Dowody_w_postepowaniach_sadowych_e_10ds.pdf

(2333 KB) Pobierz
Rozdział I. Pisemne zeznania świadków
w postępowaniu arbitrażowym
dr hab. Andrzej Szlęzak, profesor Uniwersytetu SWPS, radca prawny,
apl. adw. Adam Usiądek, doktorant Uniwersytetu SWPS
§ 1. Wprowadzenie
Obserwując praktykę krajowych stałych sądów arbitrażowych, można za-
uważyć popularyzację środka dowodowego w postaci pisemnych zeznań
świadków. Wynika to z podążania za nurtem wytyczonym przez zagraniczne
sądownictwo arbitrażowe, w którym jest to instytucja powszechnie stosowana.
Standard przyjęty w sądownictwie arbitrażowym różni się jednak zasadniczo
od formuły przyjętej przez ustawodawcę na potrzeby postępowania sądowego,
unormowanego w KPC. Przedmiotem niniejszego artykułu jest przybliżenie
oraz ocena tytułowej instytucji, w szczególności zaś jej zastosowania w postę-
powaniach toczonych przed krajowymi stałymi sądami polubownymi.
§ 2. Pisemne zeznania świadków
w międzynarodowych regulaminach arbitrażowych
Wprowadzenie elementu pisemnego do odbierania zeznań od świadków
w postępowaniu arbitrażowym zasadniczo sprowadza się do podzielenia po-
stępowania dowodowego w tym zakresie na dwa etapy. W pierwszym z nich
świadek przedstawia (na piśmie) okoliczności faktyczne znane mu w sprawie,
które w ocenie strony powołującej mogą być istotne dla rozstrzygnięcia (tj. ze-
znaje na okoliczności, co do których został powołany;
written witness state-
ment).
Następnie, na etapie rozprawy, strona przeciwna ma prawo do przepy-
3
Część I. Proces cywilny
tania go co do okoliczności, w związku z którymi zeznawał na piśmie (tzw.
cross
examination)
1
.
Rozwiązanie takie dopuszcza szereg zagranicznych regulaminów arbitra-
żowych, m.in. art. 27 ust. 2 Regulaminu UNCITRAL
2
(UNCITRAL
Arbitration
Rules),
art. 20 ust. 2–5 Regulaminu LCIA
3
(LCIA
Rules),
art. 28 ust. 2 Regula-
minu SCC
4
(SCC
Rules),
art. 25 ust. 3 Regulaminu SCAI
5
(Swiss
Rules of Inter-
national Arbitration),
jak również pkt e załącznika Nr 4 do Regulaminu ICC
6
(ICC
Rules of Arbitration).
Jak wskazuje się w doktrynie arbitrażu handlowego,
sąd polubowny posiada kompetencję do przeprowadzenia dowodu z pisem-
nych zeznań świadka, nawet jeśli właściwy w sprawie regulamin nie zawiera
w tym zakresie stosownych postanowień
7
.
Regulaminy arbitrażowe zwykle jednak ograniczają się jedynie do potwier-
dzenia dopuszczalności omawianej tu procedury odbierania zeznań od świad-
ków, nie regulując w szczegółach trybu, w jakim zeznania takie będą składane.
Postanowienia regulaminów mają w tym zakresie charakter ramowy w tym
sensie, że wskazują jedynie potencjalne rozwiązania
8
. Istotne, praktyczne zna-
czenie odgrywają tu „posiłkowe” dokumenty międzynarodowe, zawierające
wskazówki co do zawartości
written witness statements.
W szczególności cho-
dzi tu o Regulamin Dowodowy IBA
9
(IBA
Rules on the Taking of Evidence in In-
ternational Arbitration)
oraz wytyczne UNCITRAL o Organizacji Postępowa-
nia Arbitrażowego (UNCITRAL
Notes on Organizing Arbitral Proccedings).
Stosowaną czasami praktyką – naszym zdaniem nieprawidłową – jest rozpoczęcie przesłu-
chań świadka na rozprawie przez stronę, która świadka powołała. Niweczy to sens dopuszczenia
pisemnych zeznań świadków, bo
written witness statement
ma na celu (m.in.) skrócenie czasu roz-
prawy. Powtarzanie na niej ustnie tego, co świadek już napisał, korzyść tę eliminuje. Zob. szerzej
pkt V poniżej.
2
United Nations Commission of International Trade Law.
3
London Court of International Arbitration.
4
The Stockholm Chamber of Commerce.
5
Swiss Chambers’ Arbitration Institution.
6
International Chamber of Commerce.
7
Zob.
M. Łaszczuk, R. Morek,
[w:]
A. Szumański, M. Łaszczuk
(red.), Regulamin Arbitrażowy
Sądu Arbitrażowego przy KIG. Komentarz, Warszawa 2017, s. 367; zob. też
M. Kocur,
Witness
Statements in International Commercial Arbitration, [w:]
B. Gessel-Kalinowska vel Kalisz
(red.),
The Challenges and the Future of Commercial and Investment Arbitration, Warszawa 2015, s. 167.
8
Zob.
K. Czech,
Dowody i postępowanie dowodowe w międzynarodowym arbitrażu handlo-
wym oraz inwestycyjnym. Zagadnienia wybrane, Warszawa 2017, s. 173.
9
International Bar Association.
1
4
Kup książkę
Rozdział I. Pisemne zeznania świadków w postępowaniu...
§ 3. Zeznania świadków w regulaminach
krajowych stałych sądów arbitrażowych
Rozwiązania podobne do promulgowanych w regulaminach zagranicznych
instytucji arbitrażowych przyjęto także w regulaminach krajowych stałych są-
dów arbitrażowych. Zgodnie z § 33 ust. 8 Regulaminu Sądu Arbitrażowego
przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie (dalej: SA KIG) kompetencja
co do określenia sposobu przeprowadzenia dowodu należy do zespołu orze-
kającego. Postanowienie to określa jednak zarazem modelowy sposób prze-
prowadzenia dowodu z zeznań świadków, wskazując, że dowód taki może
zostać przeprowadzony dwuetapowo – „na podstawie pisemnego oświadcze-
nia świadka, a następnie przez uzupełniające przesłuchanie na rozprawie”. Za
zgodą stron zespół orzekający może z kolei „przeprowadzić dowód ze świadka
tylko na podstawie jego pisemnego oświadczenia”. Zasadne jest więc twierdze-
nie, że Regulamin SA KIG preferuje stosowanie zeznań pisemnych (written
witness statements)
połączonych z późniejszym
cross examination
na rozpra-
wie. Z kolei poprzestanie na odebraniu zeznań pisemnych należy traktować
jako wyjątek.
Również Regulamin Sądu Arbitrażowego przy Konfederacji „Lewia-
tan” (dalej: SA Lewiatan) preferuje dwuetapowe przesłuchanie świadków. Pa-
ragraf 26 ust. 2 (c) tego regulaminu wskazuje, że kalendarz postępowania usta-
lony w toku posiedzenia wstępnego powinien określać w szczególności „termin
złożenia przez strony pisemnych zeznań świadków, chyba że Zespół Orzeka-
jący uzna, że świadkowie będą składali jedynie ustne zeznania na rozprawie”.
Inaczej jednak niż w przypadku Regulaminu SA KIG, alternatywą dla dwueta-
powego postępowania dowodowego w zakresie zeznań świadków jest złożenie
ich ustnie na rozprawie (gdy w Regulaminie SA KIG wskazuje się alternatywę
w postaci poprzestania na zeznaniach pisemnych).
§ 4. Desygnat „świadka”
w postępowaniu arbitrażowym
Katalog osób, które mogą zostać powołane na świadka w postępowaniu
arbitrażowym, zasadniczo różni się od tego, jak „świadek” rozumiany jest
w polskiej procedurze cywilnej. Stąd analiza środka dowodowego musi zo-
stać poprzedzona określeniem, kogo w postępowaniu arbitrażowym uważa się
5
Kup książkę
Część I. Proces cywilny
za „świadka”. Przepisy KPC, w ramach osobowych środków dowodowych, wy-
odrębniają obok zeznań świadka (art. 258 i n. KPC) również przesłuchanie
stron (art. 299 i n. KPC). Stąd nasuwa się wniosek, że w postępowaniu przed
sądem powszechnym świadkiem może być jedynie osoba bezpośrednio nie-
związana ze stronami, co nabiera szczególnego znaczenia, gdy stroną jest osoba
prawna. Zgodnie z art. 259 pkt 3 KPC świadkami „nie mogą być przedstawi-
ciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane w charakterze
strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacjimającej zdolność są-
dową”. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje więc odmienny reżim do-
wodowy dla takich osób, w postaci dowodu z przesłuchania stron.
Kwestia ta inaczej kształtuje się w postępowaniu arbitrażowym. Regu-
laminy międzynarodowe definiują świadka w sposób szeroki. Przykładowo,
zgodnie z ust. 27 ust. 2 Regulaminu UNCITRAL, świadkiem jest również
przedstawiciel strony jak i inne osoby, niezależnie od tego, w jaki sposób są
ze stronami związane
10
. Podobne rozwiązanie przyjmują również inne regula-
miny międzynarodowe
11
.
Z kolei w krajowym sądownictwie arbitrażowym definicja świadka nie jest
tak eksponowana, jak w przypadku wskazanych powyżej regulaminów zagra-
nicznych. Regulamin SA KIG i SA Lewiatan w ogóle nie określają tego, kto
może być świadkiem. W literaturze nie budzi jednak wątpliwości, że pojęcie
to należy rozumieć szeroko, tak jak w przypadku regulaminów międzynaro-
dowych
12
. Co ciekawe, § 33 ust. 9 Regulaminu SA KIG dokonuje dystynk-
cji między przedstawicielem strony a świadkiem, ale nie wprowadza żadnych
odmienności w zakresie postępowania dowodowego dla obu tych kategorii
podmiotów. Mając na względzie lakoniczność
13
regulacji krajowych regulami-
nów w tym zakresie, postuluje się posiłkowe stosowanie regulacji zagranicz-
nych, w szczególności zaś Regulaminu Dowodowego IBA
14
. Z kolei ten ostatni
w art. 4 ust. 2 określa, że świadkiem może być każda osoba, niezależnie od jej
stosunku do stron.
Zob.
P. Nowaczyk,
[w:]
A. Szumański, M. Szymańska, P. Nowaczyk,
Regulamin Arbitrażowy
UNCITRAL, Warszawa 2011, s. 365.
11
Zob. ust. 20.6 Regulaminu LCIA; art. 25 ust. 2 Regulaminu SCAI.
12
Zob.
B. Gessel-Kalinowska vel Kalisz, M. Pochodyła, N. Jodłowska,
[w:]
B. Gessel-Kalinow-
ska vel Kalisz
(red.), Postępowanie przed Sądem Polubownym. Komentarz do Regulaminu Sądu
Arbitrażowego przy Konfederacji Lewiatan, Warszawa 2017, s. 449.
13
Lakoniczność ta dostrzegana jest w doktrynie. Zob.
I. Szmit,
Znaczenie dowodu z zeznań
świadków w postępowaniu arbitrażowym, PPH 2013, Nr 7, s. 48.
14
Tak np.
M. Łaszczuk, R. Morek,
[w:]
A. Szumański, M. Łaszczuk
(red.), Regulamin, s. 348.
10
6
Kup książkę
Rozdział I. Pisemne zeznania świadków w postępowaniu...
Podsumowując, zasadne jest przyjęcie, że również w krajowym sądownic-
twie arbitrażowym pojęcie świadka powinno być rozumiane szeroko
15
. Nie-
mniej kwestia relacji świadka do strony powinna być uwzględniana przy oce-
nie wartości dowodowej jego zeznań.
§ 5. Sposób przygotowania
pisemnych zeznań świadków
Kolejnym argumentem przemawiającym za implementowaniem rozwią-
zań przyjmowanych w regulaminach zagranicznych (np. w Regulaminie Do-
wodowym IBA) jest sposób, w jaki pisemne zeznania świadków powinny zo-
stać przygotowane. Wskazywano już wyżej, że regulaminy arbitrażowe zwykle
nie odnoszą się szczegółowo do zasad przeprowadzania postępowania dowo-
dowego, w tym m.in. do tego, w jaki sposób należy sporządzać
written witness
statements,
tak od strony formalnej, jak i funkcjonalnej. Mówiąc o funkcjonal-
ności, mamy na myśli relację między świadkiem a stroną (oraz jej pełnomoc-
nikami), która świadka powołała. Kwestia ta zostanie omówiona w dalszych
uwagach.
Odnosząc się do zagadnień formalnych pisemnych zeznań świadków, Re-
gulamin Dowodowy IBA w art. 4 ust. 5 wprost określa elementy, jakie po-
winny się w nich znaleźć. Wskazano tam, że świadek w zeznaniach powinien
przedstawić swoje podstawowe dane osobowe, określenie swojego stosunku do
stron, wykształcenie, doświadczenie zawodowe oraz kwalifikacje, o ile infor-
macje te mogą okazać się istotne w kontekście rozstrzygnięcia sporu. W szcze-
gólności istotne z punktu widzenia oceny wartości zeznań świadka wydaje się
tu określenie stosunku do stron. Regulamin Dowodowy IBA wskazuje, że cho-
dzi o wszelkie obecne, jak i przeszłe okoliczności. Następnie świadek powinien
przedstawić w sposób szczegółowy fakty, na okoliczność których zeznaje, jak
również określić źródło swojej wiedzy co do tych faktów.
W szczególności istotne jest możliwie najpełniejsze odniesienie się do oko-
liczności faktycznych, które mogą być istotne z punktu widzenia rozstrzy-
gnięcia sprawy. Leży to przede wszystkim w interesie strony, która świadka
powołała, gdyż zasadniczo nie powinna mieć ona możliwości ustnego prze-
15
Podobnie tamże, s. 372.
7
Kup książkę

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin