Ewelina Zając - Toponimia powiatu tureckiego.pdf

(1965 KB) Pobierz
Ewelina Zając – Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny
Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Zakład Dialektologii Polskiej i Logopedii
90-236 Łódź, ul. Pomorska 171/173
RECENZENT
Krystyna Szcześniak
REDAKTOR INICJUJĄCY
Urszula Dzieciątkowska
REDAKTOR WYDAWNICTWA UŁ
Katarzyna Gorzkowska
SKŁAD I ŁAMANIE
Munda – Maciej Torz
PROJEKT OKŁADKI
Agencja Reklamowa efectoro.pl
Zdjęcie wykorzystane na okładce: Rafał Cwenk H2H
© Copyright by Ewelina Zając, Łódź 2020
© Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2020
http://dx.doi.org/10.18778/8220-088-1.01
Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Wydanie I. W.09909.20.0.M
Ark. wyd. 5,4; ark. druk. 6,625
ISBN 978-83-8220-088-1
e-ISBN 978-83-8220-089-8
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
90-131 Łódź, ul. Lindleya 8
www.wydawnictwo.uni.lodz.pl
e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl
tel. 42 665 58 63
SPIS TREŚCI
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sposób gromadzenia materiału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Metoda analizy i interpretacji onimów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Model klasyfikacji materiału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rys historyczno-geograficzny powiatu tureckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wykaz stosowanych skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Analiza i interpretacja materiału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Klasyfikacja semantyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Klasyfikacja strukturalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zjawiska językowe obecne w analizowanych nazwach . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bibliografia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
The toponymy of Turek district. Material analysis. Summary . . . . . . . . .
Spis tabel i rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
11
15
23
27
37
39
40
62
81
87
93
103
105
WSTĘP
Praca jest toponimiczną monografią powiatu tureckiego, położonego w południo-
wo-wschodniej części województwa wielkopolskiego. Poświęcona została analizie
1725 nazw, które gromadzone były w latach 2010–2012 (na potrzeby rozprawy dok-
torskiej) w wyniku eksploracji terenowej i ekscerpcji źródeł (zob.
Sposób groma-
dzenia materiału,
przyp. 3–6). Zawiera omówienie nazw miejscowych – ojkonimów
(nazwy miast, wsi i ich części) oraz terenowych – anojkonimów (lądowych: pól, łąk,
lasów, pagórków; wodnych: rzek, jezior, stawów). Pośród omawianych toponimów
1
znajdują się zarówno formy urzędowe, oficjalne, jak i nazwy nieoficjalne, których
mieszkańcy używają od wielu lat i posługują się nimi na co dzień oraz takie, które
przechowują w swojej pamięci (nazwy bierne). Są tu onimy obejmujące duże obsza-
rowo tereny, jak również nazwy bardzo małych miejsc, toponimy znane powszechnie
oraz używane tylko lokalnie, czasem przez nieliczną grupę mieszkańców. W mono-
grafii omawia się nazwy z terenu jednego powiatu, ponieważ jest to jednostka admi-
nistracyjna o pewnej tradycji, która obejmuje obszar o jednolitej gwarze i strukturze
ekonomicznej. W analizowanym materiale zgromadzone zostały nazwy aktualnie
funkcjonujące, ale też stare, nieużywane już obecnie, nazywające dawne obiekty
znajdujące się na terenie powiatu, a wyekscerpowane z materiału źródłowego w celu
poszerzenia zasobu leksykalnego i zebrania wszystkich określeń w jednym miejscu.
W 1909 roku R. Zawiliński zgłosił potrzebę zebrania i opracowania materiału to-
ponomastycznego z terenu całej Polski
2
. Około siedemdziesiąt lat później W. Taszyc-
ki uznał, że należy opracować wszystkie nazwy miejscowe z terenu kraju w sposób
jednolity, co pozwoliłoby na rzetelne przeanalizowanie słowotwórstwa tychże nazw
3
.
Dzieło takie wzbogaciłoby słowniki historyczne o formy wyrazowe, które zachowały
się jedynie w toponimach. Od wielu już lat trwają badania i prace nad słownikiem
1
2
3
Według H. Borka
toponimy
to „nazwy stałych obiektów geograficznych”. Zob. H. Borek,
Czym są
nazwy własne?
[w:] idem,
Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych,
Opole 1988, s. 15.
R. Zawiliński,
Nazwy geograficzne i ich znaczenia,
„Poradnik Językowy” 4, 1909, s. 49–51.
W. Taszycki,
Ocena obecnego stanu onomastyki polskiej i możliwości jej dalszego rozwoju,
[w:] idem,
Rozprawy i studia polonistyczne V. Onomastyka i historia języka polskiego,
Wrocław–Warszawa–Kra-
ków–Gdańsk 1973, s. 138.
Wstęp
7
polskich wyrazów toponimicznych
4
. Współczesne badania onomastyczne zmierzają
ku temu, by stworzyć odrębne opracowanie dla każdego regionu Polski, jednak prac
tych nie można ze sobą porównywać, a tym bardziej łączyć w jedną całość, gdyż każdy
region kraju charakteryzuje się odrębną specyfiką językową, historią i tradycją. Obec-
nie badania nad nazwami miejscowymi i terenowymi na obszarze Polski zmierzają
w dwóch kierunkach: opracowania wszystkich nazw dla danego regionu lub analizy
określonych typów słowotwórczych z obszaru ziem polskich
5
.
Badania nazw miejscowych i terenowych mają charakter interdyscyplinarny
6
– poza tematyką językoznawczą
7
dotyczą również problematyki socjologicznej,
psychologicznej, archeologicznej, historycznej
8
, etnograficznej
9
oraz geograficznej,
botanicznej, zoologicznej i geologicznej
10
. Inne dziedziny nauki korzystają z badań
toponomastycznych, jak również sama toponomastyka może czerpać z wyników
np. paleobotaniki lub paleozoologii.
Monografia dotycząca powiatu tureckiego ma na celu najpełniejsze przedsta-
wienie nazewnictwa na badanym terenie, wzbogacenie badań toponomastycznych
o nowy zbiór nazw oraz o przykłady procesów ich powstawania i funkcjonowania.
Ojkonimy i anojkonimy celowo zebrano w jednym słowniku
11
, aby w sposób kon-
4
H. Borek,
Metodologiczne problemy badania złoża odapelatywnego w nazewnictwie,
[w:]
Warsztat
współczesnego onomasty. Materiały z III Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej,
pod red. D. Ko-
pertowskiej, Kielce 1983, s. 93–102; H. Borek,
W sprawie badań nad polskim słownictwem toponi-
micznym,
[w:]
Atlas Onomastyczny Słowiańszczyzny,
Wrocław 1972, s. 43–53. Projekt taki stworzył
W. Śmiech (zob. W. Śmiech,
Słownik nazw terenowych Polski,
„Onomastica” XXVII, 1982/1983,
s. 161–173).
K. Rymut,
W sprawie jednolitego opracowania nazw miejscowych Polski,
„Polonica” I, 1975, s. 309.
H. Górnowicz,
O możliwości rekonstrukcji dawnego krajobrazu, flory i fauny na podstawie toponimii,
„Poradnik Językowy” 8, 1977, s. 344.
A. Bańkowski,
Epenteza w toponimii polskiej,
„Poradnik Językowy” 4, 1980, s. 173–184; A. Bańkow-
ski,
Metateza w toponimii polskiej,
„Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Nauko-
wego” XXV, 1979, s. 5–15; W. Cyran,
Słowotwórstwo historyczne a słowotwórstwo współczesne i sło-
wotwórstwo gwarowe,
„Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XXVII,
1981, s. 23–29; S. Gala,
Słowotwórstwo gwarowe a słowotwórstwo polszczyzny ogólnej,
„Rozprawy
Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XLV, 2000, s. 29–36; S. Gala,
Słowotwór-
stwo onomastyczne i słowotwórstwo gwarowe,
[w:]
Metodologia badań onomastycznych,
pod red.
M. Biolik, Olsztyn 2003, s. 58–62; S. Gala,
Założenia badań słowotwórstwa w gwarach Polski środ-
kowej,
„Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, XLVII, 2002, s. 41–50;
J. P. Paulus,
Toponimy jako świadectwo przeszłości językowej (zachodnie Polesie),
„Onomastica” XX,
1975, s. 79–87; J. Rieger,
O celach i metodach badań hydronimicznych,
[w:]
Warsztat współczesnego
onomasty…,
s. 119–129.
J. Wiśniewski,
Słownik polskich nazw miejscowych z punktu widzenia historyka,
„Onomastica”
XXVII, 1982, s. 145–155.
H. Popowska-Taborska,
Rola onomastyki w dociekaniach etnogenetycznych,
„Onomastica” XXVII,
1982, s. 242–248; T. Gołębiowska,
Nazwy polskich młynów,
„Onomastica” XIV, 1969, s. 81–118.
S. Rospond,
Mówią nazwy,
Warszawa 1976, s. 26–54.
E. Zając,
Toponimia powiatu tureckiego. Słownik nazw,
Łódź 2016.
5
6
7
8
9
10
11
8
Wstęp

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin