Leszek Podhorodecki - Jugosławia. Dzieje narodów, państw i rozpad federacji.pdf
(
10567 KB
)
Pobierz
LESZEK PODHORODECKI
JUGOSŁAWIA
DZIEJE NARODÓW,
PAŃSTW
zwpr+——
"a=
ZNzw
I ROZPAD FEDERACJI
TE” g""
WARSZAWA 2000
MA
w
Termin Jugosławia oznacza Słowiańszczyznę południową, powstałj
w VI-VII w. w wyniku zasiedlenia Półwyspu Bałkańskiego przez plemiona słś-
wiańskie, przybyłe z pierwotnych siedzib na cetenie dzisiejszej Polskii Ukraińy.
i rozwijały się w ramach różnych państw, w innych kręgach cywilizacyjnych.
W całej swojej wielowiekowej historit plemiona południowosłowiańskie żyły
Habsburgów i Osmanów, na całe wieki pozbawione niepodległości. Dopiero
w XIX w., gdy na Bałkanach rozwinął się ruch narodowowyzwoleńczy, zrodziły
się ideologie i programy zjednoczenia Słowian południowych w jednym pań-
Program zjednoczenia urzeczywistniła wreszcie Serbia po I wojnie światowej.
W ten sposób powstała Jugosławia, twór sztuczny, rozsadzany od wewnątrz
nieustannymi konfliktami narodowościowymii społecznymi, utrzymywany si-
łą przy życiu przez monarchię mającą oparcie w Serbach. Najazd niemiecko-
-włoski w 1941 r. w ciągu kiłkunaszu dni doprowadził do zozsypania się tego
zlepku narodów, kulur religii. Konsekwencją rego była okrutna wojna domo-
wa, prowadzona zarazem przez siły komunistyczne Josipa Broz-Tiry przeciw
akupaniom faszystowskim. Zwycięstwo Tity w 1945 r. zadecydowało o powo-
jennym kształcie ustrojowym Jugosławii. Pod jego żelaznymi rządami federa-
cyjna Jugosławia wydawała się być państwem stabilnym, odgrywającym zna-
czącą rolę na arenie międzynarodowej, w pełni suwerennym, notującym znacz-
ny postęp gospodarczo-społeczny. Gdy zabrakło tego nadzwyczaj skutecznego
szwem tego były okrutne wojny dornowe i rozpadfederacji. Wydarzenia w Ju-
gosławii lat 1991-1999 wstrząsnęły światową opinią publiczną, spowodowały
interwencję ONZ i NATO, Przez te kilka lat Jugosławia znajdowała się na
S$iwię.
+
Przeżywały wzloty i upadki, w końcu zostały wchłonięte przez potężne imperia
e
©
dyktatora, gdy „jesień narodów” obaliła komunizm w Europie Środkowo-
Wschodniej, tłumione dotąd nacjonalizmy ujawniły się w całej pełni. Następ-
pierwszych stronach gazet, na początku informacji radiowych i telewizyjnych.
Zainteresowanie rym krajem gwałtownie wzrosło. Książka ukazująca po raz
pierwszy w polskiej literaturze dzieje Jugosławii aż po konflikr o Kosowo i in-
terwencję NATO zainteresuje - mam nadzieję — wiełu Czytelników.
4
0]
1. STAROŻYTNAILIRIA
późniejszą Jugosławię. Dzikie szczyty Czarnogóry i Słowenii kontrastują ze
„Nadzwyczaj urozmaicona jest przyroda na terenach zajmowanych przez
spokojnymi równinami Wojwodiny, surowe wąwozy, rwące potoki i strome
Bośni, pełne grubego zwierza z potężnym niedźwiedziem, leżą nieopodal prze-
przełomy rzek Hercegowiny sąsiadują niemal z łagodnymi pagórkami Serbii,
pokrytymi pnącą się ku górze winną latoroślą, zaś skaliste góry i stare lasy
nych setkami wysp, mieniących się istną gamą barw i odcieni roślinności — ga-
jów eliwnych i cyprysowych, lasów świerkowych, palm, drzew pomarańczo-
Trzy Głowy (2863 m).
pięknych wybrzeży Dalmacji, skalistych, silnie rozczłonkowanych, ozdobio-
©
wych i kwiatów. Rozległe jeziora Macedanii przyciągały turystów równielicz-
nie jak ośnieżone szczyty Alp Słoweńskich z dumnie sterczącym Triglavem,tj.
skał wapiennych, rworzące złożonysystem pasm ciągnących się równolegle do
wybrzeża, płaskowyży, dolin i zapadlisk. Liczne jaskinie ze sławną Postojną
w paśmie Notranjsko, podziemnerzeki, jeziora, poja* i studnie krasowe jeszcze
Przeważającą część kraju zajmują fałdowe Góry Dynatskie, zbudowane ze
bardziej dodają utoku całemu krajowi. Leżące na południu pasma Prokleije
i Durmitor z wysokimiszczytami (Daravica 2656 m i Bobotov Kuk 2522 m)
noszą ślady zlodowaceń, położony poniżej nich masyw Śar Płanina opada ła-
godnie ku wschodowi. Środkowopołudniowączęść zajmuje stary, krystaliczny
din zapadliskowych, natomiast północno-wschodnia część kraju — to urodzaj-
ny skrawek Niziny Węgierskiej (zwanej niegdyś Panońską), urozmaicony nie-
wielkimi masywami.
skim, z ciepłymi, wilgotnymi zimami (od +2 do +8" w styczniu) i suchymi,
masyw tracko-macedoński, rozbity na szereg izolowanych grup górskich i ka-
Równie różnorodnyjest klimat — śródziemnotnorski na wybrzeżu dalmatyń-
gorącymilatami, alpejski w wysokich partiach gór, konrynentalny, z gorącymi
latami i stosunkowo chłodnymi zimami w środkoweji północnej części kraju.
* polje — tozległa korlina o płaskim dnie i stromych zboczach, powstała w wyniku procesów
krasowych, w czasie większych opadów przeksztakca się w okresowejezioro.
ś
Mimo znaczaych opadów poważna część Jugosławii odczuwa niedobór wody.
żyły wtedy groźne dla człowieka niedźwiedzie i iwy jaskiniowe, liczne były
też nosorożce, mamutyi hieny jaskiniowe. Prymitywnehordy ludzkie za-
mieszkiwały wówczas jaskinie, trudniąc się łowiecrwem i zbieractwem. Śla-
dy człowieka z epoki paleolitu, tzw. Neandertalczyka, odkryto w Krapinie
szeroko i płyną dostojnie. Od pradawnych czasów ziemie te słynęły z wielu su-
rowców mineralnych oraz rozległych, przeważnie mieszanych lasów, bogatych
w różnorodną zwierzynę.
Inaczej wyglądała przyroda kraju przed ponad 120tys. lary, gdy na tere-
nie rym pojawił się pierwotny człowiek. Klimac na Półwyspie Bałkańskim
był wówczas surowy, stepowo-tundrowy, ukształtowany przez epokę lodow-
cową. Masywy górskie pokryte były lodowcami. Na terenach bałkańskich
Rzeki przeważnie są krórkie i rwące, tylko w nizinnej części kraju rozłewają się
koło Zagrzebia, koło Kragujevaca, w pieczarze Crvena Śtjena koło Bi-
lecy i w ponad 40 miejscowościach w Słowenii oraz Chorwacji. Z okresu
mezolitu (8000-7000 lat p.n.e.) mamy następne dowodyjego działalności.
Liczniejsze są ślady z epoki neolitu, gdy przyroda kraju upodobniłasię już do
dzisiejszej. Człowiek neoliryczny prowadził przeważnie osiadły tryb życia, mie-
50 000-8000 Iar p.n.e. urywają się ślady pobytu człowieka i dopiero z czasów
pomieszaną ze słomą, uprawiał wspólnie ziemię sadząc proso, pszenicę i figi,
hodował owce, kozy, bydło i świnie, zajmował się tkaccwem i garncarstwem.
Epokę neolityczną charakteryzowała nicjednolitość kultur, świadcząca o stop-
niowym różnicowaniu się poziomu rozwoju poszczególnych ludów.
Prawdziwą sensację w świecie wywołało odkrycie w 1965 r. dobrze zachowa-
nej osady w Lepenskim Virze w pobliżu przełomu Dunajukoło Żelaznej Bra-
my, datowanej na 6000-5000 lat p.n.e., a więc współczesnej początkom cywi-
lizacji w Egipcie, Mezopotamii i Chinach. Srwietdzono istnienie 85 budynków
mieszkalnych o planie trapezowym, z wejściem do izby osłanianym przed sil-
nymi porywami wiatru. Budynki, przypominające bardziej szałasy niż domy,
były wewnatrz bardzo starannie zagospodarowane, W osiedlu odkryto reż du-
że cmentarzysko, resztki narzędzi łowieckich i rybackich, liczne rzeźby wyobra-
żające ludzi i zwierzęta, z tajemniczymi znakami wyrytymi w kamieniu, różne
ozdoby, kości konsumowanych zwierząt, świadczące o dominującej roli myśli-
szkał w półziemiankach, a potem w charkach trzcinowych, ablepionych gliną
*
stwa | rybołówstwa w gospodarce ówczesnych ludzi. Liczne kamienie ofiarne
dowodzą istnienia rozwiniętego systemu religijnego, Bogactwo znalezisk skło-
niło do podjęcia decyzji e zabezpieczeniu na przyszłość tego abiektu.
na lara 1800-1000 p.n.e. W cym czasie, ok. 1200 lar p.n.e., na tereny kraju
wtargnęły z północnego wschodu indoeuropejskie plemiona Ilirów, które do-
Jugosławii, częściowo przeniknęły nawet do Italii. Według niektórych now-
szych reorii tereny Jugosławii stanowiły ich praojczyznę. Ilirowie żyli w ustro-
tarły do Adriaryku, podporządkowały sobie ludy żyjące dorychczas na ziemiach
Okres brązu, bogaty w wykopaliska archeologiczne, przypada w Jugosławii
ju wspólnoty pierwotnej z silnymi przeżytkami macriarcharu, trudnili się głów-
ó
wkroczyli w wiek żelaza, najpierw plemiona zamieszkujące północno-wscha-
dnią część niedawno zdobytego kraju. Na wschodzie sąsiadowali z indoeuro-
pejskim ludem Traków, który w początkachII tysiąclecia p.n.e. osiedlił się we
wschodniej części Półwyspu Bałkańskiego. Najsilniejsze z plemion trackich,
Tribaliowie, zajmowali Górną Mezję, cj. dzisiejszą Serbię północną. Żyli prze-
ważnie we wsiach, ubogo wyposażonych w wyroby metalowe, ozdoby i naczy-
ło o daleko posuniętym zróżnicowaniu społecznym i wyodrębnieniu się z daw-
nie rolnictwem i hodowlą. Dzielili się na liczne plemiona. W [X-VII w p.n.e.
nia, o czym mówią wykopaliska archeologiczne. Twierdze budowane w najwyż-
szych punktach osad były naromiast bogate wcenne przedmiory, co świadczy-
nej wspólnory rodowej grupy arystokracji i wojowników. Ustrój ten można na-
zwać mianem demokracji wojennej,
Rycerstwo trackie trudniło się przede wszystkim wojną i myślistwem, chłapi
— uprawą ziemi i hodowlą. Na czele grup płemiennych stali naczelnicy, prze-
ważnie bliscy krewni dynastii królewskich panujących nad dużymi związkami
storii”, Herodot. „Lud ten jest po Inalach (mieszkańcach Indii) największy że
wszystkich ludów — pisał. — I gdybyjednego miał pana lub byłjednomyśiny, byłby
moim zdaniem nieawyciężony i bezspornie najpotężniejszy ze wszystkich. Ponie-
waż jest to dla nich niemożliwe i nigdy do tego nie dojdzie, przeto są słabi...
U niektórych plemion każdy ma wiele żon, gdy któryś z nich umrze, powstaje wiel.
ki spór między nimi, którą z nich mąż najbardziej miłował. Otóż tę, która osią-
gzie zaszczytne wyróżnienie, sławią mężczyźnii kobiety a najbliższy krewniak za-
źżonki uważają się za bardzo nieszczęśliwe. U innych Traków jest taki zwyczaj:
sprzedają swe dzieci na obczyznę. Dziewiczości edrek nie pilnują, tylkopozwalają
im wdawaćsię, zjakim chcą mężczyzną, ale ostro strzegą żon. Kupują je od rodzi-
ców za wielkiepieniądze... Byćbezczynnym uważa się u nich za rzecz najpiękniej
szą, a uprawiać ziemię za nader zniesławiającą. Żyć z wojny i rabunku — za naj-
lepszą”, Wierzenia trackie zbliżone były de religii srarożytnych Greków. Szcze-
gólnie czcili boga winnej latorośli, uznawali też boga hodowli, boginię myśli-
stwa, boginię matkę, boga błyskawic i innych. Duże znaczenie wśród plemion
trackich odgrywali kapłani. W VI w p.n.e. część Traków dostała się przejścio-
plemion. Szereg informacji o życiu i obyczajach Traków podaje nam „ojciec hi-
4
bijają w ofierze nadgrobem. Po zabiciu grzebiąją razem z mężem. Dozastałe mał
wo pod władzę Persji, Triballowie zachowali jednak swą samodzielność.
jące głównie z hodowli, południowymi — Macedończycy i Epiroci. Macedoń-
czycy żyli na obszarze obejmującym około 40 rys. km. Niegdyś łączono ich
z elementem iliryjskim. ostatnie badania wykazały jednak, że są ludem spo-
ktewnionym z Grekami. Macedonia była krainą rolniczą, posiadała też bogate
lasy, dostarczające cennego budulca okrętowego. Przez kiłka stuleci Macedoń-
czycy żyli na uboczu wielkich spraw, rozgrywających się w świecie starożytnym
i dopiero na przełomie V i IV w p.n.e., za króla Archelaosa, wyszli z zaścianka
i poczęli odgrywać coraz większą rolę na arenie międzynarodowej. Wzmocnio-
Północnymi sąsiadami Ilirów były spokrewnione 2 nimi ludy panońskie, ży-
na została wtedy władza królewska, a dominująca dotąd arystokracja musiała
3
Plik z chomika:
Izakolobrzeg
Inne pliki z tego folderu:
Božidar Jezernik - Jugosławia, kraina marzeń.pdf
(69645 KB)
Mirella Korzeniewska-Wiszniewska - Serbia pod rządami Slobodana Milosevica. Serbska polityka wobec rozpadu Jugosławii w latach dziewięćdziesiątych XX wieku.pdf
(9893 KB)
Wiktor Hebda - Serbsko-chorwackie stosunki polityczne na przełomie XX i XXI wieku.pdf
(3865 KB)
Marek Waldenberg - Rozbicie Jugosławii.pdf
(33528 KB)
Izabela Rycerska - Rozpad Jugosławii. Przyczyny i przebieg.pdf
(32932 KB)
Inne foldery tego chomika:
Historia Polski
Historia Powszechna
Prusowie
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin