Twoi uczniowie mistrzami w czytaniu.pdf

(754 KB) Pobierz
Małgorzata Małyska
TWOI UCZNIOWIE
MISTRZAMI
W CZYTANIU
Trening umiejętności
Projekt serii
Wiesław Pawlak
Projekt okładki i strony tytułowej
Eliza Goszczyńska
Ilustracje
Eliza Goszczyńska
Redaktor
Marzena Stępień
ISBN 978-83-02-10653-8
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna,
Warszawa 2009
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna
02-305 Warszawa, Al. Jerozolimskie 136
Adres do korespondencji: 00-965 Warszawa, p. poczt. nr 9
www.wsip.pl
Wydanie pierwsze (2009)
Skład i łamanie: Maria Czubek
Druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PAN Sp. z o.o.
Spis treści
Wstęp
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Współczesne koncepcje nauki czytania.
. . . . . . 5
Jak to się dzieje, że czytamy?
. . . . . . . . . . . . . . 7
Dlaczego trening?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Trening „krok po kroku”
. . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Ćwiczenia, które można wykorzystać
w treningu czytania.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czytanie sylab w tabelach . . . . . . . . . . . . . .
Wprawki szybkiego mówienia . . . . . . . . . . .
Samogłoskowanie tekstów . . . . . . . . . . . . . .
Szyfrowanki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Globalne czytanie wyrazów . . . . . . . . . . . . .
Krzyżówki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Domino sylabowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kolory ukryte w zdaniach . . . . . . . . . . . . . .
Bieg z przeszkodami . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Antycypacja (domyślanie się) . . . . . . . . . . .
Naprawianie „popsutych” wyrazów,
zdań, tekstów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
20
21
22
23
23
24
24
25
25
26
28
Przykładowa lekcja z treningiem czytania
. . . . 30
Zajęcia w klasie 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Jak zachęcić rodziców do współpracy?
. . . . . . 35
Bibliografia
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
www.wsip.pl
3
Wstęp
Umiejętność czytania jest jedną z kluczowych
kompetencji, w które wyposażamy ucznia u progu
szkolnej edukacji. Jej rozwój jest procesem społecz-
nym i odbywa się stopniowo od chwili przyjścia na
świat. Rozpoczyna się od pierwszych obserwacji
ludzkich zachowań, pierwszych prób naśladowania
słyszanych odgłosów. U każdego dziecka przebiega
w indywidualnym tempie, w zgodzie z jego możli-
wościami, w zależności od zewnętrznej stymulacji:
fizycznej, intelektualnej, emocjonalnej i społecznej.
Na sprawne opanowanie tej umiejętności wpły-
wa wiele czynników. Jednym z nich będzie sposób,
w jaki zorganizowana jest w szkole nauka czytania.
Elementarze odwołują się zazwyczaj do konkretnej
metody i według jej zasad konsekwentnie realizu-
ją program. Tymczasem dzisiejsza wiedza na temat
sposobów i możliwości uczenia się, organizacji pro-
cesu uczenia się – nauczania, świadomość indywi-
dualności każdego ucznia oraz jego edukacyjnych
i rozwojowych potrzeb skłania do zastosowania
w nauczaniu czytania wielu metod, ujętych w kla-
rowny, czytelny system. Należałoby więc, planując
naukę, uwzględniać potrzeby i możliwości naszych
uczniów, a także warunki, w jakich będzie się ona
odbywać. Proponowany sposób nauczania czy-
tania podyktowany jest przekonaniem, iż tym, co
motywuje człowieka do pracy, jest sensowność jego
działania. Jeżeli dzieci szybko zobaczą efekty na-
uki czytania, będą z większą motywacją rozwijać tę
umiejętność, a także chętniej z niej korzystać. Taką
możliwość daje precyzyjnie zaplanowany i konse-
kwentnie realizowany trening czytania.
Współczesne koncepcje nauki czytania
Wyposażenie uczniów w umiejętność czytania jest
ważnym zadaniem nauczyciela edukacji elementar-
nej, dlatego do jego realizacji musimy się solidnie
przygotować. Nie wystarczy samo nagromadzenie
pomocy dydaktycznych czy przygotowanie zapa-
su ćwiczeń i pomysłów na konkretne dni pracy
z dziećmi. Aby świadomie uczyć, musimy wiedzieć,
jaki ma być efekt naszej pracy. Należy więc przyjąć
pewną definicję czytania i myśleć w konkretny spo-
sób o nauczaniu tej umiejętności.
We współczesnej literaturze pedagogicznej ak-
centuje się dwa różniące się znacznie od siebie po-
dejścia do nauki czytania: lingwistyczne i psycho-
logiczne
1
.
Podejście lingwistyczne
koncentruje się na technicznej stronie czytania,
traktuje sens tekstu jako element bez większego
znaczenia,
opiera się na fonetycznej definicji czytania, rozu-
mianego jako sposób przekładania określonych
znaków graficznych na formę dźwiękową
2
.
W podejściu lingwistycznym decydującą rolę
przypisuje się słuchowi fonematycznemu – odpo-
wiedni poziom słuchu fonematycznego to warunek
konieczny, aby samodzielnie czytać. Zbytnia kon-
centracja na tego typu ćwiczeniach powoduje jed-
nak negatywne konsekwencje – trzeba pamiętać, że
głoski nie są niezależnymi znaczeniowo elementa-
mi wypowiedzi.
Co motywuje do nauki dzieci uczone metodą
fonetyczną? Jakie znaczenie przypisują czytaniu?
Jak bardzo ta umiejętność zmienia ich rozumienie
świata? Próba udzielenia odpowiedzi na te pytania
prowadzi do konkluzji, że podejście lingwistyczne
rodzi niebezpieczeństwo żmudnej, nudnej i długiej
nauki, bez szans na zainteresowanie nią dziecka.
Podejście psychologiczne
A. Brzezińska
3
proponuje o wiele szersze ujęcie
umiejętności czytania (i pisania zarazem). Wyróż-
nia trzy nawzajem uzależnione od siebie aspekty:
techniczny – polegający na kojarzeniu znaków
graficznych z fonicznymi, umiejętności ich wer-
balnego odtwarzania,
A. Brzezińska
Gotowość do czytania i pisania i jej rozwój
w wieku przedszkolnym.
W: A. Brzezińska (red.)
Czytanie i pi-
sanie nowy język dziecka.
Warszawa, WSiP 1987.
2
Porównaj D. B. Elkonin
Psichołogiczeskoje issliedo-
wanje znanij w naczalnej szkole,
„Sowietskaja Piedagogika”
nr 9/1961, s. 22–32; H. Metera
Uwarunkowania nauki czyta-
nia,
„Oświata i wychowanie” nr 8/1978.
3
Tamże
www.wsip.pl
1
semantyczny – polegający na rozumieniu zna-
czeń zawartych bezpośrednio w tekście, dosłow-
nym rozumieniu znaczeń poszczególnych frag-
mentów tekstu w kontekście jego całości,
krytyczno-twórczy – polegający na ocenie tekstu
w kontekście własnego doświadczenia, refleksyj-
nym i krytycznym stosunku do odczytywanych
treści oraz ich znaczeń.
Najkrócej określają owe aspekty pytania – klu-
cze: „jak?”, „co?”, „po co?”.
Poszczególne aspekty w psychologicznym po-
dejściu do nauki czytania przedstawione zostały
w diagramie kołowym. Jak widać, nie ma tu grada-
cji, lecz każdy aspekt jest równie ważny. Nie może-
my więc traktować pracy nad konkretnym aspek-
tem jako pierwszoplanowej, by po jej zakończeniu
przejść do kolejnego etapu. Każdy aspekt nauki
czytania winien być traktowany z jednakową po-
wagą i ćwiczony równolegle.
W polskiej dydaktyce podejście psychologicz-
ne utożsamia się często z tzw. czytaniem ze zro-
zumieniem. Zapewne dlatego w wielu pakietach
edukacyjnych ewidentnie brakuje właściwego wy-
eksponowania wagi czytania krytyczno-twórczego.
Scenariusze zajęć zamieszczane w przewodnikach
metodycznych dla nauczycieli i w pismach peda-
gogicznych zawierają wiele błędów w doborze od-
powiednich ćwiczeń, mających służyć rozwijaniu
semantycznego i krytyczno-twórczego czytania.
I choć, teoretycznie, podejście psychologiczne jest
dziś powszechnie akceptowane, w praktyce nauka
czytania to wciąż przede wszystkim techniczne ćwi-
czenia, kładące nacisk na doskonalenie słuchu fone-
matycznego. Proces nauki czytania opiera się tu na
analizie słuchowej i wzrokowej, podstawą do wpro-
wadzenia litery jest wyraz podstawowy, a uczniowie
powtarzają nic nieznaczące zlepki sylab, nie mając
pojęcia, po co to robią. Teksty czytanek, często
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin