Pomerania Czerwiec 2020.pdf

(20056 KB) Pobierz
CENA 5,00 zł (w tym 5% VAT)
Nr 6 (543) czerwiec 2020
ROK 100-LECIA POWROTU POMORZA
W GRANICE RZECZYPOSPOLITEJ
ORAZ ZAŚLUBIN POLSKI Z BAŁTYKIEM
MIESIĘCZNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY
ROK ZAŁOŻENIA 1963
www.miesiecznikpomerania.pl
w numerze
S N 0238-9045 NR INDEKSU 371939 PL
9 770238 904906
ŻYCIE
W CZASIE
PANDEMII
KORONAWIRUSA
0 6
Informacje dotyczące kupna książek udziela
INSTYTUT KASZUBSKI
ul. STRAGANIARSKA 20–22,80–837 GDAŃSK
tel. +48 58 346 22 31
CZERWIŃC 2020
W NUMERZE:
3 Po raz pierwszy stworzyliśmy taką historię,
jakiej nikt do tej pory nie napisał.
Rozmowa z prof. Józefem Borzyszkowskim
Sławomir Lewandowski
5 Wspólnota mimo przeciwności.
Rozmowa z prof. Cezarym Obracht-Prondzyńskim
P.D.
7 Òlimpijsczi méster z Kaszëb.
Gôdómë z dëbeltnym méstrã òlimpijsczim
Andrzejã Wróńsczim
Eùgeniusz Prëczkòwsczi
10 Pòmalinkù, ale do kùńca.
Gôdómë z Gracjanã Fópką, latosym dobiwcą
stipendium miona Izabellë Trojanowsczi
Dark Majkòwsczi
14 Musimy nauczyć się żyć w nowej
rzeczywistości.
Rozmowa z psycholog Magdaleną
Bienias-Cichowską
Agnieszka Latarska
18 Kolebka i trumna (3). Śladami Remusa (fragment)
Edmund Szczesiak
22 Wpław przez Małe Morze
Marcin Herrmann
25 „Marjański Huf ” – klucz do Bądkowskiego?
Marek Adamkowicz
30 O Maksymilianie Goliszu, czyli jak syn
kaszubskiego kupca prowadził działalność
wywiadowczą
Kazimierz Jaruszewski
32
Kaszëba w stalinowsczi sôdzë. Przëtrôfk
Zygmùnta Milczewsczégò (dzél 5 – slédny)
Słôwk Fòrmella
34 Gdańsk mniej znany. Park Jaśkowej Doliny
Marta Szagżdowicz
NAJÔ ÙCZBA. Edukacyjny dodôwk nr 6 (138)
35 Smaki i aromaty Pomorza. Klops nasz codzienny
Rafał Nowakowski
39 Z Lëtwë na Ùkrajinã i dali na Pòmòrzé
Gôdôł Łukôsz Zołtkòwsczi
42 Samòstójnota na bòjiszczu
Adóm Hébel
44 Krokòszka
Mateùsz Bùllmann
46 Na kaszëbsczim YouTube. Wanóżka szlachama
zwãków
Tomôsz Fópka
48 Żdanié ë zjiscenié. Relacjô zrzeszonô ze zdënkã
Pòlsczi z mòrzã 10 gromicznika 1920 rokù
Józef Ceynowa
50 Z południa. Pracowity żywot Danki Miszczyk
Kazimierz Ostrowski
51 Z Kociewia. O uczbie i maszkach
Maria Pająkowska-Kensik
52 Lëdowé pòzwë taksonów grzëbów na Kaszëbach –
grzëbë w domôcy kùlturze
Mateùsz Klebba
54 Lektury
57 Zwyczajny niezwyczajny na niebieskim szlaku...
Krystyna Różańska
59 Ò parłãczenim òbrazu i słowa
am
60 Klëka
67 Sëchim pãkã ùszłé. Dzeckò je nôlepszim szkólnym
Tómk Fópka
68 Z bùtna. Zapisownik cządë chërë
Rómk Drzéżdżónk
Numer wydano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Zrealizowano ze środków Województwa Pomorskiego.
Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
i ze środków Miasta Gdańska.
Od redaktora
W kwietniu tego roku ukazała się publikacja, na którą miłośnicy Kaszub
i Pomorza czekali z niecierpliwością. Mowa o kontynuacji dzieła
zapoczątkowanego przez śp. Gerarda Labudę (1916–2010) „Historia
Kaszubów w dziejach Pomorza”. Realizacji testamentu prof. Labudy
podjął się Instytut Kaszubski. W efekcie zrodziło się pięciotomowe dzieło
opisujące lata 1806/1815–1918/1920 (tom III), 1920–1945 (tom IV)
oraz dzieje najnowsze, obejmujące historię Kaszubów po 1945 roku
(tom V). W ramach tego wydawnictwa ukazał się ponownie także tom
I autorstwa prof. Gerarda Labudy, poświęcony czasom średniowiecza.
W przygotowaniu jest wciąż tom II, obejmujący epokę nowożytną, lata
1525–1806/1815; jego opracowania podjął się prof. Zygmunt Szultka.
Na łamach czerwcowej „Pomeranii” rozmawiamy o tym wydawnictwie
z prof. Józefem Borzyszkowskim, kierownikiem projektu i jednocześnie
autorem tomów III i IV, oraz prof. Cezarym Obracht-Prondzyńskim,
który opracował tom V.
Należy dodać, że pierwszy nakład, obejmujący również wznowione
wydanie tomu I autorstwa prof. Gerarda Labudy, został w całości
wyprzedany. W czerwcu realizowany jest dodruk. Jak przekazał Instytut
Kaszubski, realizacja zamówień nastąpi do końca tego miesiąca.
Jeszcze słowo o okładce czerwcowego wydania „Pomeranii”. Fotografia
oczywiście nawiązuje do tego, co dzieje się obecnie w Polsce i na świecie.
Pandemia koronawirusa zmusiła nas do zmiany stylu życia, na niemal
trzy miesiące paraliżując prawie całkowicie nasze dotychczasowe
funkcjonowanie. Dzisiaj, choć jeszcze nie wszystko powróciło do
normy, wydaje się, że najgorsze mamy już za sobą. Być może to wiosna
i nadchodzące lato pozwalają nam spojrzeć nieco optymistyczniej na
otaczający nas świat. Niektórzy z nas wciąż jednak z troską wyczekują
tego, co przyniosą nam najbliższe miesiące. Jedno jest pewne: choroba
COVID-19, potocznie zwana koronawirusem, nadal stanowi zagrożenie
dla nas wszystkich, stąd warto zachować zalecane, choćby podstawowe
środki ostrożności. W czerwcowej „Pomeranii” o pandemii koronawirusa
SARS-CoV-2 i naszym podejściu do tego zjawiska rozmawiamy
z psycholog Magdaleną Bienias-Cichowską.
Sławomir Lewandowski
PRENUMERATA
Pomerania z dostawą do domu!
Koszt prenumeraty rocznej krajowej z bez-
płatną dostawą do domu: 55 zł.
W  przypadku prenumeraty zagranicznej:
150 zł.
Podane ceny są cenami brutto i uwzględnia-
ją 5% VAT.
Aby zamówić roczną prenumeratę, należy:
• dokonać wpłaty na konto:
PKO BP S.A. 28 1020 1811 0000 0302 0129 35 13,
Zarząd Główny
Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie
ul. Straganiarska 20–23
80-837 Gdańsk,
podając imię i nazwisko
(lub nazwę jednostki zamawiającej)
oraz dokładny adres
• zamówić w Biurze ZG ZKP,
tel. 58 300 06 83, 58 301 27 31,
e-mail: prenumerata@kaszubi.pl
Ludmiła Kucharska
Aleksandra Dzięcielska-Jasnoch (Najô Ůczba)
Ka Leszczyńska (redaktorka techniczna)
KOLEGIUM REDAKCYJNE
Piotr Dziekanowski (przewodniczący kolegium)
Andrzej Busler
Roman Drzeżdżon
Aleksander Gosk
Ewa Górska
Stanisław Janke
Wiktor Pepliński
Danuta Pioch
Edmund Szczesiak
Bogdan Wiśniewski
TŁUMACZENIA NA JĘZYK KASZUBSKI
Anna Hebel
Dariusz Majkowski
ZDJĘCIE NA OKŁADCE:
FOT.
BARTŁOMIEJ ZAGRABSKI
WYDAWCA
Zarząd Główny
Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
ul. Straganiarska 20–23, 80-837 Gdańsk
DRUK
Bernardinum, ul. bpa Dominika 11, 83-130 Pelplin
Nakład 1200 egz.
Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania
i redagowania artykułów oraz zmiany tytułów.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za treść ogłoszeń i reklam.
ADRES REDAKCJI
ul. Straganiarska 20–23
80-837 Gdańsk
tel. 58 301 90 16, 58 301 27 31
e-mail: red.pomerania@wp.pl
REDAKTOR NACZELNY
Sławomir Lewandowski
ZESPÓŁ REDAKCYJNY
Dariusz Majkowski (z-ca red. naczelnego)
Krystyna Sulicka
Bogumiła Cirocka
PO RAZ PIERWSZY
STWORZYLIŚMY
TAKĄ HISTORIĘ,
JAKIEJ NIKT DO TEJ
PORY NIE NAPISAŁ
Rozmowa z prof. Józefem Borzyszkowskim, kierownikiem
projektu, autorem tomu III (1815–1920) i tomu IV
(1920–1945) „Historii Kaszubów w dziejach Pomorza”.
Przez ostatnich kilka miesięcy na łamach „Pomera-
nii” publikowaliśmy fragmenty czwartego tomu „Hi-
storii Kaszubów w dziejach Pomorza”, zatytułowane-
go „Kaszubi w II RP i w latach II wojny światowej
(1920–1945)”, nawiązując do setnej rocznicy powrotu
Pomorza do Polski. Już po przeczytaniu pierwszego
rozdziału można odnieść wrażenie, że nasi przodko-
wie nieco inaczej wyobrażali sobie wyczekiwany przez
lata powrót w granice Rzeczypospolitej.
Miło, iż redakcja „Pomeranii”, publikując fragmenty
„Historii Kaszubów…”, zapowiedziała ukazanie się cało-
ści naszego dzieła – chyba najważniejszego z dotychcza-
sowych projektów zrealizowanych przez Instytut Kaszub-
ski. Odnosząc się do Pańskiej uwagi, muszę stwierdzić, iż
marzenia, jak to często bywa, były i musiały być całkiem
inne niż pokazała to rzeczywistość. Trzeba pamiętać, że
był to okres wojny bolszewickiej i budowania państwa,
a podobne rozczarowanie było we wszystkich regionach
Polski, choć prawdopodobnie w zaborze pruskim było
ono na najwyższym poziomie. Dlaczego? Można to wy-
tłumaczyć stosunkowo wysokim poziomem życia na Po-
morzu, a Polacy – Pomorzanie wówczas tu żyjący – ma-
rzyli, że będzie im się żyło zdecydowanie jeszcze lepiej
w swojej ojczyźnie. Nie tylko pod względem języka czy
kultury, ale również w sensie materialnym. Okazało się
jednak, że „klejenie” różnych ziem wymaga kosztów. Co
było do przewidzenia, więcej płaciły ziemie, które stały
na wyższym poziomie, jak zabór pruski, czyli także Po-
morze, a nie tylko najbogatszy wówczas region – Śląsk,
gdzie występował podobny problem jak u nas, o czym
czasami zapominamy. Do tego grona zaliczyć trzeba tak-
że Wielkopolskę, o której losach w dużej mierze przesą-
dziło powstanie przeciwko władzy pruskiej. Bez wątpie-
nia wspomniane regiony pozostały bogatsze, ale i w nich
FOT. AREK WEGNER
Prof. Józef Borzyszkowski
nie brakowało również bezrobocia. Stąd migracje i na-
rastające konflikty między miejscowymi i napływowymi,
czego przykładem wkrótce stała się choćby Gdynia. To
wszystko powodowało, że radość powitania szybko ustą-
piła na rzecz codziennych problemów i wyzwań, które
stawiała – także przed Kaszubami – nowa rzeczywistość.
Trzeba też pamiętać o  tym, że Polska demokratyczna
funkcjonowała raptem przez kilka lat. Od 1926 roku mie-
liśmy okres rządów sanacji. Ostoją demokracji były jedy-
nie samorządy, bo tych nie udało się sanacji w pełni pod-
porządkować. Jednak, jak można przeczytać w rozdziale
czwartym, nie wszyscy Kaszubi, Pomorzanie, byli prze-
ciwnikami autorytarnych rządów Piłsudskiego. Byli tacy,
którzy współpracowali, a nawet pełnili wysokie funkcje
państwowe w okresie rządów sanacji. Jedną z takich po-
staci był minister rolnictwa Leon Janta-Połczyński, dum-
ny z tego, że był między innymi w rządzie Józefa Piłsud-
skiego. Mieliśmy też sanacyjnych burmistrzów, wymienić
tu można choćby zasłużonego burmistrza Wejherowa
Teodora Bolduana. Radość z powrotu do Polski była bez
wątpienia ogromna, jednak oczekiwania i marzenia Ka-
szubów i Pomorzan były nieco inne niż to, co przyniosła
im rzeczywistość.
Od czego zaczął Pan pracę nad tym wydawnic-
twem? Czy ciężko było uporządkować wiedzę doty-
czącą Kaszub i Kaszubów na przestrzeni XIX i XX
wieku?
CZERWIŃC 2020 /
/
3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin