Sposoby
zapobiegania
próbom samobójczym
wśród
dzieci i młodzieży.
Z badań wynika, że 90% nastolatków to osoby z zaburzeniami psychologicznymi (wszelkiego rodzaju uzależnienia, zaburzenia osobowości, depresja). W procesie odkrywania wśród dzieci i młodzieży procesu samobójczego, ważna jest obserwacja, która pozwoli odkryć gdzie są jeszcze normalne zmiany związane z wiekiem dojrzewania, a które zachowania, postawy uznać już za pewne zaburzenia. Dlatego warto wiedzieć i znać:
Objawy buntu młodzieżowego /nie są to normalne zachowania, które można uznać, iż same miną/
- brak kontaktu z rodzicami
- opuszczanie zajęć szkolnych
- postępowanie na przekór
- postawa negacji wszystkich i wszystkiego
- agresja
- arogancja
- wulgaryzmy
- głośne słuchanie muzyki
- łamanie wszelkich zasad
- alkohol, nikotyna, narkotyki
- brak poczucia odpowiedzialności
Potrzeby nastolatków:
- samodzielności
- akceptacji
- dominacji
- poczucia niezależności finansowej
Dlaczego trudno być nastolatkiem? /czynniki, które mogą być początkiem procesu samobójczego/
- dorośli mnie nie rozumieją
- frustracje związane z brakiem akceptacji swojego wyglądu
- pojawiają się potrzeby seksualne
- nie akceptacja wzrostu /za mały – za duży/
- pojawiają się pierwsze miłości
- poszukiwanie tożsamości, chcę być kimś lepszym
- poszukiwanie sensu życia
Jak dzieci zmieniają się w nastolatków:
- poszukują własnej autonomii, niezależności
- występuje poczucie nieśmiertelności, przeciecz jestem taki mocny, nic mnie nie zniszczy
- lekkomyślność
- poddawanie się emocją
- egocentryzm
- kompleksy
- brak tolerancji dla innych
Stereotypy, które funkcjonują w naszym społeczeństwie /warto jednak podjąć nad nimi własna refleksję/
- Rozmowa może popchnąć do samobójstwa /nie można unikać z dzieckiem rozmowy, jednakże warto na początku nie wypytywać o samobójstwo, lecz rozmawiać o problemie i badać stopień ryzyka tegoż samobójstwa/.
- Gdy ktoś grozi, nie popełnia go. / jest to najczęściej wołanie o pomoc, trzeba zatem się temu przyjrzeć, jednakże nie ignorować, gdyż może doprowadzić do samobójstwa/.
- Samobójstwo może być to tendencja rodzinna, jest dziedziczone /nie jest to prawda, choć występuje większe ryzyko samobójstwa, tam gdzie w rodzinie ten problem zaistniał/.
- Kto miał tendencje do samobójstwa, to będzie miał je zawsze / jeśli problem zostanie zażegnany, i człowiek znajdzie akceptacje i zaspokojenie swoich podstawowych potrzeb, to jest możliwe aby nie miał ciągle myśli samobójczych/.
- Samobójstwo jest sytuacją spontaniczną /owszem to co widzimy wydaje się spontaniczne, jednakże samobójstwo to procesem, który w człowieku się stopniowo rozwija i ostatecznie doprowadza to sytuacji targnięcia się na własne życie/.
- Ludzie popełniający samobójstwo są niespełna rozumu.
Z danych statystycznych:
Ø dziewczęta 3 razy więcej prób samobójczych
Ø chłopcy 3 razy więcej samobójstw spełnionych
Ø 59% populacji młodzieży ma lub miało myśli samobójcze
Ø 40% ponawia próby samobójcze
Przyczyny samobójstw:
Ø Społeczno – ekonomiczne
o rodziny dysfunkcyjne
o rodziny robotnicze bez wykształcenia
Ø Psychologiczne
o depresja
o zaburzenia osobowościowe
o uzależnienia
o schizofrenie
o poczucie bezradności
o niepowodzenia szkolne
o impulsywność
Ø Biologiczne
o niskie poczucie własnej osoby
Wyznaczniki depresji /występujące ok. 2 tyg./:
§ obniżony nastrój
§ irytacja
§ rozdrażnienie
§ utrata zainteresowań
§ zmęczenie, brak energii, apatia
§ ciężkie poranki
§ zaburzenia snu /budzenie się w nocy/ hipersonia - wszędzie
§ nienaturalny spadek/przyrost wagi
§ obniżona zdolność myślenia
§ poczucie małej wartości i poczucie winy
§ agresja
§ lęk
§ płaczliwość
§ myśli depresyjne /widzę wszystko w czarnych kolorach; postawa wszystko albo nic; selektywność myślenia; tendencje do wyolbrzymiania; myślenie afektywne – uczucia to fakt/
Cechy osób popełniających samobójstwa:
ü poczucie osamotnienia psychicznego
ü niskie poczucie własnej wartości /beznadziejności/
ü niska tolerancja na niepowodzenia /ból egzystencjalno - psychologiczny/
ü brak efektywnego działania /działanie nieskuteczne/
ü ambiwalencja /chcę i nie chcę/
ü zawężone myślenie /tunelowe, nie poszukuje argumentów/
Sygnały ostrzegawcze:
· mówienie o samobójczych myślach /listy, rysunki/
· rozmowy o bezsensie życia, beznadziejności
· izolowanie się
· nagłe zmiany zachowania /apatia, brak chęci, niepodejmowanie obowiązków, brak inicjatywy/
· irytacja
· zmiana nawyków towarzyskich
· zaniedbanie, brak higieny
· rozdawanie cennych rzeczy
· obecność zaburzeń psychicznych
· trudne sytuacje życiowe /przeprowadzka, rozwód/
Jak opanować sytuacje zagrożenia /nauczyciel – wychowawca ma zapewnić bezpieczeństwo/
Ø zaakceptowanie umowy przez nastolatka i rodziców o niepodejmowaniu próby samobójczej
Ø konieczny jest kontrakt z rodzicami, aby oni również byli włączeni w proces pomocy /nie można robić tego samemu, gdyż potrzebny jest cały system obserwacji dziecka/
Ø dokonać własnej oceny ryzyka na podstawie tabeli /załącznik/
Ø pokierować dalej /jeśli stwierdzimy tendencje to musimy skontaktować dziecko z psychiatrą, jeśli ryzyko jest bardzo duże trzeba wezwać pogotowie/
Ø należy stwierdzić czy dziecko należy leczyć
Warunki skutecznej pomocy:
ü Nawiązanie kontaktu z uczniem /aktywne słuchanie, wywiad
ü ocena ryzyka
ü wyrażenie akceptacji odnośnie ważności problemu i osoby, nie można unikać trudnych tematów
ü zawarcie kontraktu
ü uprzedzenie ucznia o kontakcie z rodzicami /nie można iść z uczniem na układ, że nic się nikomu nie powie, gdyż wtedy wejdziemy w ślepy zaułek, sami nie jesteśmy wstanie pomóc dziecku, a potem odpowiedzialność spada tylko na nas/
ü wskazanie form pomocy
ü utworzenie sieci pomocowej /pedagog, psycholog, poradnie/
ü zadbanie o bezpieczeństwo /poczekać w szkole, przekazanie dziecka innym dorosłym, w wysokim stopniu ryzyka podjęcia próby samobójczej nie bać się wezwać lekarza/
Pierwsza pomoc psychologiczna:
§ nawiązanie kontaktu / sprawdzenie czy nie jest pod wpływem jakiś środków/
§ obserwacja
§ analiza sytuacji szkolnej, rodzinnej, osobistej
§ kontakt z rodzicami, nauczycielami, rówieśnikami
§ wsparcie, odreagowanie emocji
§ zapewnienie bezpieczeństwa
§ wskazujemy możliwość rozwiązania problemu, emocji
§ dajemy nadzieje
§ umożliwiamy wyrażenie emocji
Czego nie wolno robić:
o bagatelizować próby samobójczej, problemu
o krzyczeć, straszyć
o nie pouczać, krytykować, moralizować
o nie traktować „z góry”
o nie oceniać
o nie uprzedzać się już na wejście
o przemieniać rozmowy na monolog /potrzeba aktywnego słuchania/
o nie rozważać „za i przeciw”
o unikać potępiania
o nie prowokować
o nie trzymać tego w tajemnicy
o nie reagować zbyt silnie
o nie zostawiać bez opieki, gdy zagrożenie jest duże
o nie analizować, nie diagnozować
o nie dać się zwieść, że wszystko jest dobrze, skoro widzę, że tak nie jest
Jaka powinna być osoba, która pomaga?
- dyrektywna
- odpowiedzialna
- troskliwa
- tolerancyjna
- kontaktowa, serdeczna
- wyrozumiała
...
kl.grzegorz