Andrzej Wakar - Ostróda. Z dziejów miasta i okolic.pdf

(31928 KB) Pobierz
y
Z d z i e j ó w mi a s t a
okolic
POJEZIERZE
OLSZTYN 1976
Kom itet Redakcyjny
LESZEK KENIG, W ERONIKA ORZECHOWSKA, W IN CENTY STELMACZONEK,
ANDRZEJ W A K A R (przewodniczący), TADEUSZ WOJNICZ, M AR IA ZALESKA-URBANOW ICZ
Projekt obwoluty i w yklejki
M IECZYSŁAW ROMAŃCZUK
Redaktor
EWA KULIG
Redaktor techniczny
W ŁA D YS ŁA W ANDRZEJ SACHA
Zdjęcia wykonali
Z. GRABOW SKI (ss. 21, 22, 42—44, 141, 144, 152, 159, 298, 366—368), A. K U R AC ZYK (s. 59);
T. PETER
(ss.
346—349, 358, 360, 363—365), W. RADZIW INOW ICZ
(SS.
15, 33, 34), B. W AW RZY-
KOW SKA
(SS.
65, 67) K. RZEPECKI (pozostałe).
Reprodukcje
A. K U R AC ZYK , Z. GRABOWSKI
Mapy i plany
ALIC JA KASZU B A
Herby rysował
W IESŁAW WOJCZULANIS
Korekta
J A N IN A MILEWICZ
IRENA KUCZYŃSKA
WYDANO PRZY WSPÓŁUDZIALE URZĘDU MIEJSKIEGO W OSTRÓDZIE
Na obwolucie pomnik Grunwaldzki
Fot. W. Kapusto
W YD AW NICTW O „POJEZIERZE” • O LSZTYN 1976
Wydanie pierwsze. Nakład 3.500+350 egzemplarzy. Arkuszy wyda­
wniczych 38,24. Format B5. Arkuszy drukarskich 37,24/Al. Przeka­
zano do składania w lipcu 1975 roku. Podpisano do druku w stycz­
niu 1976 roku. Druk ukończono w lutym 1976 roku. Papier ilustra­
cyjny klasy III, 80 g 70X100 cm (BI).
O LSZTYŃSKIE Z A K Ł A D Y GRAFICZNE IM. S. PIENIĘŻNEGO
10-417 Olsztyn, ul. Towarowa 2
Zam. 1497/E
J-3/109
Cena zł 67,—
OD W Y D A W C Y
Przedmiotem niniejszej książki są dzieje terytorium, na którym wznie­
siono cztery miasta
•—
Ostródą, Dąbrówno, Miłomłyn i Olsztynek oraz
sto kilkadziesiąt wsi sąsiadujących z tymi miastami.
Za czasów krzyżackich każde z tych czterech miast stanouńło stolicą
komornictw. Komornictwa ostródzkie, olsztyneckie i dąbrowieńskie wraz
z komornictwami nidzickim i działdowskim podlegały komturowi ostródz-
kiemu, komornictwo miłomłyńskie było zaś najdalej na południe wysu-
niątym komornictwem komturstwa dzierzgońskiego.
W latach 1525— 1752 wszystkie cztery miasta stanowiły stolice sta­
rostw, jednostek administracyjnych, na jakie podówczas dzieliły sią
Prusy Książące.
W 1818 roku utworzono powiat ostródzki z połączenia terytoriów tych
czterech dawnych starostw.
W 1920 roku wyłączono z terytorium tego powiatu i włączono do P ol­
ski cztery wsie: Czerlin, Groszki, Łabsztynek i Małe Napromki, ponieważ
w plebiscycie oddały one swe glosy za Polską.
Po wyzwoleniu powiatu ostródzkiego w 1945 roku jego granice ulegały
niewielkim modyfikacjom. W roku 1958 przekazano gromadą Ruszkowo
do powiatu działdowskiego, a gromadą Waplewo do powiatu nidzickiego.
W 1962 roku gromadą K urki włączono do powiatu nidzickiego. W 1973
roku Olsztynek wraz z okolicznymi wsiami wyłączono z powiatu ostródz­
kiego i włączono do powiatu olsztyńskiego. W 1945 roku Miłomłyn
i w 1946 roku Dąbrówno utraciły prawa miejskie i spadły do rządu wsi.
Niniejszą książką opracowywano w latach 1973
—
1975. Omawia ona
sprawy obszaru, który w maju 1975 roku mieścił sią w granicach po­
wiatu ostródzkiego, czyli obszaru gmin: Dąbrówno, Grunwald, Łukta,
Miłomłyn, Pietrzwałd i Ostróda według ich granic z tejże daty. Omawia
ona wiąc dzieje Ostródy oraz tych stu kilkudziesiąciu sąsiadujących z nią
wsi, które z miastem tym w ciągu wieków żyły stale w ścisłej spójni
gospodarczej, politycznej i administracyjnej.
Dzieje Olsztynka potraktowano tu w skrócie, obszernie zaś omawia
sią je w innej książce, przygotowywanej do druku przez Wydawnictwo
Pojezierze pt. „Okolice Olsztyna
ZIEMIA
Władysław Sempioł
Ś
rodowisko
geograficzne
POŁOŻENIE, OBSZAR I GRANICE. Powiat ostródzki leżał w połud­
niowo-zachodniej części województwa olsztyńskiego. Podział administra­
cyjny województwa ulegał kilkakrotnym zmianom, w wyniku których
w 1955 roku omawiany powiat obejmował obszar 1558 km2 w 1960
,
roku — 1376 km2 w 1962 roku — 1344 km2 od 1 stycznia 1973 roku —
,
do 1 czerwca 1975 roku — 1123,98 km2
.
Łączna długość granic powiatu wynosiła 257 km, w tym z powiatem
morąskim około 75 km, iławskim około 20 km, nowomiejsłrim około
30 km, działdowskim 26 km, nidzickim 19 km i olsztyńskim 87 km. Gra­
nice naturalne liczyły około 72 km, stanowiąc 28% ogólnej długości.
Tworzyły je rzeki: Gryźlina, Drwęca, Iłga, Pasłęka i Wel oraz jeziora:
Iłgi, Gil Wielki, Karnickie, Jaśkowskie, Ruda Woda, Bartężek, Ruskie,
Marąg, Isąg, Mielno, Tymawskie, Straszek i Rumian. Współrzędne mate-
- matyczno-geograficzne najbardziej odległych punktów powiatu wynosiły:
53°57' szerokości geograficznej północnej w okolicy wsi Ględy i 53°24'30"
szerokości geograficznej północnej w okolicy Brzeźna Mazurskiego oraz
19°14’ długości geograficznej wschodniej na północno-zachodnim krańcu
jeziora Gil Wielki i 20° 17' długości geograficznej wschodniej w okolicy
Nowej Wsi Ostródzkiej.
Powiat miał bardzo nieregularny kształt, mocno wydłużony w kierun­
ku południkowym i stosunkowo wąski w kierunku równoleżnikowym.
Wzdłuż linii prostej z północy na południe, przez okolice miejsco­
wości: Kozia Góra, Łukta, Dąg, Kątno, Rychnowo, Gierzwałd, Grunwald,
Brzeźno Mazurskie, rozciągłość obszaru powiatu ostródzkiego wynosiła
55 km. Największa rozciągłość równoleżnikowa — 28 km występowała
w części centralnej obszaru, wzdłuż linii: Gierłoż— Reszki— Szyldak—
Wigwałd. Maksymalne zwężenie wynoszące około 5 km znajdowało się
na wysokości Swojki— jezioro Marąg— Mostkowo— rzeka Pasłęka.
Powiat ostródzki zajmował 5% powierzchni województwa olsztyń­
skiego, co stawiało go na szóstym miejscu pod względem wielkości ob-
9

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin