Dowodzenie_w_postepowaniu_cywilnym_e_1eg6.pdf

(306 KB) Pobierz

Rozdział I. Cele i funkcje postępowania

dowodowego w postępowaniu cywilnym

§ 1. Pojęcie postępowania dowodowego

Jak zasadnie dostrzega się w literaturze, każde postępowanie można anali-

zować w aspekcie funkcji, jaką spełnia w systemie prawa oraz struktury, w jaką

zostało ono wyposażone

. Analizy struktury postępowania można dokonywać

pod kątem jego elementów składowych takich jak: przedmiot postępowania czy

zakres podmiotowy, tworzących jego statykę, bądź ze względu na dynamikę tego

postępowania, tj. biorąc pod uwagę jego wszczęcie, przebieg i zakończenie

We wszystkich rodzajach spraw rozpoznawanych w postępowaniach przez

sądy lub inne organy, bez względu na to jakiego rodzaju normy prawa mate-

rialnego będą stosowały (karnego, administracyjnego, czy cywilnego), zasad-

niczo przed wydaniem merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie niezbędne

jest przeprowadzenie postępowania dowodowego, na podstawie, którego będzie

możliwe ustalenie okoliczności faktycznych umożliwiających dokonanie oceny,

jakiego rodzaju normę prawa materialnego należałoby zastosować. Bez prawi-

dłowego ustalenia okoliczności faktycznych nie jest, bowiem możliwe dokona-

nie oceny, jakiego rodzaju normy prawa materialnego powinny znaleźć zastoso-

wanie w rozpoznawanej sprawie przez sąd.

Proces poznawczy związany z ustalaniem okoliczności faktycznych sprawy

przez organy państwa, w ramach dopuszczalnych przez obowiązujące przepi-

sy, przy jednoczesnym zapewnieniu poszanowania praw i interesów podmiotów

uczestniczących w postępowaniu, określany jest mianem postępowania dowo-

dowego

. Instytucjonalno-normatywny charakter form poznania procesowego

(dowodowego) przez sądy odróżnia od poznania historycznego lub naukowego,

natomiast metody poznania nie różnią się w istotny sposób od poznania o cha-

rakterze naukowym

s. 32.

Waligórski, Polskie prawo procesowe cywilne. Funkcja i struktura procesu, Warszawa 1947,

Kmiecik, [w:] R. Kmiecik, Prawo dowodowe. Zarys wykładu, Kraków 2005, s. 21–22.

Zieliński, Poznanie sądowe a poznanie naukowe, Poznań 1979, s. 46.

Ibidem, s. 33.

Por. R.

Rozdział I. Cele i funkcje postępowania dowodowego w postępowaniu cywilnym

Postępowanie dowodowe

polega na dokonywaniu szeregu zorganizowa-

nych czynności przez uprawnione do tego organy, w ramach przyznanych im

kompetencji, celem wyjaśnienia okoliczności faktycznych, które stanowić będą

podstawę do dokonywania czynności orzeczniczych.

Prawidłowe wydanie merytorycznego orzeczenia w sprawie wymaga uprzed-

niego zgromadzenia, a następnie oceny materiału procesowego, stanowiące-

go „całokształt informacji o faktach wchodzących w skład podstawy faktycznej

oraz środki wykazywania ich prawdziwości”

umożliwiające sądowi ustalenie

podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Należy odróżnić „materiał

procesowy”

od „podstawy

faktycznej rozstrzygnięcia”

, na którą składają się poszczegól-

ne fakty, mające znaczenie w aspekcie norm prawa materialnego, które mają zo-

stać zastosowane przez sąd w rozpoznawanej sprawie. Sąd musi, zatem dokonać

ustaleń stanu faktycznego w danej sprawie, co jest możliwe na podstawie uzy-

skanych informacji o faktach i ich weryfikacji. Kodeks postępowania cywilnego

nie definiuje faktu, ale w literaturze nie budzi wątpliwości, iż są to zarówno zja-

wiska świata zewnętrznego, jak i stany lub przeżycia zachodzące w sferze psy-

chicznej człowieka (takiej jak zła lub dobra wiara, zamiar, czy wszelkie postacie

winy)

. Wyodrębnia się fakty sporne i niesporne, prawotwórcze, tamujące i ni-

weczące oraz pozytywne i negatywne

Informacje o faktach sąd uzyskuje od stron lub uczestników postępowania

(por. art. 187 § 1 pkt 2 oraz § 2, art. 217 § 1 KPC), dotychczasowy przepis art. 213

§ 1 KPC pozwalał sądowi uzyskać informacje w wyniku własnych działań (jed-

nakże na mocy nowelizacji dokonanej ustawą z 4.7.2019 r.

przepis art. 213 § 1

KPC został skreślony). Przy czym sąd na rozprawie, poprzez zadawanie pytań

stronom, dąży do tego, aby strony przytoczyły lub uzupełniły twierdzenia lub do-

wody na ich poparcie oraz udzieliły wyjaśnień koniecznych dla zgodnego z praw-

dą ustalenia podstawy faktycznej dochodzonych przez nie praw lub roszczeń.

W powyższy sposób sąd wyjaśniał istotne okoliczności sprawy, które między stro-

nami są sporne. W wyniku nowelizacji zmieniony został art. 212 § 1 KPC, stosow-

nie do którego – na rozprawie prowadzonej bez planu rozprawy sąd przez zada-

wanie pytań stronom dąży do tego, aby strony przytoczyły lub uzupełniły

twierdzenia lub dowody na ich poparcie oraz udzieliły wyjaśnień koniecznych do

zgodnego z prawdą ustalenia podstawy faktycznej dochodzonych przez nie praw

Berutowicz, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1978, s. 141.

Resich, Istota procesu cywilnego, Warszawa 1985, s. 153.

E. Rudkowska-Ząbczyk, [w:] E. Marszałkowska Krześ (red.), Meritum. Postępowanie cywilne,

Warszawa 2017, s. 315.

Ibidem.

Ustawa z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych

ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469).

Kup książkę

§ 1. Pojęcie postępowania dowodowego

lub roszczeń. W ten sam sposób sąd dąży do wyjaśnienia istotnych okoliczności

sprawy, które są sporne. Ustalenie faktów wchodzących w skład podstawy faktycz-

nej rozstrzygnięcia wymaga potwierdzenia prawdziwości uzyskanych o faktach

informacji

. W związku z powyższym, w literaturze przedmiotu w procesie cy-

wilnym wyróżnia się: podstawę

faktyczną powództwa (wskazywaną przez powo-

da w pozwie, ewentualnie uzupełnianą na dalszym etapie postępowania), mate-

riał procesowy

oraz

ustalenia faktyczne dokonane przez sąd,

stanowiące

podstawę faktyczną merytorycznego rozstrzygnięcia, które zawarte są w uzasad-

nieniu wyroku

. Na mocy dotychczasowego przepisu art. 187 § 1 pkt 2 KPC

w pozew powinien zawierać przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniają-

cych żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.

W wyniku nowelizacji zmieniony został przedmiotowy przepis, a zatem w pozwie

należy wskazać fakty, na których powód opiera swoje żądanie, a w miarę potrzeby

uzasadniających również właściwość sądu. Powyższa regulacja powinna wyelimi-

nować dotychczasowe wątpliwości, czy w pozwie wskazać jedynie fakty istotne

oraz dowody na ich poparcie, czy też należałoby przytoczyć inne jeszcze okolicz-

ności faktyczne, tworzące podstawę faktyczną powództwa.

ustalenia

faktyczne

merytoryczne

rozstrzygnięcie

podstawa

faktyczna

powództwa

materiał

procesowy

Por. J.

Resich, Istota procesu cywilnego, s. 154.

Jodłowski, Z. Resich, Postępowanie cywilne, Warszawa 1979, s. 353.

Kup książkę

Rozdział I. Cele i funkcje postępowania dowodowego w postępowaniu cywilnym

Obowiązujące przepisy nie definiują terminu „materiał procesowy”, choć

początkowo przepis art. 3 § 2 dKPC regulował kwestię związaną z uzupełnia-

niem „materiału i dowodów” przedstawionych przez strony lub uczestników

postępowania. Sformułowanie powyższe budziło wątpliwości interpretacyjne,

a mianowicie czy należy odróżniać materiał procesowy od dowodów, w sytuacji,

kiedy właśnie dowody składają się na „materiał procesowy”. Jak zasadnie zostało

dostrzeżone, niezbędnym warunkiem, aby „organ procesowy mógł wypełnić,

spoczywające na nim obowiązki i doprowadzić do osiągnięcia przez proces wła-

ściwych jego celów, musi dysponować odpowiednim materiałem. Materiał ten

będzie różny zależnie od struktury (a nie od funkcji) danego procesu. Inny bę-

dzie on zatem w procesie rozpoznawczym, inny natomiast w postępowaniu wy-

konawczym. W procesie rozpoznawczym materiałem tym są dowody”

Materiał procesowy powstaje zarówno w wyniku inicjatywy procesowej stron

postępowania (zgodnie z zasadą kontradyktoryjności), organu prowadzącego

postępowanie, jak też innych podmiotów (w tym podmiotów działających na

prawach strony), ale również zdarzeń, tworząc całokształt dokonanych w spra-

wie czynności procesowych, zdarzeń i działań

Materiał procesowy stanowią

wnioski i twierdzenia stron

czynności stron, uczestników

i innych podmiotów postępowania

działania i zdarzenia wpływające

na rozstrzygnięcie sądu

działania organu prowadzącego

postępowanie i innych organów

Waligórski, Proces cywilny. Funkcja i struktura, Warszawa 1947, s. 392.

Resich, Istota procesu cywilnego, s. 156.

Kup książkę

§ 1. Pojęcie postępowania dowodowego

Zasadniczo materiał procesowy powstaje w wyniku inicjatywy stron (uczest-

ników) postępowania, które wskazują fakty (istotne dla merytorycznego roz-

strzygnięcia sprawy) oraz zgłaszają dowody na ich poparcie, co wiąże się z cię-

żarem twierdzenia i dowodzenia. Należy zaznaczyć, iż zagadnienie ciężaru

twierdzenia i dowodzenia dotyczy przebiegu całego postępowania rozpoznaw-

czego, postępowania zabezpieczającego, jak i wykonawczego.

Wnioskując o udzielenie ochrony prawnej strona lub uczestnik postępowa-

nia naraża się na tzw. ryzyko procesowe, jeśli nie będzie stosować się do przepi-

sów nakładających ciężary procesowe. W przypadku zaniechania określonego

przez przepisy sposobu działania, bądź z powodu działania niewłaściwego

strona może ponieść negatywne konsekwencje zaniechań związanych z cięża-

rem twierdzenia lub dowodzenia. Z powyższych względów ciężary procesowe

traktuje się, jako obowiązki względem samego podmiotu

. Przy czym ciężary

procesowe dotyczą zarówno podmiotów legitymowanych czynnie, jak i biernie,

gdyż podmiot występujący o ochronę prawną w formie zarzutu i przeciwstawia-

jąc powodowi własne prawo, traktowany jest pod względem ciężarów proceso-

wych jak powód

Celem umożliwienia organowi dokonania ustaleń faktycznych i usprawnie-

nia przebiegu postępowania dowodowego wprowadzone zostały regulacje, wy-

magające współdziałania stron (uczestników) postępowania, stanowiące system

ciężarów procesowych, wymagający wykonywania przyznanych stronom upraw-

nień dla uzyskania korzyści procesowych

. Przepis art. 6 § 2 KPC w dotych-

czasowym brzmieniu nakładał na strony i uczestników postępowania obowią-

zek przytaczania wszystkich

okoliczności faktycznych i dowodów bez zwłoki,

aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko. Przepis ten

określał zatem zakres obowiązków stron w zakresie ciężaru wspierania postę-

powania, wprowadzając wymóg przytaczania okoliczności faktycznych i dowo-

dów, w celu realizacji postulatu ekonomiki postępowania i koncentracji mate-

riału procesowego. Koncentracja

materiału procesowego jest możliwa dzięki

aktywności stron, jak i sądu rozpoznającego sprawę. Aktywność podmiotów

postępowania cywilnego będzie odmienna w zależności od trybu postępowania,

rodzaju postępowania, ale także od etapu rozpoznawania sprawy. W wyniku no-

Waligórski, Proces cywilny. Funkcja, s. 170.

Zembrzuski, Dowody i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych. Komentarz prak-

tyczny z orzecznictwem. Wzory czynności sądowych i pism procesowych, [w:] Ł.

Błaszczak, K. Mar-

kiewicz (red.), Dowody i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych. Komentarz praktyczny

z orzecznictwem. Wzory czynności sądowych i pism procesowych, Warszawa 2015, s. 298 i n. oraz

cytowana tam literatura niemiecka.

K. Piasecki, System dowodów i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych, Warszawa

2010, s. 60.

M. Waligórski, Proces cywilny. Funkcja i struktura, Warszawa 1947, s. 171.

Kup książkę

Plik z chomika:

Faficzek-10

Dowodzenie_w_postepowaniu_cywilnym_e_1eg6.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: