praw człowieka, ograniczenie rozprzestrzeniania broni masowego
rażenia, walka z terroryzmem i przemytem narkotyków. Motywy te określono jako cele
główne polityki sanacyjnej, z których wydzielono cele szczegółowe, precyzujące zakres
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin