Eutanazja i jej ocena w religiach świata_Zając,M.pdf

(170 KB) Pobierz
Drohiczyński Przegląd Naukowy
Wielokulturowe Studia Drohiczyńskiego Towarzystwa Naukowego
Nr 5/2013
Monika Zając
Katolicki Uniwersytet Lubelski
Eutanazja i jej ocena w religiach
świata
Euthanasia and its assessment in world's religions
Słowa kluczowe:
cierpienie, eutanazja, ochrona
życia,
prawa człowieka, religie
świata, śmierć
Key words:
suffering, euthanasia, life protection, human rights, world’s religions, death
Wstęp
Dla wyznawców wszystkich wielkich religii
świata śmierć
stanowi
niezgłębione misterium, tajemnicę, budzącą z jednej strony naturalny lęk
i obawę przed tym, co kryje się po tzw. „drugiej stronie”; czy moment
śmierci
jest tylko przejściem do nicości, czy może jest „tam” jakaś inna
forma
życia
– tylko duchowa czy też cielesna? Te i wiele innych pytań, sta-
nowiące tematykę rozważań podejmowanych w odniesieniu do danej religii,
są motywem poszukiwań oraz odpowiedzi formułowanych na podstawie
przesłania
Świętych
Ksiąg oraz tradycji.
Religie Wschodu – hinduizm i buddyzm
W przeciwieństwie do religii afirmujących wartość
życia
(judaizm,
chrześcijaństwo, islam), hinduizm ją zanegował, zachęcając do pomniejsza-
nia znaczenia radości
życia
w doczesności, akcentując konieczność rozwija-
nia ducha dobroci wolnego od nienawiści. Ponadto, głosi wiarę w jedność
zasady
życia,
ogarniającą wszystkie stworzenia ożywione, zwłaszcza zaś lu-
dzi i zwierzęta. Zmienność ucieleśnionych form
życia,
zachowująca jednak
zawsze jego niezmienną istotę duchową, sprawia, iż hinduizm broni ich
136
Monika Zając
wszystkich i zmierza do tego, by ustanowiony przez Boga ład Wszechświata
(dharma) znajdował swój wyraz także w ładzie
życia
społecznego, w har-
monii ducha i ciała
życia
każdej jednostki
1
.
Co się tyczy zaś cierpienia, wpisanego w
życie
człowieka, zarówno
hinduizm jak i inne religie wschodnie jego przyczynę upatrują w ciele, czyli
w materii, w której człowiek został zamknięty. Jego boska natura wzbudza
w nim jednak pragnienie powrotu do trwania w wiecznym pokoju i harmo-
nii. Człowiek cierpi dopóki nie uwolni się z procesu krążenia w kole wcie-
leń, będącego konsekwencją złego
życia,
złych wyborów. Najwyższym
stopniem uwolnienia się i wyzwolenia jest spełnienie się formuły: „atman
jest brahmanem”, czy też „tat tvam asi”, „ja jestem ty”, przez którą należy
rozumieć osiągnięcie rzeczywistego „ja” i jaźni (atmana) w brahmanie, czyli
wszystko ogarniającej duszy
świata.
Celem cierpienia jest zatem oczyszcze-
nie ducha a jego sensem – ukaranie zła.
Śmierć,
jako wyzwolenie z ciała,
może mieć jednak znaczenie nie tylko pozytywne – wyzwolenie się z ciała
i powrót do Brahmana, ale też negatywne – może stanowić początek nowe-
go wcielenia, a zatem być przedłużeniem trwania ducha w materii ciała
2
.
Buddyzm, podobnie jak hinduizm, jest religią braku nadziei.
Szczę-
śliwy
ten, kto nie ma nadziei, gdyż nadzieja jest największym cierpieniem,
a brak nadziei największą szczęśliwością.
W ten sposób swoje uzasadnienie
znajdują charakterystyczne dla obu grup wyznaniowych rozmyślania o nie-
uchronności
śmierci
jako sposób na poszukiwanie sensu
życia
3
. Postawa
buddystów wobec cierpienia przejawia się w pragnieniu uwolnienia się od
niego, jednak nie za pomocą samobójstwa czy eutanazji.
Śmierć,
to zaśnię-
cie, w którym ostatecznie dusza oddziela się od ciała. Cierpienie nie ustaje
jednak wraz ze
śmiercią
ciała, lecz trwa dopóty, dopóki istnieją konsekwen-
cje czynów stanowiących przyczynę cierpienia. Tylko
świadoma śmierć
może uwolnić od cierpienia, nie ma zatem sensu ani samobójstwo ani euta-
nazja. Tak więc buddyści popierają rozwój medycyny paliatywnej, postulu-
jąc potrzebę kontrolowania bólu, ale nie dopuszczając do zaburzenia
świa-
domości chorego
4
. Celem polepszenia losu cierpiących chorych, budowane
są szpitale, hospicja i instytucje charytatywne
5
.
R. Tokarczyk,
Prawa narodzin,
życia
i
śmierci,
Warszawa 2010, s. 46.
S. Bejer, S. Kasprzak,
Eutanazja jako „dobra
śmierć”
– ocena na podstawie norm moral-
nych, religijnych i prawa karnego,
w: S. Kasprzak (red.),
Problemy prawnicze i kanonicz-
ne,
Lublin 2002, s. 79-80.
3
R. Tokarczyk,
Prawa narodzin,
życia
i
śmierci,
s. 50.
4
N. Aumonier, B. Beignier, Ph. Letellier,
Eutanazja,
Warszawa 2003, s. 62-63.
5
Zob. np. M. Madej,
Świątynia
i AIDS,
http://www.kosciol.pl/article.php/20031201155026686 [dostęp: 25.01.2013].
2
1
Eutanazja i jej ocena w religiach
świata
137
Judaizm
Wyznawcy judaizmu uznają
życie
za dar Boga-Stwórcy, który uczy-
nił człowieka na swój obraz i podobieństwo
6
. Jako jego Twórca, tylko On
może nim rozporządzać od chwili poczęcia do naturalnej
śmierci.
Ortodok-
syjni wyznawcy judaizmu pochwalają i zachęcają do rygorystycznej moral-
ności i sprawiedliwości ukierunkowanych na realizację miłości bliźniego.
Rzeczownik
khajim,
czasownik
khajah
oraz przymiotnik
khaj
są odpowied-
nikami polskiego rzeczownika
życie
i oznaczają jedność ciała, ducha i du-
szy
7
. Stąd wszelkie działania wymierzone przeciw
życiu,
są też przerwa-
niem tej jedności, dzięki której człowiek może osiągnąć harmonię, pełnię
życia
już tu na ziemi a tym bardziej w rzeczywistości pozaziemskiej.
Ten,
kto niszczy
życie,
to tak jakby niszczył cały
świat,
czytamy w
Sanhedrin
8
, tj.
w czwartym traktacie czwartego działu hebrajskiej
Miszny
9
. Każdy bowiem
moment ludzkiej egzystencji może być szansą do nawrócenia dla grzeszni-
ka.
Żydzi
przyjmują zatem bezwzględny zakaz czynów przyspieszają-
cych
śmierć,
nawet jeśli ich motywem byłaby litość. Zakaz eutanazji i sa-
mobójstwa oparty na Dekalogu, związany jest również z nadzieją na prze-
dłużenie
życia
dzięki interwencji samego Boga i działaniom medycznym.
Dopuszcza się natomiast wszelkiego rodzaju zabiegi, mające na celu rato-
wanie
życia
(ale nie uporczywą terapię), mimo iż niosłyby niebezpieczeń-
stwo skrócenia
życia
10
.
Śmierć
i cierpienie, jako owoce grzechu, nie są ko-
nieczne, bowiem wszystko, co stworzył Bóg było bardzo dobre
11
. Są one za-
tem dziełem szatana, który zatriumfował po raz pierwszy nakłaniając do
grzechu Adama i Ewę – pierwszych rodziców. Stosunek Izraelitów do cier-
pienia zmieniał się, przechodząc od stanowiska, iż każde cierpienie jest za-
Rdz 1, 27; 2, 7.
R. Tokarczyk,
Prawa narodzin,
życia
i
śmierci,
s. 40.
8
Sanhedrin,
37a za N. Aumonier, B. Beignier, Ph. Letellier,
Eutanazja,
s. 56.
9
Zbiór ustnego Prawa, zredagowany przez rabbiego Judę ha-Nasi (od hebr.:
szana
– „po-
wtarzać, nauczać”; stąd
miszna
– „powtarzanie, nauka”).
Miszna
została spisana w języku
hebrajskim. Pracę tę zaczął wykonywać rabbi Akiba, następnie rabbi Meir, i dokończył ją
rabbi Juda ha-Nasi. Cały materiał
Miszny
ułożony jest w sześć działów, zwanych „porząd-
kami” (hebr.
sedarim;
od słowa
sedar
– „porządek”). Każdy taki dział dzieli się na „trakta-
ty” (hebr.
masechet),
których jest sześćdziesiąt trzy. Dzielą się one na
rozdziały
(hebr.
pe-
rakim),
te zaś z kolei na
lekcje
(hebr.
misznajot).
http://www.izrael.badacz.org/kultura/judaizm_miszna.html, [dostęp: 05.05.2012].
10
N. Aumonier, B. Beignier, Ph. Letellier,
Eutanazja,
s. 56-57.
11
Por. Rdz 1, 1-31.
7
6
138
Monika Zając
winione przez człowieka; człowiek, zrodzony w grzechu, popełnia kolejne
przewinienia w ciągu swojego
życia;
aż do obserwacji cierpienia sprawie-
dliwych, które zaczęło być odczytywane także jako próba wiary czy też we-
zwanie do nawrócenia. Ponadto, wskazuje się na pozytywny aspekt cierpie-
nia, które ma również moc wstawienniczą a nawet zbawczą
12
.
Islam
Dla muzułmanów, jednymi z najistotniejszych zasad prawa kora-
nicznego są te, które nakazują poszanowanie
życia
ludzkiego, wskazując na
jego godność jako daru od Boga, który czyni człowieka Jego namiestnikiem
na ziemi
13
. Pozostawiając
życie
ludzkie do dyspozycji Allaha, potępia się
wszelką ludzką samowolę w postaci zarówno samobójstwa jak i eutanazji
14
.
Na Pierwszej Międzynarodowej Konferencji Medycyny Muzułmańskiej
w Kuwejcie (1981), zostało potępione zarówno samobójstwo jak i eutana-
zja. Jednocześnie, zgromadzenie to opowiedziało się za rezygnacją z metod
sztucznego przedłużania
życia.
W Koranie czytamy:
Nie zabijajcie się! Za-
prawdę Bóg jest dla was litościwy!
15
. Uprawomocnienie kary
śmierci
w is-
lamie tłumaczy się głównie koniecznością zapewnienia obrony poświęco-
nych praw. Zasada poszanowania
życia
zaś pociąga za sobą pozostałe formy
afirmacji jego wartości, takie jak prawo do wolności, prawo do swobód
osobistych, godności własnej oraz wolności przekonań i wiary. Zabójstwo
i morderstwo należą do najcięższych grzechów, traktowanych ze szczególną
surowością
16
. Zakazane jest zatem zabójstwo, samobójstwo i eutanazja, ale
też uporczywa terapia. Dla wyznawców islamu, podobnie jak dla
żydów
i katolików, tylko Bóg może decydować o momencie ludzkiej
śmierci
17
.
Chrześcijaństwo
Chrześcijańska koncepcja
życia
ludzkiego, oparta na fundamencie
Objawienia, zawartego w Piśmie
św.
i wielowiekowej Tradycji, zakłada
bezwzględny szacunek dla każdego
życia
ludzkiego, niezależnie od stadium
jego rozwoju, a zatem od poczęcia do naturalnej
śmierci.
Nie jest to by-
12
13
S. Bejer, S. Kasprzak,
Eutanazja jako „dobra
śmierć”…,
s. 81-82.
N. Aumonier, B. Beignier, Ph. Letellier,
Eutanazja,
s. 61.
14
R. Tokarczyk,
Prawa narodzin,
życia
i
śmierci,
s. 45.
15
Cyt. za: S. Bejer, S. Kasprzak,
Eutanazja jako „dobra
śmierć”…,
s. 80.
16
Tamże, s. 80-81.
17
N. Aumonier, B. Beignier, Ph. Letellier,
Eutanazja,
s. 61.
Eutanazja i jej ocena w religiach
świata
139
najmniej przebóstwienie wartości
życia,
lecz naturalna postawa człowieka
wierzącego, przyjmującego
życie
jako dar Boga-Stwórcy, który ów dar oto-
czył szczególną ochroną, umieszczając chroniące je przykazanie w centrum
Dekalogu („5. Nie zabijaj!”), a zatem także w centrum przymierza zawarte-
go na Synaju
18
– przymierza, poprzez które lud izraelski stał się szczególną
własnością Boga, Jego szczególnym wybrańcem.
Niestety, szerząca się „kultura
śmierci”,
łamie Boże przykazania,
zwłaszcza zaś prawo do
życia,
czego dowodem są zamachy dokonywane,
coraz częściej w majestacie prawa, na
życie
zwłaszcza słabych, niewinnych
osób, znajdujących się u początku bądź w końcowej fazie
życia.
Szacunek
do cierpiących, chorych i umierających, jest głęboko wpisany w naturę
chrześcijańskiej miłości
caritas,
miłości bezinteresownej, akceptującej,
wspierającej i podnoszącej bliźniego.
Stanowisko Magisterium Kościoła łacińskiego
Życie
ludzkie stanowiące fundament wszelkich dóbr,
źródło
jak
i niezbędny wymóg każdego rodzaju ludzkiej aktywności i współżycia spo-
łecznego, jest wartością
świętą
i nienaruszalną. Prawda ta zawarta jest nie
tylko w nauczaniu Kościoła łacińskiego, ale też w licznych dokumentach
prawa międzynarodowego jak i aktów prawnych poszczególnych państw.
Fenomen
życia
ludzkiego stanowi przedmiot badań i dociekań róż-
nych nauk, przede wszystkim zaś orzeczeń nauk biologicznych i medycz-
nych. Jednak zrozumienie wartości i sensu
życia
oraz jego ostatecznego ce-
lu, zgodnie z nauczaniem Kościoła, jest możliwe dzięki odniesieniu do nauk
biblijnych i teologicznych. Rozumienie
życia
jedynie w wymiarze ciele-
snym i fizjologicznym bez uwzględnienia antropologii filozoficznej i prze-
słania biblijnego, prowadzi do powstania fałszywego obrazu człowieka
i wartości jego
życia.
Wyrazem takiej ograniczonej wizji osoby ludzkiej są
między innymi postawy, które każdą fizyczną ułomność traktują jako
umniejszenie jej jakości ontologicznej
19
. Takie rozumienie łatwo może do-
prowadzić do tworzenia podziałów na
życie
warte i niewarte
życia,
skąd już
niedaleka droga do uznania i akceptacji różnych form gwałtów czy wręcz
pozbawiania
życia
konkretnych grup osób, zwłaszcza zaś w drodze aborcji
i eutanazji.
Wj 19, 1-34.
J. Wróbel,
Człowiek i medycyna. Teologicznomoralne podstawy ingerencji medycznych,
Kraków 1999, s. 32.
19
18

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin