Demokracja w Polsce po 2007 - Plecka Danuta.pdf

(1812 KB) Pobierz
DEMOKRACJA W POLSCE
PO 2007 ROKU
POD REDAKCJĄ
DANUTY PLECKA
Katowice 2014
Spis treści
Wstęp .......................................................................................................................... 5
Jarosław Nocoń,
Między teorią a praktyką instytucjonalizacji naboru elit ......... 7
Andrzej Antoszewski,
Rządzący a opozycja parlamentarna po 2007 roku ...... 15
Rafał Glajcar,
Podzielona egzekutywa – relacje między Prezydentem RP
a Radą Ministrów w latach 2007-2013
.................................................................. 35
Wojciech Sokół,
Zmiany w systemie partyjnym III Rzeczpospolitej
................... 63
Łukasz Tomczak,
Lewica czy centrolewica? Spór o kształt lewej strony
polskiej sceny politycznej
......................................................................................... 93
Waldemar Wojtasik,
Nowa partia w systemie partyjnym:
przykład Ruchu Palikota
....................................................................................... 109
Radosław Marzęcki, Łukasz Stach,
Ślad normatywnej zmiany?
Aksjologia młodych wyborców Ruchu Palikota z 2001 roku
.............................. 125
Krzysztof Kowalczyk,
Kwestia ustawodawstwa antyaborcyjnego jako jedna
ze składowych podziału socjopolitycznego religijność-świeckość w Polsce
(2007-2012)
........................................................................................................................143
Agnieszka Turska-Kawa,
Fenomen przywództwa Jarosława Kaczyńskiego
w kontekście specyfiki elektoratu Prawa i Sprawiedliwości
................................ 157
Olga Wadowska,
„Aniołki prezesa” odleciały, czyli dlaczego kobiety w PiS
nie ociepliły (wizerunku) Jarosława Kaczyńskiego
............................................. 177
Recenzent: dr hab. Marcin Czyżniewski
Projekt okładki, skład komputerowy, przygotowanie do druku i druk:
REMAR, wydawnictwo@remar-sosnowiec.pl, www.remar-sosnowiec.pl
Wydawca:
Towarzystwo Inicjatyw Naukowych w Katowicach
ISBN: 978-83-61975-77-9
Danuta Plecka,
Kapitał społeczny w budowaniu bezpieczeństwa społecznego
w koncepcjach Platformy Obywatelskiej w latach 2007-2013
............................ 189
Adam Hołub,
Beata Tomaszewska-Hołub, Wizja bezpieczeństwa narodowego
Polski a zmiana układu władzy w 2007 roku – walka z terroryzmem
............. 203
Jacek Bil,
Przeciwdziałanie korupcji w świetle implementacji przepisów
wspólnotowych
........................................................................................................ 231
Maria Szatlach,
Wybrane aspekty polityki gospodarczej rządu koalicji
PO-PSL w latach 2008-2013
................................................................................. 245
Zuzanna Osmólska,
Budżet partycypacyjny po polsku
...................................... 261
Liana Hurska-Kowalczyk,
Polityka Polski wobec Ukrainy w kontekście
integracji z Unia Europejską w latach 20
............................................................. 271
3
Wstęp
Z wielką przyjemnością oddaję w Państwa ręce książkę stanowiącą próbę
podsumowania jakości polskiej demokracji po 2007 roku. Data ta jest cezurą
czasową objęcia rządów przez Platformę Obywatelską i jej koalicjanta, Polskie
Stronnictwo Ludowe. Wygrana PO w wyborach parlamentarnych 2007 roku dla
znacznej części społeczeństwa stała się symbolem zmiany jakości w polityce,
a także przejawem sprzeciwu względem prowadzonej przez koalicję PiS-LPR-
Samoobrona polityki pod hasłem „IV RP”.
Na jakość demokracji w Polsce po 2007 roku nałożyły się nie tylko
wewnętrzne podziały polityczne, katastrofa smoleńska, ale także globalny
kryzys ekonomiczny i zawirowania pośród państw Unii Europejskiej. Jednak
wydarzenia te nie zachwiały podstaw demokracji. Pojawia się jednak zasadnicze
pytanie: czy miały one wpływ na jej konsolidację czy też jakość? Czy przyczy-
niły się do rozwoju demokracji na poziomie instytucjonalnym? Czy też wpły-
nęły na rozwój społeczeństwa obywatelskiego, a może na zmiany w systemie
partyjnym? Na te i wiele innych pytań związanych z polską demokracją prze-
łomu I i II dekady XXI wieku starali się odpowiedzieć politolodzy z różnych
ośrodków akademickich kraju, którzy zaszczycili strony rekomendowanej
Państwu książki swoimi przemyśleniami.
Autorzy poszczególnych artykułów podjęli próbę analizy zarówno
systemu naboru elit politycznych (Jarosław Nocoń), jak i relacji pomiędzy
rządzącymi a opozycją (Andrzej Antoszewski), czy też różnorodnymi ośrod-
kami egzekutywy (Rafał Glajcar).
Kolejny segment książki poświęcony został analizom kształtu polskiej
sceny partyjnej (Wojciech Sokół, Łukasz Tomczak, Waldemar Wojtasik),
jak i systemowi aksjologicznemu przez nie reprezentowanemu (Krzysztof
Kowalczyk) oraz wartościom, które były reprezentatywne dla elektoratu niektó-
rych ugrupowań (Radosław Marzęcki, Łukasz Stach).
W zbiorze analiz znalazły się także te poświęcone próbie odpowiedzi
na pytanie o fenomen przywództwa politycznego Jarosława Kaczyńskiego
w kontekście elektoratu PiS (Agnieszka Turska-Kawa) czy też wizerunkowych
5
Demokracja w Polsce po 2007 roku
gier, wykorzystujących kobiety dla realizacji celów wyborczych (Olga
Wadowska).
Pośród rozważań poszczególnych Autorów wyodrębniono dział poświę-
cony bezpieczeństwu narodowemu w szerokim ujęciu. Można tutaj wskazać
na artykuł dotyczący kształtowania kapitału społecznego jako nieodzownego
segmentu bezpieczeństwa społecznego w koncepcji PO (Danuta Plecka), czy też
trosce o bezpieczeństwo narodowe w perspektywie zagrożenia terroryzmem
(Adam Hołub, Beata Tomaszewska-Hołub). Bardzo interesująco przedstawia
się w tym kontekście problem walki z korupcją, rozumianą jako zagrożenie dla
porządku i ładu demokratycznego (Jacek Bil). Trudno również nie wspomnieć
w kontekście bezpieczeństwa o gospodarce RP i koncepcjach rozwiązywania
problemów związanych z kryzysem ekonomicznym (Maria Ewa Szatlach),
czy wreszcie z oddolnym kształtowaniem budżetów gmin poprzez współde-
cydowanie o jego zagospodarowaniu (Zuzanna Osmólska). Analizy zamykają
rozważania na temat polityki polskiej dotyczącej wsparcia Ukrainy w dążeniach
do członkostwa w strukturach UE.
Rekomendując Państwu książkę chciałabym serdecznie podziękować
wszystkim Autorom za udział w projekcie. W dobie kryzysu nauki polskiej,
„nieopłacalności punktowej” publikowania w pracach zbiorowych, Państwa
obecność na stronach tej książki jest nieoceniona.
Dziękuje także dr hab. Marcinowi Czyżniewskiemu za wyrażenie zgody
na recenzowanie zbioru i za życzliwe uwagi, które pozwoliły na podniesienie
jakości analiz. Dziękuje także Towarzystwu Inicjatyw Naukowych w Katowicach
za pomoc w opublikowaniu książki.
Jarosław Nocoń
Uniwersytet Gdański
Między teorią a praktyką instytucjonalizacji naboru
elit politycznych
Danuta Plecka
Jednym z istotnych skutków coraz większego zastosowania masowych
mediów w polityce, jest możliwość lepszej komunikacji aktorów politycznych
z opinią publiczną. Także w tej sferze politycy coraz śmielej korzystają z dobro-
dziejstw zabiegów marketingowej socjotechniki i szerokiego zestawu dostęp-
nych instrumentów oddziaływania. Przejawia się to nie tylko w wysokości
nakładów na promocję polityczną i praktykach zatrudniania sztabów doradców,
ale także w implementacji coraz bardziej wyrafinowanych form marketingo-
wych. Polityczni przedstawiciele z pietyzmem kreują swój wizerunek przy
pomocy starannie wyreżyserowanych spektakli, uczestniczą w „ustawianych”
prezentacjach i medialnych „eventach”. Za pomocą komunikatorów chętnie
na bieżąco komentują bądź dzielą się spostrzeżeniami dotyczącymi aktualnych
wydarzeń, a nie mniejszą aktywność wykazują na portalach społecznościowych
czy internetowych blogach.
Niewątpliwie praktyki takie dają sposobność bliższej prezentacji sylwetki
i lepszego poznania aktorów politycznych obywatelom. Jednocześnie jednak
zwiększają możliwości społecznej kontroli nad działaniami elit politycznych.
Wszędobylska obecność mediów powoduje niejednokrotnie, iż aktorzy poli-
tyczni stają się ofiarą medialnej niezaradności, bezlitośnie obnażając ich praw-
dziwe oblicze, nieudolnie bądź wcale nie skrywane za zasłoną wizerunkowych
zabiegów. Tego typu wydarzenia na krajowej scenie politycznej, tylko w ostatnich
miesiącach ukazały, że nawet pierwszoplanowi przedstawiciele głównych partii
cechuje ignorancja, brak kompetencji i publicznego obycia, niedostatki kultury
osobistej, a nawet niezbyt umiejętnie skrywaną pogardę wobec opinii publicznej.
Ujawniania w ten sposób mierna jakość reprezentantów elit politycz-
nych, prowokuje do stawiania pytań o kryteria naboru i jakość procesów rekru-
tacji do grona mandatariuszy społecznych, będących politycznymi przedstawi-
cielami obywateli. Odpowiedzi na te pytania wiążą się z problematyką sposobów
wyłaniania oraz mechanizmów weryfikacji. Skłaniają przy tym do głębszej
refleksji nad potrzebą sformowania a następnie instytucjonalizacji procesów
rekrutacji elit politycznych.
7
6
Demokracja w Polsce po 2007 roku
Jarosław Nocoń,
Między teorią a praktyką instytucjonalizacji naboru elit
Nawet współczesnym badaczom nie jest łatwo uchwycić dynamikę
społecznych mechanizmów kształtujących same elity. Ta forma zainteresowań
wyraża się przeważnie w badaniach opinii publicznej ich znaczeniu i wpływie
na postawy elit politycznych, czy analizie strategii wyborczych pod względem
efektywności stosowanych technik w prowadzonych kampaniach.
1
Obecne, nie
tylko krajowe doświadczenia demokracji, skłaniają jednak do większego zainte-
resowania instytucjonalnymi uwarunkowaniami wyłaniania elit i procesu spra-
wowania władzy. Choć nadal prowadzone są badania nad strukturą demogra-
ficzną czy poszczególnymi ścieżkami kariery decydentów politycznych, trudno
jest obronić tezę, iż przynależność do grona elity wiąże się z posiadaniem jakichś
szczególnych cech osobowości czy umiejętności i predyspozycji intelektualnych.
Z tego punktu widzenia warto podjąć próbę zarysowania obszarów badawczych,
które w świetle powyższej konceptualizacji mogłyby stanowić punkt odniesienia
dla formułowania normatywnych mechanizmów instytucjonalizacji kryteriów
naboru do elit politycznych.
Brak zinstytucjonalizowanych mechanizmów wyłaniania elit powo-
duje bowiem, że powstają one w sposób niejawny i nieformalny, z pominię-
ciem demokratycznych procedur i kryteriów kompetencyjnych. Jak zauważa
Janusz Sztumski, w procesach kreowania polityków, niezależnie od istniejącej
pomiędzy nimi konkurencji, istnieją także różnorodne ograniczenia o charak-
terze nomenklaturowym, konfesyjnym, koteryjnym czy nawet klikowym.
Ograniczenia te warunkują awans w strukturach politycznych zależnie od przy-
należności partyjnej czy powiązań, układów i animozji towarzyskich. Wpływ
tych ograniczeń może być na tyle duży, że mechanizmy selekcji czy weryfikacji
aktorów politycznych ulegają degeneracji, w wyniku czego elitę polityczną mogą
współtworzyć jednostki przeciętne, a nawet mierne.
2
Analizując percepcję struktur władzy w klasycznych teoriach elit
VilfredoPareto, Roberta Michelsa czy Gaetano Mosca, można zauważyć wątpli-
wości autorów, co do możliwości efektywnej kontroli rządzącej mniejszości
przez rządzącą większość.
3
Poglądy te korespondują z przekonaniem o irracjo-
nalnym charakterze działania i reguł myślenia reprezentowanym przez masy,
a które to cechy są wykorzystywane przez grupy rządzące.
4
W konsekwencji
programy i doktryny polityczne sprowadzane są do roli narzędzi służących
zdobywaniu poparcia społecznego i utrzymaniu lub zdobyciu władzy przez elity
1
2
3
4
Por.S. J. Eldersveld,Political
Elites in Modern Societies: Empirical Research and Democratic
Theory,
University of Michigan Press 1989, s. 51
Por. J. Sztumski,
Elity ich miejsce i rola w społeczeństwie,
Katowice 1997, s. 121.
Zob. M. Żyromski,
Gaetano Mosca. Twórca socjologicznej teorii elity,
Poznań 1996;
M. Stefaniuk,
Teoria elit VilfredaPareta,
Lublin 2001, s. 44-60; R. Michels,
Oligarchiczne
tendencje organizacji,
[w:]
Władza i społeczeństwo. Antologia tekstów z zakresu socjologii
polityki,
(red.) J. Szczupaczyński, Warszawa 1995, s.142-143.
Zob. G. LeBon,
Psychologia tłumu,
Warszawa 1994; J. Ortega y Gasset,
Bunt mas,
Warszawa 1995.
polityczne.
5
W tej perspektywie idea demokracji pozostaje utopią, która pełni
tylko rolę fasady dla elitarystycznej natury struktur władzy.
Stąd też współcześni apologeci demokracji czynią wiele wysiłków, aby
uzasadnić faktyczną możliwość nie tylko kontroli osób sprawujących władzę,
ale także realny potencjał formowania społecznych instytucji wyłaniania i wery-
fikacji elit politycznych. Kwestia ta jest tyle istotna, iż koncepcjach demokra-
tycznego elityzmu, rozwiązania ustrojowe wraz z reprezentacyjnym, rywalizu-
jącym i kontrolnym charakterem instytucji politycznych, wiążą się z wpływem
na kształt i strukturę elity władzy. Elita rządząca zaś, poprzez realny wpływ
na podejmowane decyzje w strategicznych sprawach państwa, bezpośrednio
uczestniczy w kształtowaniu struktury i charakteru organizacji państwowej, sił
społecznych i politycznych, a także czynników motorycznych konstytuujących
procesy polityczne. Z tego punktu widzenia zarówno charakter jak i jakość elity
politycznej jest wypadkową wymogów społecznych, a poziom rozwoju społecz-
nego jest zdeterminowany przez jakość i efektywność działań elity politycznej.
6
Polityczna praktyka krajów demokratycznych często jednak przeczy tym
zależnościom. Elity polityczne nie koniecznie są postrzegane jako emanacja
społecznych oczekiwań i trendów rozwojowych systemu politycznego.
Stosunkowo rzadko też przedstawiciele elit oceniani są jako najlepsi reprezen-
tanci polityczni, wyposażeni w ponadprzeciętne umiejętności czy kompetencje,
które predestynowałyby ich do pełnienia ról przywódczych. W perspektywie
tych zjawisk być może najważniejszym zadaniem niezbędnym dla jakościowego
rozwoju systemów demokratycznych, jest instytucjonalizacja procesów wyła-
niania, selekcji i weryfikacji elit politycznych, uwzględniająca kryterium wyboru
optymalnych, z punktu widzenia potrzeb politycznych, kandydatów.
Niestety, dotychczasowe próby normatywnego skonstruowania
takich instytucji, począwszy od koncepcji Platona, po projekty Czesława
Znamierowskiego czy postulaty Giovanni Sartoriego, okazały się utopijne bądź
przynoszące skutki odmienne od oczekiwanych. Charakterystyczne jest przy tym,
iż u większości myślicieli zajmujących się tym zagadnieniem, zarówno wśród
reprezentantów filozoficznego elitaryzmu, jak i twórców klasycznych teorii elit,
przeważało stanowisko sceptyczne wobec demokracji.
7
Może to budzić tym
większe zdziwienie, iż w przeciwieństwie do systemów feudalnych, oligarchicz-
nych czy chociażby socjalistycznych, demokracja umożliwia przyjęcie takich
rozwiązań, które dają znaczne prawdopodobieństwo wyłaniania członków elit
w oparciu o cechy społecznie pożądane, faktyczne kompetencje i kwalifikacje
5
6
7
Zob. M. Stefaniuk,
Teoria elit VilfredaPareta,
op. cit., s. 168-171.
Szerzej zob. J. Nocoń,
Elity polityczne. Studium interpretacji funkcjonalnej,
Toruń 2004,
s. 154-186.
Dlatego też między innymi przedstawiciele klasycznej teorii elit uważani są za
przeciwników demokracji. Więcejna ten tematzob. R. A. Nye,
The Anti-Democratic Sources
of Elite Theory: Pareto, Mosca, Michels.
BeverlyHills: Sage, 1977.
8
9

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin