Pomerania Nr 3-4 1969.pdf

(18550 KB) Pobierz
BIULETYN ZARZĄDU GŁÓWNEGO
ZRZESZENIA KASZUBSKO-POMORSKIEGO
W GDAŃSKU
BIULETYN ZARZĄDU GŁÓWNEGO
ZRZESZENIA KASZUBSKO - POMORSKIEGO
W
GDAŃSKU
Rok VI
1969
Nr 3/4 /31/
- 3 -
Jan Drzeżdżon
TRZY POKOLENIA PISARZY KASZUBSKICH
Na podstawie dzisiejszego stanu wiedzy o regio-
naliźmie kaszubskim, sąd orzekający, że przyszłą szan­
są literatury regionalnej jest przemiana w literaturę
ludową nie wydaje się uprawniony. Jedną ze wskazówek
\
może byó ewolucja poglądów
dotyczących twórczości re­
gionalnej. Józef Tretiak w 1880 r. nazywa utwór Der-
dowskiego "0 Panu Czorlińścim co do Pucka po sece ja-
choł", "udaną epopeą ludową". Sam Derdowski na ten te­
mat głosu nie zabierał, analiza jego twórczości nato­
miast potwierdza jedynie rzeczywisty związek genetycz­
ny jego utworów z kaszubską tradycją ludową. 0 przyna­
leżności do ludowego kręgu kulturowego decydowała gwa­
ra, użyta w funkcji języka literackiego. Jedyny szko­
puł, to brak stałej przynależności Derdowskiego do war­
stwy chłopskiej, co uważane było za jeden z ważniej­
szych momentów charakteryzujących pisarzy ludowych.
Przypuszczalnie na działalności poety zaważył
przykład Ceynowy,który uświadomił sobie już pewne kon­
cepcje regionalne,rozwinięte dopiero przez ruch młodo-
kaszubski. Tak więc w okresie powstania pierwszych ka­
szubskich utworów poetyckich ujawniają się wyraźne roz-
4
bieżności w pojmowaniu tej nowo powstającej literatury.
Ogół osób zainteresowanych,szczególnie historycy lite­
ratury, przyjmuje ją jako jedna z nowych form
tury ludowej. Eajbardziej zainteresowani, sam
litera­
poeta
tym
oraz czytelnicy, oceniają ją inaczej. Zaważyło na
podniesienie gwary do rangi języka literackiego.
Z dzisiejszego punktu widzenia poezje Derdows -
kiego sa pierwszymi utworami kaszubskiej literatury re­
gionalnej, w fazie charakteryzującej się brakiem
idei
regionalnej. Ujawniają się natomiast koncepcje regio -
nalne, będące literacka transformacja tzw. kwestii ka­
szubskiej rozwiniętej w działalności Ceynowy. Stosun -
kowo łatwo zauważyć w tych pierwocinach płaszczyznę ge­
netyczna, kształtującą późniejsza myśl regionalną
na
Kaszubach. A więc lud i jego dzieje stają się zasadni­
cza problematyka utworów.
Następuje przekształcenie folkloru w źródło my­
śli filozoficznej oraz zastosowanie @var do kształtowa­
nia obrazów literackich. Żadna z wymienionych cech nie
daje podstawy wyróżniającej daną literaturę od twórczo­
ści ludowej. Istnieje natomiast znak, wskazujący
na
specyficzny charakter poetyckich utworów Derdowakiego,
mianowicie wyraźna świadomość swej kas^ubskości, jako
zespołu cech właściwych nie ludowi a Kaszubom,w jakich­
kolwiek warstwach społecznych by się znaleźli. 0 prze­
obrażeniu tego nastawienia w początki programu świad­
czą słowa poety napisane bezpośrednio po śmierci Cey­
nowy :
"Ciaj syn Sławę na twym grobie klęknie,łze weleje ,
Twoja wiara i r.adzeja w sercu mu zacnieje.
I do dusze sę odezwie brzęk harfę eolści:
Nie ma Kaszub bez Pcioni, a bez Kaszub Polsci".
Jak widać regionalizm wymaga wyodrębnienia pew­
nej jednostki etnicznej przynależnej do siebie na za­
sadzie łączności historyczno-geogrcficznej o własnych
odrębnych od sesiedćw losach dziejowych. A wiąże sie z
tym pewna odrębność kulturalna. Oczywiście
,
Derdowski
takiego poczucia nie posiadał, co łatwo stwierdzić ze
słów:
- 5 -
"Ale ma le mowę naszą serdecznie kochejma
I po polsku coraz lepi gadać są starejma!
Ciej le wjedno bgdzem dzałac rączo i wetrwale
W ku^cu tak jak we Warszawie bądzeme godale"
Dopiero Młodokaszubi rozwinęli myśl regionalną.
Przyjęte przez Majkowskiego pseudonimy, Mestwin, Mści­
woj, Storźa, Sudomski Świętopełk, skłaniaja ku jedno­
znacznym wnioskom, te przywódca ruchu młodokaszubskle-
go kreował swa role na wzór dawnych książąt pomorskich.
Rzecz jasna, chodziło o przewcdnic*wo duchowe, ideowe,
stad zrozumienie dla poezji i w ogóle dla literatury •
Jako credo literackie można uznaó niewielki utwór Maj­
kowskiego "Kaszubsko-poraorsko mowa":
"Legł ce ojc z mieczem w ręku, wojną bity,w grobie.
Brat szedł pod białym orzłero zdobywać so swiate
I dzecko, cebie nie znoł, ciej poleczeł brate,
A świat zebeł o krzywdzę twój ij i o tobie.
I jck gąskes sę pasło prze wejadłym żłobie.
1 cezy cg wegnele z progu twojij chatę,
I błotem oczapele ce królewscie szatę
I żywcem chcelec kopać w niestrojonym grobie
A te, biedno seroto, w tek p^sczliwyj doli.
Niemo szałas miedze pola strzód maku i wrzosu,
I nawet nie umiałaś mówić, co cg boli.
Bo wstydzełas sę sama swygo w pierse głosu
Ja* cg i przetulełe szare wieście strzedze,
Bes dzeleła jich małe smutci i uceche"
Zasadnicza zmiana polega na przeistoczeniu
sie
pojęcia "kaszubski" z epitetu ludowy w znak, bgdacy e-
kwiwalentem pojęcia ojczyzny.'Najpełniejszą interpre­
tację poetycką tego pojęcia znajdziemy w utworach Hey-
kego, zwłcszcze w Jego poemacie "Dobrogost i Miłosłs -
we
".
Autor stawia boje, stoczone przez mętnych
wojów
Świętopełka na płaszczyźnie ludowej etyki. Wojownicy
»■ierza nie tylko w sprawiedliwośó swych czynów, lecz i
w ostateczne zwycięstwo. Wyznanie Jena
Karnowskiego
świadczy o istniejącym już kulcie stron rodzinnych:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin