DUCHOWE DZIEDZICTWO ŻYDÓW POLSKICH rABIN Bayron L. Sherwin Opracował i przełożył Ks. Waldemar Chrostowski Redakcja: Maria Magdalena Matusiak Opracowanie graficzne: Artur Gołębiowski Skład i łamanie: Wojciech Kozioł Korekta: Anna Palusińska Copyright (C) 1995 by Byron L. Sherwin All rights reserved. Copyright (C) 1995 by Oficyna Wydawnicza "Vc:atio" All rights to the Polish edition reserved. Wszelkie prawa wydania polskiego zastrzeżone. Ksišżka, ani żadna jej częć, nie może być pnedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powie- lana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w rodkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy. W sprawie zezwo- leń należy się zwracać do Oficyny Wydawniczej "Vocatio", 02-792 Warszawa 78, skr. poczt. 41. Na obwolucie wykorzystano za zgodš Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie fragment obrazu Tadeusza Popiela "więto Tory" Spis treci 7. Słowo wstępne (abp Henryk Muszyński) 11. Przedmowa (ks. Waldemar Chrostowski) 23.Od wydawcy 25. Od Autora POLSKA - KRAJ BLISKI I DALEKI 31. Polski rodowód amerykańskiego Żyda 47. Dialog polsko-żydowski i katolicko-judaistyczny SPOTKANIE Z BOGIEM 77. Drogowskazy 94. Spotkanie Boga z człowiekiem 102. Wiara - droga ku Bogu 116.Odnajdywanie siebie 128. Zgłębianie Słowa 143. Poszukiwanie odkupienia 155. Chasydyzm CZŁOWIEK OBRAZEM BOGA 169. Ludzkie ciało a obraz Boży 183. Zdrowie i leczenie w tradycji żydowskiej 195.Judaizm a kwestia aborcji 203. Rodzice a dzieci w tradycji żydowskiej HOLOCAUST 223. Haggada Holocaustu 254. Nauczanie o Holocaucie 263. Auschwitz dzisiaj JUDAIZM A CHRZECIJAŃSTWO 283.A wy za kogo mnie uważacie? 310. Wpływ Nowego Testamentu na chasydyzm wschodnioeuropejski 339. Posłowie. Przyszłoć dialogu polsko-żydowskiego Druk i oprawa Prasowe Zakłady Graficzne Bydgoszcz, ul. Wojska Polskiego 1 Pamięci moich Dziadków: Faige Rivke (Fanny) Jasionowskiej Rabinowitz (urodzonej w 1896 roku w Warszawie, zmarłej w 1968 roku w Nowym Jorku) oraz Szoloma (Samuela) Rabinowitza (urodzonego w 1894 roku w Berdyczowie, zmarłego w 1963 roku w Nowym Jorku). O TO MOJE WIęZI Z UTRACONĽ ATLANTYDĽ ŻYDOWsKIEGO ŻYCIA W EUROPIE WSCHODNIEj Słowo wstępne Decydujšcym impulsem dla nowego spojrzenia Kocioła katolickiego na Żydów i juda- izm była soborowa deklaracja Nostra aetate (28 X 1965). W tym roku upływa trŻydzieci lat od jej ogłoszenia i przez cały ten okres przynosi ona błogosławione owoce. Sš wród nich inicjatywy i osišgnię- cia, które przedtem były prawie nie do pomylenia. Stało się tak również za przyczynš dwóch póniej wydanych przez Komisję Stolicy Apostolskiej do Spraw Stosunków Religijnych z Judaizmem dokumentów, którymi były Wskazówki i sugestie w sprawie wprowadzenia w życie dekla- racji soborowej "Nostra aetate" nr (1 XII 1974) oraz Żydzi i judaizm w głoszeniu Słowa Bożego i katechezie Kociola ka- tolickiego (24 VI 1985). Także działalnoć i nauczanie Jana Pawła II stanowiš vzór do naladowania w kształtowaniu no- wych stosunków ze "starszymi braćmi" w wierze. Jeden z postulatów II Soboru Watykańskiego, rozwinięty i przypomniany przez póniejsze dokumenty, to podejmowa- nie współpracy międzyreligijnej w celu lepszego wzajemnego poznawania się i przedstawiania tożsamoci każdej wspólnoty religijnej tak, jak pojmuje ona sama siebie. W nurcie tak poj- mowanego dialogu pozostaje działalnoć rabina Byrona L. Shenvina, wiceprzewodniczšcego Spertus Institute of Jewish Studies w Chicago. Jako przewodniczšcy Komisji Episkopatu Polski do Dialogu z Judaizmem, krótko po jej powstaniu, miałem radoć i zaszczyt układać wspólny program semi- narium naukowego dla kapłanów, wykładowców Pisma więtego w polskich seminariach duchownych. Rozmowy te zaowocowały pierwszym kursem letnim dla polskich księży profesorów w Chicago, w lecie 1989 roku. Rabin Byron L. Sheiwin, obok kard. Josepha Bernardina i dr. Howarda A. Sulkina, ma w tym przedsięwzięciu ogromny udział. Owocem tego seminarium jest wydana w 1991 ro- ku ksišżka Dzieci jednego Boga. Wiele dobrego przyniosły też wizyty rabina Sherwina w Polsce w latach 1990-1993 oraz jego spotkania i wykłady, a także rewizyta w USA ks. Waldemara Chrostowskiego i jego wykłady tamże. Wyrażam prawdziwš radoć i satysfakcję, że otrzymujemy tom Duchowe dziedzictwo Żydów polskich, zawierajšcy teksty wykładów i konferencji rabina Sherwina. W ten sposób uzyskujemy możliwoć szerszego zapoznania się z jego prze- myleniami. Widać w nich głębokie przywišzanie do wielo- wiekowych dziejów Żydów w Polsce, umiłowanie tradycji oraz wiadomoć, że to włanie Polska stanowi istotny ele- ment tożsamoci współczesnych Żydów amerykańskich. Wol- no przypuszczać, że dotyczy to również Żydów żyjšcych w innych rejonach wiata. Dla katolików w Polsce, a także dla chrzecijan innych wyznań, takie przemylenia stanowiš wymowny przykład pożytków, jakie płynš ze wzajemnej życz- liwoci i zbliżenia wyznawców judaizmu i chrzecijan. Wprawdzie obecnoć Żydów w Polsce została brutalnie przerwana przez nazistów, ale dramat nazywany Holocaustem lub Szoah nie powinien przesłonić tego, co w naszych wspól- nych dziejach na ziemiach polskich było chwalebne i piękne, a także powinien być dodatkowym bodcem do ocalenia i ratowania tego wszystkiego, co jeszcze jest do uratowania, a co stanowi nasze wspólne duchowe dziedzictwo religijne i kulturowe stworzone przez Żydów, szczególnie poboż- nych chasydów w dawnej Polsce. Nie wszyscy zdajemy sobie zapewne sprawę z tego, że wie- lu Żydów postrzega Polskę jako żydowskš Atlantydę. Z tęt- nišcych życiem, pełnych tęsknych piewów i modlitw mias- teczek, w których przed wojnš mieszkali Żydzi, nie zostało dosłownie nic. "Niestety, ta włanie ziemia stała się w na- szym stuleciu grobem dla kilku milionów Żydów. Nie z na- szej woli ani nie z naszej ręki" (list pasterski z okazji 25. rocznicy ogłoszenia soborowej deklaracji Nostra aetate). "Teraz, kiedy Żydzi nie mieszkajš już w Polsce, Polska wcišż mieszka w Żydach" - przypomina rabin Sherwin dodajšc: "Dla wielu z nas Izrael jest naszš ojczyznš fizycz- nš, lecz Polska - ojczyznš duchowš. Włanie rabin Byron Sherwin, profesor żydowskiej filozo- fii i teologii, mistycyzmu i etyki w Spertus Institute of Je- wish Studies w Chicago, jako godny uczeń wielkiego żydow- skiego mistrza, rabina Abrahama J. Heschela, jest jednym z tych, którzy przypominajš i ratujš dla nas od zapomnienia wielki skarb duchowy Żydów polskich, szczególnie za cha- sydów. Jest on częciš składowš nie tylko historii Żydów na ziemiach polskich, ale stanowi też element tożsamoci chrzecijan i katolików w Polsce. Spotykajšc bowiem "tę wyzywajšcš obecnoć, polscy chrzecijanie spotykajš swojš własnš historię, swojš tożsamoć, siebie samych". Powyższe stwierdzenie rabina Byrona Sherwina w sposób dostateczny uzasadnia nasze żywe zainteresowanie ksišżkš, która zostaje włanie udostępniona czytelnikowi polskiemu. Wypada zaz- naczyć, że jej Autor jest nie tylko znakomitym teoretykiem i znawcš problematyki Żydów polskich, ale żyje ich tradycjš na co dzień i dlatego, chociaż mieszka w Stanach Zjedno- czonych, cišgle wraca do Polski - do kraju swoich korze- ni, i czuje się w Polsce jak w domu. Podczas przyjęcia zwišzanego z moim pobytem w Chicago rabin Sherwin wręczył mi, ku zdumieniu obecnych, mały sło- ik miodu ze słowami: "Proszę się nie dziwić, biskup wie, co to znaczy, i ja też". Nie mniejsze zdziwienie wzbudził tenże słoik miodu także wród moich domowników. Tradycja ży- dowska nakazuje z okazji Nowego Roku spożywać jabłka maczane w miodzie. Chasydzki mistrz Izrael z Kozienic w sposób następujšcy tłumaczy ten piękny zwyczaj. Po heb- rajsku "miód" to "debasz". Trzy spółgłoski: d - b - sz to pierwsze litery noworocznego życzenia: "Daj Boże szczęcie". Taka interpretacja mogła się zrodzić tylko w domu, gdzie mylało się po żydowsku, a mówiło po polsku. Chodzi przy tym o szczęcie trwałe, zakorzenione w Bogu, które w języku biblijnym zwykło się nazywać błogosławieństwem. W mšdroci chasydzkiej mistrza z Kozienic pragnę zaw- rzeć moje najlepsze życzenia, zarówno dla znakomitego Autora, jak i dla Czytelników jego nowej ksišżki: Niech mšdroć wyrastajšca z żywej wiary w jednego i tego samego Boga, którego prawdziwe oblicze - jak my, chrzecijanie, wierzymy - objawił nam Jezus Chrystus, bę- dzie ródłem błogosławieństwa i szczęcia dla wszystkich którzy odnajdujšc wspólne korzenie, znajdujš w nich ins- pirację do budowania lepszego, to znaczy bardziej Bożego i ludzkiego zarazem, wiata dla przyszłych pokoleń. Arcybiskup Metropolita Gnienieński Henryk Józef Muszyński Henryk Józef Muszyński Arcybiskup Metropolita Gnienieński Gniezno, 27 lute o 1995 Przednowa Gdyby zapytać przeciętnego Polaka, kogo cechuje największy i najbardziej dla nas dot- kliwy antypolonizm, odpowied byłaby krót- ka: Żydów, zwłaszcza Żydów amerykańs- kich. A skoro znaczny wpływ na życie żydowskie, nie tyl- ko religijne, wywierajš rabini, można się domylać, że to włanie amerykańscy rabini sš uznawani za najbardziej antypolskš częć zróżnicowanego społeczeństwa amery- kańskiego. Gdyby zapytać przeciętnego amerykańskiego Żyda, kogo cechuje największy, i najbardziej dotkliwy antysemityzm, odpowied byłaby równie krótka: Polaków, zwłaszcza pols- kich katolików. A skoro znaczšcy wpływ na życie katoli- ków, nie tylko religijne, wywierajš księża, można się domy- lać, że to włanie polscy księża sš uznawani za najbardziej antysemickš częć zróżnicowanego społeczeństwa polskiego. Co więc wydarzyło się takiego, że ksišżkę amerykańskie- go rabina przetłumaczył i opracował polski ksišdz' Nie wdaję się w ocenę zasad...
Jameel