Ksenofont - Wyprawa Cyrusa.pdf

(1163 KB) Pobierz
Ta lektura,
podobnie ak tysiące innych, est dostępna on-line na stronie
wolnelektury.pl.
Utwór opracowany został w ramach pro ektu
Wolne Lektury
przez
fun-
dac ę Nowoczesna Polska.
KSENOFONT
Wyprawa Cyrusa (Anabaza)
 .  
Spis treści
Ksenofont i ego pisma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Życie Ksenofonta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Inne większe dzieła Ksenofonta . . . . . . . . . . . . . .
IV. Drobne pisma Ksenofonta . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. Charakterystyka Ksenofonta . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. Przekłady Ksenofonta na ęzyk polski . . . . . . . . . . .
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wyprawa Cyrusa (Anabaza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Księga I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Księga II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Księga III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Księga IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Księga V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Księga VI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Księga VII . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dodatek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Spis mie sc, z których rekrutowali się zaciężni żołnierze Cyrusa
Spis monet i miar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
















KSENOFONT I JEGO PISMA
Anabaza
est utworem tak prostym, że zrozumie ą dostatecznie -letni młodzieniec. Jest
to pamiętnik wyprawy wo enne pisany dla wykształconego ogółu, nie dla zawodowych
wo skowych. Ale kto by tylko tyle widział w
Anabazie,
ile ona da e na pierwszy rzut oka,
nie całkiem by ą zrozumiał. Bo autor poza zazna omieniem czytelnika z dzie ami bardzo
ciekawe i niezwykłe wyprawy miał eszcze inny cel, który zręcznie przed czytelnikiem
ukrył. Aby całkowicie zrozumieć
Anabazę,
trzeba znać ten cel przed e czytaniem. Wtedy
będzie się ą czytało i rozumiało inacze , wtedy po mie się nie tylko to, co autor napisał,
ale i to, co się kry e między wierszami. Dopiero wtedy możliwe est pełne i wszechstronne
zrozumienie utworu.
.  
W r. , puszcza ąc się na wyprawę do Az i, Ksenofont nie miał eszcze  lat. Pochodził
z rodziny zamożne , może nawet bogate , skoro uda ąc się na wyprawę w charakterze
ochotnika, mógł na nią zabrać własne konie, a w Attyce¹ posiadać konie mógł tylko
człowiek zamożny. Za młodu bawił się sportem i polowaniem, i zamiłowanie do tych
rozrywek zamożne młodzieży pozostało mu na całe życie. Dom rodzicielski wpoił weń
prócz przekonań arystokratycznych głęboką religijność.
Po ukończeniu zwykłych nauk, w akich kształcił się młodzieniec attycki, pobierał
naukę retoryki, która uż wtedy była niezbędnym dopełnieniem wykształcenia. Wielki
ruch umysłowy zainic owany przez sofistów², który zmienił fiz onomię³ duchową Aten,
przeszedł na nim niemal bez śladu. Był on na to naturą zbyt trzeźwą i praktyczną. Dla-
tego też nie po ął głębokich idei Sokratesa⁴, którego uczniem został w ostatnich latach
przed wyprawą. Zresztą liczył uż wtedy z górą  lat, a więc minął dla niego wiek,
w którym est się na bardzie wrażliwym na podniety umysłowe wychodzące od innych.
W dodatku być może, że tylko przez krótki czas był uczniem mędrca-dziwaka. Świadczy
ednak dobrze o gruncie umysłowym bogatego młodzieńca, że zamiłowanego w koniach
i psach nie zrażała zaniedbana powierzchowność ani dziwactwa mistrza i że pietyzm⁵ dla
niego zachował przez całe życie. Wielkość idei Sokratesa młody sportsmen więce od-
czuwał instynktownie, niż rozumiał; Sokratesowskie definic e po ęć za mowały zresztą
niefilozoficzny umysł młodzieńca serdecznie mało; interesowała go tylko moralna strona
nauki mistrza. Kolega ego ze szkoły Sokratesa, Platon⁶, musiał go uważać za osobistość⁷
podrzędną i ignorować; Ksenofont odpłacał mu niechęcią, aką czu emy względem tych,
którzy nas, zdaniem naszym, nie ocenia ą należycie.
¹Attyka — kraina hist. we wsch. części Grec i, z ednoczona przez Ateny w miasto-państwo. [przypis edy-
torski]
²sofiści — greccy filozofowie i wędrowni nauczyciele, którzy za opłatą przygotowywali do życia publicznego
i kariery polityczne , uczyli sztuki przemawiania i przekonywania, głosili względność prawdy. [przypis edytorski]
³fizjonomia — twarz, wyraz twarzy; tu: wygląd. [przypis edytorski]
⁴Sokrates (– p.n.e.) — wybitny filozof grecki. Wśród ego uczniów byli m.in. Platon, Antystenes
i Ksenofont. Stosował metodę żywego dialogu, dysputy ako sposób dochodzenia do prawdy. Sokratesowi wy-
toczono proces o niewyznawanie bogów uznawanych przez państwo i demoralizac ę młodzieży. Został skazany
na śmierć przez wypicie trucizny. Nie pozostawił żadnych pism, zaś ego poglądy są znane z dzieł autorów,
którzy go znali: Platona, Ksenofonta i Arystofanesa. W kulturze utrwalił się wizerunek Sokratesa stworzony
przez Platona w ego dialogach. [przypis edytorski]
⁵pietyzm — głęboki szacunek, cześć dla akie ś osoby lub rzeczy. [przypis edytorski]
⁶Platon (– p.n.e.) — filozof grecki, kluczowa postać w rozwo u filozofii; uczeń Sokratesa, nauczy-
ciel Arystotelesa; twórca idealizmu filozoficznego, założyciel szkoły zwane Akademią Platońską; swo e poglądy
wyrażał w formie dialogów, w których często występowała postać Sokratesa. [przypis edytorski]
⁷osobistość (daw.) — osoba; osobowość. [przypis edytorski]

Wyprawa Cyrusa (Anabaza)
W wo nie peloponeskie ⁸, która wypełniła czasy całe ego młodości, nie brał — rzecz
dziwna — udziału. Inacze byłby w wo sku Cyrusa Młodszego⁹ zaraz od początku za ął¹⁰
wybitnie sze stanowisko i byłby się powołał na swe doświadczenie wo enne wtedy, kiedy
po zamordowaniu wodzów greckich wahał się, czy ze względu na młody wiek ma wystąpić
ako kandydat na wodza.
Po nieszczęśliwym dla Aten końcu wo ny peloponeskie przyszły srogie rządy  tyra-
nów¹¹. Młody Ksenofont musiał cieszyć się względami nowych władców państwa, skoro
w swym dziele historycznym nie ma ani słowa nagany dla ich krwawych rządów. Ale
absolutne te rządy nie trwały długo. Obalili e demokraci, przywraca ąc dawny ustró
polityczny.
Młody Ksenofont marzył od dawna o odznaczeniu się, czynach wo ennych i sławie.
Niestety, czasy nie były obecnie po temu. Potęga Aten była po długie , wyczerpu ące
wo nie złamana. Polityka poko owa musiała teraz na długi przeciąg czasu leczyć rany Aten.
Z tym większą radością młody, ambitny człowiek powitał sposobność, która niespodzianie
otwarła przed nim pole działania i sławy.
Brat panu ącego króla perskiego Artakserksesa II, Cyrus, zarządza ący w imieniu bra-
ta kilku prowinc ami w Az i Mnie sze , powziął plan strącenia brata z tronu. Do osią-
gnięcia tego celu potrzebował wo sk na emnych. Począł e tedy¹² zaciągać ze wszystkich
stron, przede wszystkim z Grec i, bo greckie wo ska były na lepsze. Przy aciel Ksenofonta,
Proksenos z Beoc i¹³, wstąpił w służbę Cyrusa i zachęcał Ksenofonta, by poszedł za ego
przykładem. Propozyc a miała dla Ksenofonta wiele uroku: nęciło go poznanie dalekich
kra ów Wschodu, awanturniczość przedsięwzięcia, nadzie a sławy i pomnożenia fortuny.
Rzecz miała ednak szkopuł nie lada. Oto Cyrus podczas wo ny peloponeskie wspierał
pieniędzmi wroga Aten, Spartę. Wstąpić w ego służbę, znaczyło wstąpić w służbę wroga
o czyzny. W tym trudnym położeniu Ksenofont zwrócił się o radę do Sokratesa, licząc na
to, że Sokrates przy swych arystokratycznych i filospartańskich zapatrywaniach nie od-
radzi mu udziału w wyprawie. Sokrates ednak zbyt dobrze zdawał sobie sprawę z tego,
że plan Ksenofonta est planem niepatriotycznym, by mu mógł doradzać udział w wy-
prawie. Widząc atoli¹⁴, że Ksenofont uchwycił się myśli udziału w wyprawie całą duszą,
odesłał go do powagi, która łatwie niż on mogła go odwieść od zamiaru: do wyroczni
delfickie ¹⁵.
Ksenofont, który pragnął za każdą cenę ruszyć do Cyrusa, a chciał mieć tylko akąś
aprobatę moralną, uciekł się do często w Grec i stosowanego wybiegu: nie zapytał się
wyroczni, czy ma ruszyć, lub nie, do Az i, lecz: któremu bóstwu ofiarować, by szczęśliwie
powrócił do o czyzny. Przy tym chytrze nie wymienił Cyrusa ani Pers i.
Odpowiedź wyroczni wypadła widocznie po myśli pyta ącego, skoro w końcu r. 
lub na początku  zna du emy Ksenofonta w wo sku Cyrusa. Młody człowiek nie prze-
czuwał wtedy zapewne, że krok swó niepatriotyczny ciężko odpokutu e i że uż więce
w życiu nie wróci na stałe do Aten.
⁸wojna
peloponeska
(– p.n.e.) — wielka wo na pomiędzy na większymi ówczesnymi potęgami grecki-
mi: Związkiem Morskim pod przewodnictwem Aten a Związkiem Peloponeskim pod przewodnictwem Sparty
(Lacedemonu), toczona o hegemonię nad całą Grec ą; wywołała ogromne zniszczenia, zakończyła się klęską
i kapitulac ą Aten. [przypis edytorski]
⁹Cyrus
Młodszy(ok.
– p.n.e.) — syn króla perskiego Dariusza II; od  satrapa (zarządca prowin-
c i) Lidii, Wielkie Frygii i Kapadoc i w Az i Mnie sze ; w  zbuntował się przeciw swemu bratu, królowi
Artakserksesowi II, gromadząc oddziały perskie oraz  tys. greckich na emników; zginął, walcząc o władzę,
w bitwie pod Kunaksą. [przypis edytorski]
¹⁰byłby
(…) zajął
— przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyraża ącego czynność wcześnie szą niż opisana
czasem przeszłym lub, ak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]
¹¹trzydziestu
tyranów
— w staroż. Atenach oligarchiczna komis a narzucona przez Spartę Atenom po ich
klęsce w wo nie peloponeskie w  p.n.e.; wprowadziła rządy terroru, po  miesiącach została obalona przez
oddziały złożone z prodemokratycznych wygnańców. [przypis edytorski]
¹²tedy (daw.) — więc, zatem. [przypis edytorski]
¹³Beocja — staroż. kraina w środkowe Grec i, na zachód od Attyki, w które leżą Ateny; e gł. miastem były
Teby. [przypis edytorski]
¹⁴atoli (daw.) — ednak. [przypis edytorski]
¹⁵wyrocznia
delficka
— staroż. grecka wyrocznia związana z kultem boga Apolla w Delfach, do które o udzie-
lenie przepowiedni w ważnych dla siebie sprawach zwracali się zarówno władcy i wysłannicy państw, ak i pry-
watne osoby. [przypis edytorski]

Wyprawa Cyrusa (Anabaza)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin