STEMPLEWSKA – DIAGNOZA
wiedza-umiejętności-etyka

2.1. Tradycja i współczesność – osiągnięcia w rozwoju diagnozy psychologicznej
 

2.1.1. Integracja podejść.

2.1.1.1. Podejście nomotetyczne i idiograficzne.

nomotetyczne (prawa ogólne - fizyka) badanie, wyjaśnienie ogólnych prawidłowości rządzących zachowaniami, uniwersalizm. Porównanie badanej jednostki z innymi, na ile jej cechy są typowe względem populacji. Standaryzacja, obiektywizm, normalizacja (rozkład)
idiograficzne (jednostkowe – historia) – Windelband, Allport. Jednostka – niepowtarzalna indywidualność; partykularyzm, jak splatają się czynniki w jednostce – wywiad psychologiczny. Przykład – studium przypadku – podmiotowy stosunek do OB, obserwacja, analiza języka, studiowanie dokumentów.

Nomotetyczne+idiograficzne=idiotetyczne – teraz psychologia łączy oba podejścia

2.1.1.2. Podejście ilościowe i jakościowe

ilościowe – pomiar liczbowy (nomotetyczne)
jakościowe – opis jakościowy (idiograficzne) – istotna perspektywa ob, subiektywizm,
ilościowe+jakościowe=mieszane

2.1.2. Zmiany w modelu diagnozy i relacji diagnostycznej – od modelu medycznego do psychospołecznego.

Diagnoza różnicowa (nozologiczna) MEDYCYNA – rozpoznanie jednostki chorobowej, psycholog to pomocnik, diagnosta to psychiatra. Jest on podstawą podręczników diagnostycznych DSM- IV i ICD – 10. Jednostki nozologiczne – konkretne zaburzenia somatyczne i psychiczne. Rozpoznanie przy pomocy symptomów->ich stała konfiguracja to syndromy (zespoły objawów), ponadto rozwój w sposób powtarzalny. Rozpoznanie pozwala przewidzieć prognozę oraz przeciwdziałać jej – leczenie. Różnicowaie – wykluczenie pomylenia objawów.

Eksperyment Rosenbana – zdrowi pacjenci udają chorych psychicznie, zostają przyjęci. Błąd samospełniającej się przepowiedni.
Błędy – uprzedmiotowienie osoby, reifikacja, wsparcie tylko po wykryciu choroby, nie w trakcie diagnozowania, etykietowanie. Efekt Rumpelstilzchena – po nazwaniu choroby pacjent wierzy, że psychiatra ma nad nią władzę.
FUNKCJONALNY MODEL DIAGNOZY – pogłębiony opis problemu:

Wyjściowy problem->analiza zjawisk psychologicznych->ocena zasobów->budowaa modelu problemu i rozwiązań

Diagnoza interakcyjna (psychospołeczna) – diagnosta i OB – partnerstwo, 2podmiotowa relacja – współpraca, konsultowanie, nie OB, a uczestnik badania. Protodiagnoza – problem uwarunkowany kolektywistycznie, z którym UB przychodzi, szeroki kontekst społeczny
salutogeneza – przyczyny i uwarunkowania zdrowia
Maslow, Rogers-  samorealizacja

Podejście systemowe i konstrukcjonistyczne – terapeuta+klient+zespół reflektujący (obserwatorzy sesji, później dzielą się opinię, szersza perspektywa)

2.1.3. Rygor naukowy w diagnozie psychologicznej
2.1.3.1. Diagnoza statystyczna lub „kliniczna” czyli ustrukturalizowana lub nie

Sarbin – autor rozróżnienia klinicznej i statystycznej metody dokonywania diagnozy

Diagnoza prognostyczna(predykcja) – przewidywanie pewnych właściwości lub zachowań (kryteriów) na podstawie wiedzy o innych właściwościach/zachowaniach (predyktory)– Meehl – wnioskowanie klinicystów nierzetelne i zawodne, ze względu na subiektywizm. Lepsza książka kucharska – kierowanie się przepisami – proporcje składników  - dane z badań

Diagnoza statystyczna (zwol. – Meehl. Wg niego klinicyzm gorszy i Klinicyzm powinien być sformalizowany, szacowanie prawdopodobieństwa z jakim można orzekać o czymś na podstawie wskaźnika)– ustrukturalizowana (lepsza niż nieustr.), formalna, algorytmiczna, aktuarialna – dokłądie określona procedura,wioski wyprowadzane przez algorytmy, (równianie, tabela) reguły jawne, zdefiniowane,

Wartość graniczna – powyżej tego punktu występuje właściwość, analiza dyskryminacyjna, równania regresji,

Diagnoza „Kliniczna” – nieustrukturalizowana – zestawienie różnych danych i wyciąganie wniosów za pomocną metod nieformalnych,subiektywnych (Grove)
diagnoza ustrukturalizowana>diagnoza nieustrukturalizowana, bo wsparcie empiryczne

2.1.3.2. Poszukiwana struktura wnioskowania statystycznego.

Holt – przeciwnik Meehla – klinicysta nie ma rozpoznawać zaburzeń, ale analizować znaczenia – zrozumieć subiektywną rzeczywistość pacjenta, nie dla statystyki

Przypadek złamanej nogi – równanie na wyjście do kina, algorytm – złamanie nogi – nieprzewidzenie tego – niemożność pójścia do kina

By nie testować bezdusznie – dopuszczenie danych miękkich – wywiad, obserwacja,

Meehl, Westen, Jonathan – SWAP-200 klinicysta sortuje wypowiedzi o ob według trafności, sprawdzana jest ich korelacja z prototypami zaburzeń.

2.1.3.3. Upadek mitu doświadczenia, czyli o zawodności nieformalnego wnioskowania diagnosty.

Diagnoza jest pełna wielu ograniczeń – efekt pierwszeństwa, świeżości, zakotwiczenia, heurystyka reprezentatywności, przecenianie prawdopodobieństwa zdarzenia, nastrój diagnosty, itp.  - poznawcze

Efekt koniunktury – koniunkcja 2 zdarzeń b. Prawdopodobna niż ich wystąpienie pojedyńczo

Społeczne ogr – atrybucja, uwarunkowania społ,
 

Efekt usuwania w cień kwestii zawodowych – indywidualne zainteresowania psych. Diagnosty rzutują na diagnozę

Czasem im starszy praktyk, tym mniej „pokorny” i popełnia więcej błędów – większe zaufanie do swoich wniosków, bo bardziej utrwalają błędy.

2.2.Diagnoza oparta na dowodach empirycznych

2.2.1. Genezja i definicja EBA

EBA – Evidence-Based Assessment (element EBP)
DIAGNOZA OPARTA NA DOWOWACH EMPIRYCZNYCH- praktyka oparta na dowodach empirycznych; wszelkie oddziaływania prakt. Oparte na podstawach naukowych. Lata 90. medycyna,

EBP– praktyka psychologiczna oparta na dowodach empirycznych: najlepsze dowody emp. (różnorodne badania, najlepiej różnośc metodologiczna)+ biegłość praktyczna i indywidualne właściwości klienta, preferencje, kultura (slajdy)

2.2.2. EBA w praktyce
EBP– diagnoza+interwencja, diagnoza trwa cały czas i ciągle oceniana:
DIAGNOZA->INTERWENCJA->PONOWNA DIAGNOZA->DOSTOSOWANIE INTERWENCJI

2.2.3. Narzędzia diagnostyczne z perspektywy EBA

EBA -  Nacisk na wiarygodne techniki pomiaru. Narzędzie diagnostyczne w EBA wiarygodne, gdy przekonujące parametry psychometryczne: standaryzacja, obiektywizm, trafność, rzetelność, normalizacja, (TEST PSYCHOLOGICZNY – 48)

Bayes – subiektywne prawdopodobieństwo warunkowe zdarzeń.

Badania empiryczne wytycznymi dla diagnostów. Mamy wskaźnik, trzeba oszacować jego prawdopodobieństwo.  Pragmatyczne wskaźniki dot. proporcji trafnych i nietrafnych mówią o trafności narzędzia.

Krzywa ROC (receiver operating characteristic curve) – wykresu związku: odsetek wyników prawdziwie i fałszywie dodatnich.

TWIERDZENIE BAYESA – trafność diagnostyczna testu:

·      proporcja podstawowa (częstość występowania w populacji)

·      czułość – trafne wskazania (prawdop. wskaźnika, gdy wystąpiło kryterium)

·      swoistość – trafne odrzucenia (prawdop. Wskaźnika, gdy nie wyst. Kryterium)

·      błędne wskazania (prawdop. Niew. Wskaźnika, gdy występuje kryterium)

·      błędne odrzucenia (prawdop. Wyst. Wskaźnika, gdy nie wyst. Kryterium)

·      moc prognozy pozytywnej (prawdop. Wyst. Kryterium, gdy wystąpił wskaźnik)

·      moc prognozy negatywnej (prawdop niewyst. Kryterium, gdy nie wystąpił wskaźnik)

·      efektywność – proporcja trafień (proporcja wskazań i odrzuceńń wskaźnikach w trafnych i błędnych kryteriach
 

2.2.4. Narzędzia diagnostyczne i strategie diagnozowania.

w EBA zaufanie do psychometrii ma charakter fundamentalny, ważne jest istienie badań walidacyjnych i normalizacyjnych. Podobnie jak rzetelne narzędzie diagnostyczne. Ale diagnoza to nie tylko testy i techniki diagn.
3 poziomy strategii diagnozowania:

·         PODSTAWOWY – przeprowadzenie badania pojedyńczym testem diagnostycznym – kolejne poziomy:

·         POŚREDNI – wybór i realizacja strategii diagnozowania konkretnej właściwości/zjawiska (np. Ryzyko samobójstwa pacjenta)

·         CAŁOŚCIOWY – integracja zadań z poziomu pośredniego i realizacja diagnozy zgodnie z przyjętą strukturą.

Im niższa proporcja podstawowa, tym ciężej diagnozować zjawisko. Wtedy z pomocą mogą przyjść tzw. Profile osobowości – gdy ciężko dopatrzeć się zależności w grupie osób ponieważ dzielą się oni na specyficzne podgrupy, trzeba zdefiniować owe podgrupy – skaregoryzować czynniki charakterystyczne dla każdej z nich. Dzięki pogrupom diagnosta może diagnozować także poprzez sprawdzanie, czy dane cechy charakteryzujące podgrupę wystepują u pacjenta.

Diagnoza oparta na dowodach empirycznych pwstała przed EBA – diagnozowanie kompetencji osobistych, projekcyjne sposoby pomiaru motywacji, FCZ-KT.

EBA – diagnosta-badacz, krytyczny przgląd prac, wybranie najlepiej odpowiadającego postępowania wobec ob.

2.3. Metody i techniki diagnostyczne w świetle badań.

2.3.1. O potrzebie krytycznego spojrzenia na techniki diagnostyczne

METODY I TECHNIKI DIAGNOSTYCZNE W ŚWIETLE BADAŃ Marnat:

·         Wywiad (rozmowa z ob)

·         Obserwowanie zachowania (zaplanowana rejestracja zachowań)

·         Testowanie (stawianie przed ob różnych zadań)

Test psychologiczny – procedura zbadania danych, będąca wystandaryzowana, obiektywna i znormalizowana. Także trafny i rzetelny. Jeżeli wywiad/obserwacja spełiają te warunki, mogą być nazwane testem.

Segal i Coolidge – ustrukturalizowane/częściowo ustr. Procedury wywiadu to testy obiektywne – jednoznaczne, standardowe pytania, podawane w określonym porządku i kodowane w określony sposób

Np. Instrumenty tworzone ad hoc w procesie rekrutacji – to NIE testy! Brak podbudowy teoretycznej i empirycznej. Jeżeli nie ma on norm, to nie jest on diagnostyczny, aczkolwiek może służyć badaniom.

TAT – Test Apercepcji Tematycznej – Murray – to w rzeczywistości nie test – brak norm i zobiektywizowanej procedury interpretacji wyniku. Psych. Nazywają tak „rodzinę” testów – część z nich pssychometryczna, część nie.

Test Niedokońńczonych Zdań – Rotter – ta technika to nie test, ale nie znaczy że bezwartościowa

Norcross, Kocher i Garofalo – lista zdyskredytowanych narzędzi diagnostycznych – Test Kolorów Liischera i Test Szondiego (badaie osobowości)

Wechsler – dyskredytowany jako diagnoza osobowości, ale świetny w diagnozie inteligencji

Czy technika jest diagnostyczna? – samodzielne ocena tego, w jaki sposó spełniane są standardy psychometryczne, dowody na trafność, rzetelność, efektywność praktyczną.
 

Kryteria Dauberta – sześć pytań o naukową rzetelność:

1.      Czy teoria/technika stanowiąca podstwę dowodu jest sprawdzalna?

2.      Czy istotnie została sprawdzona za pomocą trafnych i rzetelnych procedur oraz czywynik tych badań był pozytywny?

3.      Czy została poddana tzw.ślepej recenzji?

4.      Jak duże jest ryzyko, że teoria jest będna? Jaki jest błąd pomiaru techniki?

5.      Czy zostały ustanowione standardy stosowania danej techniki?

6.      Czy dana teoria/technika jest ogólnie akceptowana przez środowisko naukowców?

2.3.2. Wywiad

WYWIAD – rozmowa prowadzona w celu uzyskania określonych informacji. To postępowanie badawcze + profesjonalny kontakt z klientem
- najpowszechniej stosowana metoda
- poprzedza interwencję psychologiczną i psychoterapię, monitoruje zmiany, służy do oceny efektów.
 

2.3.2.1. Liczba i role uczestników wywiadu.?

Kryteria:

ogół a sytuacja prowwadzenia wywiadu – liczba uczestników i ich role

Wywiad nie tylko FTF, ale także przez telefon, internet maila, czy też z parą, rodziną, fokusowy, wideokonferencja (s. 63)

Wywiad panelowy – przeprowadzany przez kilka osób, by zwiększyć obiektywność
Nieobecność osoby badającej podczas badania – wiele plusów, coraz szersze wykorzystywanie

struktura wywiadu – decydujący czynnik o jakości psychometrycznej, podstawowy wymiar, na którym opisuje się wszelkie wywiady

3 rodzaje wywiadów: ustrukturalizowany, częściowo ustrukturalizowany, swobodny
 

2.3.2.2. Wywiad USTRUKTURALIZOWANY (STANDARYZOWANY)

Zgody z pozytywistycznym, neobehawiorystyczny rygor badań
spełnia wymogi obiektywizmu i standaryzacji. Nie tylko trafność i rzetelność, ale też fakt, że można porównać wyniki do wyników innych osób.

Strukturalizacja – ustalony, drobiazgowy schemat postępowania, którego diagnosta nie może modyfikować. Ustalona kolejność pytań oraz sposó formułowania. Przewidziane są także kategorie odpowiedzi ob oraz sposoby ich kodowania – arkusz odpowiedzi. Diagnosta czyta odp OB i zaznacza je. Trzeba się wytrenować w takich testach, zero inicjatywy diagnosty – standaryzacja. Zaliczamy do nich sondaże (PGSS), ankiety sratusu socjoekonimicznego. Plusy: może je przeprowadzić pomocnik badacza, obniżenie kosztów i czasu, większa rzetelnośc i trafność niż inne wywiady (pomimo standaryzacji i tak konieczna jest walidacja!), minusy – pomyłki badających mogą przekreślić obiektywizacji i zmusić do wykluczenia części danych, frustracja badacza – indywidualizm, odstępowanie od wystandaryzowanej procedury.

Procedury oceny klinicznej (walidacja)

SCID – Schemat wywiadu diagnostycznego dla DSM

DIS – Schemat wywiadu diagnostycznego dla ICD i DSM; wersja dla dziecki i młodzieży: DISC

Alternatywa – ustrukturalizowane procedury oceny klinicznej
SCAN i CIDI – sponsorowane przez WHO, użyteczne w badaniach międzykulturowych.

Procedury wywiadu stndaryzowanego do diagnozy specyficznych grup/jednostek nozologicznych:
zaburzenia o char. Dysocjacyjnym – SCID-D (DSM IV)

Różnicowanie między PTSD a ASD (ostre zaburzenie stresowe) – PTSD-I i ASDI
 

2.3.2.3. Wywiad CZĘŚCIOWO USTRUKTURALIZOWANY (wynikające z teorii) – z góry określony cel i główne poruszane problemy, jednak zarówno diagnosta jak i ob mają swobodę formułowania odp. W dowolny sposób. Pytania otwarte jak i zamknięte. Badający może sam formułować pytania w reakcji na odp. Badanego (follow up) – lepszy kontakt. OB może rozwinąć wypoiedź ponad to, o co ją zapytano. Jednak badający cały czas moderuje rozmowę. Jeżeli jest dobrze zaplanowany, to jest dobry psychometrycznie. Plus: przez różnice indywidualne podejście to może być nawet lepsze niż narzędzie wystandaryzowane. Struktura często jest abstrakcyjna.

Bodziec-operant(czynnik latentny)-reakcja. Zabiegi standaryzacyjne skierowane nie na bodźce i reakcje, a zmienne latentne – motywy, preferencje, przekonania ob, strategie postępowania, wzorce zachowania. Dokładne określenie zagadnień poruszanych w wywiadzie – szacowanie wartości badanych zmiennych. Strukturą wywiadu mogą być także: specyficzne określnie rodzaju pytań, kryteriów ewaluacji odpowiedzi, empiryczny związek pytań i kryteriów z celem badania, zastosowanie skal szacunkowych.
wywiad sytuacyjny – najwyższa trafność wśród ustr. wywiadów selekcyjnych, polega na „opisywaniu sytuacji”. Alternatywa/uzupełnienie:ustrukturalizowanywywiad dot. wzorców zachowania oraz behawioralny – zamiast „wyboraź sobie” – „jak byś się zachował?”

BEI – Behawioralny wywiad sytuacyjny – dobre parametry psych., duża trafność predykcyjna – koncepcja McCellanda – rola kompetencji osobistych w sukcesie zawodowym i możliwości ich pomiaru za pomocą wywiadu albo TAT (różna motywacja) – podejście empiryczne jest kluczowe – dobór sytuacji decydujących o powodzeniu na danym stanowisku

DISCO – kliniczna diagnoza autyzmu – dostosowywanie pytań do OB, prcedura oparta na kompetencji badającego.

Autyzm: SIRS – ustrukturalizowany wywiad na temat zgłaszanych objawów – symulowanie zaburzeń psych.

AAJ – styl przywiązania u dorosłych

wywiad do diagnozowania osobowości wg modelu Wielkiej Piątki

Palmer, Campion – struktura wywiadu – dowolne wzmocnienie obliczone na powyższenie parametrów psychometryczych wywiadu, nie tylko poprzez zwięskzenie standaryzacji, ale także dzięki zabiegom dostarczającym wskazówki – jakie pyt. Zadać, jak oceniać odp. Strukturalizacja to nie tylko treść wywiadu, ale także sposob kodowania odpowiedzi.

Wywiad selekcyjny – struktura to analiza stanowiska pracy – wokół tego ogniskowana rozmowa, wiadomo jakie kompetencje osobiste ma posiadać kandydat.

Struktura – osadzenie w koncepcji, z której diagnosta czerpie informacje jakie ma zebrać i jak je wykorzystać.

2.3.2.4. Wywiad SWOBODNY, czyli ustrukturalizowany w sposób zupełnie niewidoczny.
podejście idiograficzne, poznawanie indywidualności bez chęci porównania do innych

Wywiad ma strukturę, tylko „niezdefiniowaną” – poziom abstakcyjny.

Główna różnica:swobodny – częściowo swobodny – diagnosta nie posługuje się żadnym arkuszem do kodowania odpowiedzi OB – tylko słucha, utrzymuje kontakt wzrokowy, nie musi robić notatek – dyktafon – wywiad nagrywany – precyzja analizy, można kodować je w skomplikowany sposób – analiza frekwencyjna (język) tematyczna (zagadnienia i wątki), podejście narracyjne – rekonstrukcja opowieści, analiza fenomenologiczna – osobisty świat subiektywnych znaczeń, analiza dyskursu – co robiłą ob,

3 zadania:

·         TRANSKRYPCJA – przekształcenie zapisu dźwiękowego w papierowy/komputerowy. Decyzja –system notacji. 1 etap interpretacji. Ważna dokładnośc i wierność.

·         KODOWANIE WYNIKÓW – przyporządkowanie elementów wypowiedzi (słowa, zdania, fragmenty tekstu) do określonych kategorii. Są w ten proces zaangażowani sędziowie, później określa się rzetelność ich ocen.

·         ANALIZA – właściwa analiza, nierzadko wykurzystująca metody statystyczne, niekiedy skomplikowane analizy danych.

Wywiad swobodny NIE OZNACZA BRAKU REGUŁ! i dowolności w analizach. Z owych reguł i kryteriów wynika bardzo wyrazista struktura.

2.3.2.5. WYWIAD AKTYWNY HOLSTEINA I GUBRIUMA – POZA STRUKTURALIZACJĄ (postmodernizm)

Podejście jakościowe – określanie stopnia strukturalizacji schodzi na dalszy plan. Ważniejsze są założenia ontologiczne, epistemologiczne i aksjologiczne. Dyskusja nad różnymi stanowiskami metodologicznymi.

Spojrzenie H&G – przedmiot badania powstaje dopiero w chwili pomiaru, w wyniku spotkania: badający-OB.

Informacje od OB nie są uzyskiwane w trakcie wywiadu, ale są aktywnie WSPÓŁKONSTRUŁOWANE przez obie strony badania. Relacja i jej jakość – kluczowe znaczenie. Respondent –„pojemnik z wiedzą”, rozmowa – rurociąg tłoczący informacje z pojemnika do badawczych urządzeń rejestrujących. OB i badający aktywnie konstruują wiedzę, kształtują treść i formę rozmowy. Interakcja jest istotna – trzeba przyjąć do niej podejście pozytywne, ona nie jest „zakłócaczem”.

Podejście słuszne, bo OB nie jest spójnym, jednolitym i zintegrowanym podmiotem, który zawsze wypowiada się z tej samej prespektywy (przeciwstawienie podejściu klasycznemu, gdzie najważniejsze jest to, aby diagnosta wydobył od OB wiedzę bez zniekształceń i żeby odzwierciedlały one rzeczywiste przekonania respondenta) To konstrukt społeczny, historyczny, kolektywistyczny. Pojedyńcza osoba może być wielopodmiotowa (aktywny wywiad – 75) i zmieniać tę podmiotowość w trakcie wywiadu. (Pielęgniarka, matk...