ROŻNIK PRZEROŚNIĘTY.pdf

(172 KB) Pobierz
ZESZYTY PROBLEMOWE
POSTĘPÓW
NAUK ROLNICZYCH 1998
z.
463 : 661-668
SYLFIA
-
ROŻNIK PRZEROŚNIĘTY
(Sylphium perfoliatum
L.)
POTENCJALNY GATUNEK DO REKULTYWACJI TERENÓW
ZDEGRADOWANYCH
I
GRUNTÓW BEZGLEBOWYCH
ORAZ DO PRODUKCJI PASZ
Małgorzata Woźniak, Stanisław
Góral
Krajowe Centrum
Roślinnych
Zasobów Genowych
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji
Roślin
w Radzikowie
Wstęp
W kolekcji
roślin
przeznaczonych do rekultywacji terenów zdegra-
dowanych i gruntów bezglebowych w Centrum
Roślinnych
Zasobów Ge-
nowych w Radzikowie znajduje
się
gatunek, który
może służyć
do rekulty-
wacji terenów zdegradowanych oraz do produkcji pasz.
Rośliną tą
jest
Sylphium perfoliatum
L.
zwana
sylfią
lub
rożnikiem przerośniętym
- nale-
żąca
do rodziny astrowatych
(Asteraceae)
.
Jest ona w Polsce
mało
znana.
Sprowadzona
została
do Europy w XIX wieku z Ameryki
Północnej
jako
roślina
ozdobna. W
byłym
ZSRR uprawiano
ją
z przeznaczeniem na pa-
szę
.
Obecnie
występuje także
w kilku Ogrodach Botanicznych w Europie.
Gatunek ten utrzymuje wysoki
potencjał
wzrostu i plonowania przez wiele
lat. W Ogrodzie Botanicznym
Ukraińskiej
Akademii Nauk
rośnie
od
ponad 20 lat na tym samym stanowisku, nie
obniżając
plonu masy biolo-
gicznej
[UTEUSCH
1991].
Roślina
ta
może występować
na bardzo
różnych
stanowiskach glebowych, co
świadczy
o jej
dużej,
ekologicznej plastycz-
ności.
W
Polsce sylfia
rośnie
na stanowiskach
doświadczalnych
w okoli-
cach Kopalni Siarki Jeziórko na osadach wapna poflotacyjnego, nawie-
zionych
osadami
ścieków
komunalnych oraz na wysypiskach odpadów ko-
munalnych w Pruszkowie, gdzie przeprowadzane
są
prace rekultywacyjne.
Celem pracy jest
określenie przydatności
sylfii do produkcji pasz
oraz ocena jej
przydatności
do rekultywacji terenów zdewastowanych
przez
przemysł,
wysypisk odpadów komunalnych oraz do obsiewu gruntów
czasowo
wyłączonych
z produkcji.
662
M.
Woźniak,
S.
Góral
Materiał
i metody
We
wstępnych doświadczeniach
przeprowadzonych na terenie Insty-
tutu Hodowli i Aklimatyzacji
Roślin
w Radzikowie
określono
cechy mor-
fologiczne
roślin,
zdolność
do
odrastania
w
ciągu
sezonu wegetacyjnego
oraz
plon zielonej i suchej masy
z
hektara.
Materiał
badawczy
służący
do
określenia
cech morfologicznych sta-
nowiły
dwu, trzy i czteroletnie
rośliny
Sylphium perfoliatum
L.
rosnące
na
polu
doświadczalnym
IHAR. Przebadano
55
roślin
czteroletnich, 80
roślin
trzyletnich oraz
33
rośliny
dwuletnie.
Rośliny
wysadzone
były
punktowo
75 x
100
cm. Podczas obserwacji
uwzględniono
parametry
określające
po-
dobieństwa
i
różnice roślin
w
różnym
wieku,
tj
.:
wysokość,
liczbę pędów
w
kępie
oraz
liczbę liści
na
pędzie
głównym.
Oceniono
zdolność
przezimowania
roślin
w
zależności
od terminu
siewu.
Nasiona tych
roślin zostały
wysiane
rzędowo
na
głębokość
15-20
mm w trzech terminach -
wrzesień, październik
i listopad.
Określono też zdolność
odrastania
sylfii
w
ciągu
sezonu wegetacyj-
nego,
świeżą
i
suchą
masę roślin
w
przeliczeniu na hektar.
Plon zielonej
i
suchej
masy
sylfii
oceniono na
roślinach
trzyletnich.
Doświadczenie
to
wykonano w trzech powtórzeniach.
Rośliny zostały
skoszone w
fazie
po-
czątku
kwitnienia w
celu
zbadania
składu
chemicznego.
Wyniki i dyskusja
Opis morfologiczny
Opis morfologiczny
i
pomiary
roślin
przeprowadzone
w
ciągu
dwóch
sezonów wegetacyjnych
pozwoliły
na
charakterystykę
sylfii.
Roślinę
sylfii
stanowi
duża kępa, licząca
10-30
pędów,
w
zależności
od wieku i wyso-
kości
roślin, dochodzącej
do 250 cm.
Łodygi
są
czworokątne,
na przekroju
przypominające
romb. W badanej populacji
zdarzały
się
też rośliny,
któ-
rych
łodygi były
sześciokątne
lub
okrągłe. Każda łodyga
zbudowana
jest z
8-12
międzywęźli
o
długości
20-30 cm.
Łodygi
rozgałęziają
się
w górnej
części
pędów. Liście łodygowe
są
duże, położone
naprzeciw siebie,
jakby
przeszyte
łodygą. Liście
dolne
są
ogonkowe, a ich
długość
dochodzi do 60
cm.
Liście położone wyżej są siedzące,
o
długości około
40 cm. Brzegi
liści
u
większości roślin
są ząbkowane
.
Liście
są
szorstkie,
wydłużone,
pok-
roju jajowatego,
ale
mogą być też trójkątne.
Ich liczba w
zależności
od
wieku
roślin
wynosi 10-14 par.
Kwiatostanem sylfii jest koszyczek
złożony
z
dwóch
okółków
kwiatów
języczkowych
oraz kwiatów rurkowych,
wypełniających
środek.
Liczba ko-
szyczków na
łodydze
dochodzi do 40. Nasionami
są
drobne
niełupki,
sma-
kiem
przypominające
nasiona
słonecznika
gryzowego. Sylfia kwitnie obfi-
cie i jest
chętnie
odwiedzana przez
dużą liczbę pszczół zbierających
nektar
SYLFIA -
ROŻNIK PRZEROŚNIĘTY
(Sylphium pe1foliatum
L.) ...
663
i
pyłek. Może więc być
wykorzystywana na pastwiska pszczele. Kwiaty rur-
kowe
wytwarzają
w
pełni żywotny pyłek,
co
potwierdziły
jego badania w
acetokarminie.
Roślina
ta w pierwszym roku wegetacji wytwarza tylko
rozetę liści.
W
kolejnych latach wypuszcza
pędy
i zakwita. Mankamentem jej jest nie-
równomierne i
przedłużające się
kwitnienie oraz dojrzewanie nasion. Syl-
fia kwitnie bowiem od lipca do
września.
W
momencie kiedy na szczytach
łodyg
z
najwcześniejszych
owocostanów
zaczynają osypywać się
nasiona, w
dolnej
części
jeszcze
kwitną
kwiaty. Utrudnia to zbiór nasion. Wegetacja
sylfii rusza w
początkach
kwietnia, a
kończy
ona swój wzrost w
końcu
czerwca, kiedy zaczyna
kwitnąć. Rośliny
skoszone w fazie
początku
kwit-
nienia
odrastają
w
ciągu
1,5
miesiąca
do
połowy
jej pierwotnej
wysokości,
tj. 100 cm. O przezimowaniu sylfii decyduje pora zasiewu. Nasiona wysia-
ne
wczesną jesienią kiełkują
jeszcze przed nastaniem zimy. Jednak siewki
nie
przeżywają
zimy. Natomiast nasiona wysiane
późną jesienią tuż
przed
wystąpieniem
przymrozków
zimują
dobrze.
Przechodzą
one okres natural-
nego spoczynku, stratyfikacji i
wiosną dają
dobre wschody.
Maksymalną wysokość rośliny osiągnęły
w czwartym roku wegetacji.
Średnia wysokość roślin
dwuletnich
wynosiła
184 cm,
rośliny
trzyletnie
osiągnęły wysokość
213 cm
rośliny
czteroletnie 214 cm (rys. 1).
215
210
205
200
~§
•(.)
,V)
E~
~
195
190
185
180
175
170
165
dwuletnie; two-years
trzyletnie; three-years
czteroletnie; four-years
_,,;
-
o
.r:.
Dl
o·-
(f)
Q)
~
>.I
Wiek
roślin;
Plant age
Rys. L
Fig. 1.
Sylphium pe,foliatum
L. w
zależności
od wieku
Hcight of
Silphium pe,foliatum
L. plants according to their age
Wysokość roślin
w drugim roku wegetacji
wytwarzały pędy
i
zakwitały.
Liczba
pędów
w
roślinie wzrastała
wraz z wiekiem.
Średnia
liczba
pędów
u
roślin
dwuletnich
wynosiła
7,5, u
roślin
trzyletnich 17,7
zaś
u
roślin
czteroletnich
32
pędy
(rys. 2).
Rośliny
664
35
30
M.
Woźniak
,
S. Góral
J!!
o
o
"'
o
z
ó
,o
"O
r.
25
20
15
10
5
i
.o
N
u
:i
.
2l:
o
dwuletnie; two-years
trzyletnie; three years
czteroletnie; four-years
Wiek
roślin
;
Plant age
Rys. 2.
Fig. 2.
Liczba
pędów
u
Sylphium perfoliatum
L.
w
zależności
od wieku
Number of shoots depending on age of
Silphium perfoliatum
L.
Przezimowanie
wysiane w
październiku
oraz listopa-
dzie.
Przezimowało
tylko 35%
roślin
wysianych we
wrześniu
.
Z siewów
październikowych
i listopadowych
przetrwało zimę około
80%
roślin
.
Ter-
min wysiewu
wpłynął także
na
wielkość
rozety
liściowej
w
ciągu
sezonu
wegetacyjnego.
Rośliny
z siewu
najwcześniejszego wytworzyły rozetę
o
średniej
liczbie
liści
- 8.
Rośliny
z
października
oraz listopada
były
podob-
nej
wielkości,
a ich rozety
miały
odpowiednio 14 i 12
liści
.
Najlepiej
Plon zielonej
i
suchej masy z ha
Przy siewie
rzędowym
z
szerokością międzyrzędzi
100 cm uzyskano
w przeliczeniu na hektar plon zielonej masy 100 ton, plon suchej masy 19
ton. W zestawieniu z innymi gatunkami paszowymi plon zielonej i suchej
masy sylfii
można porównać
z plonami koniczyny czerwonej, lucerny i
kukurydzy (tab_ 1).
Zdolność
przezimowały rośliny
do odrastania w
ciągu
sezonu wegetacyjnego
skoszone w fazie
początku
kwitnienia
odrosły
w
ciągu
45 dni
do
wysokości średnio
100 cm. Niektóre z
roślin
ponownie
zakwitły.
Zdol-
ność
sylfii do szybkiego odrastania
uznać należy
za
korzystną cechę
umo-
żliwiającą
wielokrotny zbiór.
Rośliny
SYLFIA -
ROŻNIK PRZEROŚNIĘTY
(Sylphium pe,foliatum
L.)
...
665
Tabela 1; Table 1
Porównanie plonu zielonej i
suchej
masy
sylfii
z
motylkowymi drobnonasiennymi (wg COBORU 1988)
w trzecim roku
użytkowania
i kukurydzy pastewnej (wg COBORU 1987)
[SIÓDMAK, HEIMANN
1987)
Comparison
Silphium
perfoliatum
L.
crop green and dry matter to legumes
(ac .. COBORU1988) in the 3-rd year of utilization
and
fodder maize (ac. COBORU 1987)
(SIÓDMAK, HEIMANN
1987]
Plon
zielonej masy
Green matter
yield
(t/ha)
107,0
78,1
50,5
100
Plon suchej masy
Dry matte r yield
(t/ha)
14,7
15,1
13,6
19
Lp.
No.
Gatunek
Species
Odmiana
Variety
1
2
3
4
Koniczyna czerwona; Red clover
Lucerna
mieszańcowa;
Luccrne
Kukurydza
wg
wzorca; Maize
Sylfia; Silphium
Radyka
Radius
Przydatność
na
terenach zdegradowanych
Sadzonki
sylfii
wysadzone na bezglebowych gruntach osadów wapna
poflotacyjnego w okolicach Kopalni Siarki Jeziórko oraz na wysypiskach
śmieci
komunalnych w Pruszkowie
wykazały dużą
zdolność
roślin
pionier-
skich.
Obok innych
roślin
przeznaczonych do tego celu sylfia dobrze
rosła
w tych ekstremalnych warunkach
środowiskowych
nawet przy okresowych
niedoborach wody.
Wysokość roślin
w drugim roku wegetacji
osiągała
tam
około
100 cm
[KLIMONT
1997).
Podsumowanie
Sylfia jest
rośliną
o
dużym
potencjale plonowania.
Świadczy
o tym
plon zielonej masy z hektara porównywalny, np. z plonem koniczyny czer-
wonej (koniczyna czerwona Radyka
-
107,0 t/ha wg COBORU 1988
r.)
[MUCHA
1988). O
wartości użytkowej
tego gatunku decyduje
także
szybkie
odrastanie w
ciągu
sezonu wegetacyjnego
dające możliwość
wielokrotnego
zbioru zielonki, jak
również zwiększanie się
liczby
pędów
i
liści
w
kępach
wraz z wiekiem
roślin.
Jej
zdolność
do wieloletniej wegetacji na tym
samym
stanowisku bez specjalnych zabiegów
pielęgnacyjnych
redukuje
nakłady
pracy i poprawia
ekonomikę
tej uprawy. Dobra wegetacja sylfii na
gruntach bezglebowych, ubogich w
składniki
pokarmowe
świadczy
o jej

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin