Swieżawski Sf. Dzieje filoz. europ. w XV T.2.pdf

(18329 KB) Pobierz
STEFAN
S
W
I
E Ż
A
W
S
KI
DZIEJE
EJEOZOFII
EUROPEJSKIEJ
W
XV
WIEKU
TOM
II
WIEDZA
WARSZAWA
1974
Philosophia
principalis
quae
vocatur
physica
(Ta
najważniejsza
filozofia,
którą
nazywamy
fizyką)
Benedykt
Hesse
z
Krakowa
Nullum
enim
dicendi
genus
majus
habet
cum
divinis
eloquiis
et
ipsa
dicinitate
commercium
quam
eloquentiam poetarum
(Żaden
bowiem
sposób
wyrażania
się
nie ma
tak bliskiego
związku
ze
słowem bożym
i
z
samą
Boskością
jak
wymowa
poetów)
Coluccio
Salutati
SPIS
TREŚCI
Str.
Przedmowa
do
tomu
II...............................................................................................................
11
I.
WIEDZA
i
METODY
JEJ
ZDOBYCIA........................................................................
15
1.
Problem
dynamizmu
wiedzy.
Zaostrzone
kryteria
wiedzy;
jej
encyklopedycz-
ność................................................................................................................................
15
2.
Apoteoza
wiedzy
i
wzrastająca
postawa
krytycyzmu
i
nieufności
wobec
niej
19
3.
Wiedza
a
wiara.
Początki
wiedzy
czysto
przyrodzonej.
Problem
rozróżnienia
czy
„rozwodu’"
obu
dziedzin.
Sprowadzanie
wiary
do
wiedzy;
wzrost
scepty­
cyzmu............................................................................................................................
23
4.
Wzrastający
pluralizm
metodologiczny
i
zwiększające
się
znaczenie
metody
w
nauce.
Przemiany
sensu
powag.............................................................................
32
5.
Doskonalenie
się
metod
nauk
przyrodniczych.
Doświadczenie
i
eksperyment.
Rola
matematyki........................................................................................................
44
6.
Początki
stosowania
metod
filologiczno-historycznych
i
krytycyzmu
w
bada­
niach
tekstowych........................................................................................................
52
II.
NAUKA:
PODZIAŁ
I
KONCEPCJA..........................................................................
61
1.
Jedność
i
wielość
nauk.
Filozofia
a
nauki
szczegółowe.
Różne
podziały
nauk.
.
61
2.
Refleksja
metanaukowa.
Przedmiot
i
wartość
poszczególnych
nauk.
Poglądy
na
różnorodne
powiązania
i
funkcje
nauki...............................................................
70
3.
Postępująca
emancypacja
nauk
przyrodniczych.
Różne
aspekty
i
uwarunko­
wania
tego
procesu.....................................................................................................78
4.
Napięcie
między
sejentyzmem
a
humanizmem.
Różne
typy
i
uwarunkowania
tego
napięcia.............................................................................................................
89
III.
NAUKA:
SPÓR
O
PIERWSZEŃSTWO.................................................................
96
1.
Sytuacja
intelektualna
na
wydziałach
sztuk
wyzwolonych.
Stosunki
z
innymi
wydziałami.
Tok
studiów.
Sztuki
w
środowiskach
pozauniwersyteckich.
Pro­
ces
emancypacji
sztuk
i
wzrostu
ich
godności.............................................................
96
2.
Rozwój
Quadrivium
i
stan
dyscyplin
kwadrywialnych
w
ówczesnym
naucza­
niu.
Usamodzielnianie
się
tych
dyscyplin..............................................................
108
3.
Medycyna.
Różne
jej
koncepcje
i
powiązania
z
innymi
naukami
i
z
magią.
Ranga
medycyny
wśród
nauk.................................................................................
113
4.
Początki
nauk
historycznych.
Przyczyny
wyodrębniania
się
tych
nauk
i
formy
ich
uprawiania.
Praktycystyczne
rozumienie
historii.
Przejawy
historiozofii.
.
125
5.
Nauka
prawa.
Kanoniści
i
legiści.
Prawo
a
retoryka.
Różne
koncepcje
stu­
diów
prawniczych....................................................................................................
136
6.
Współzawodnictwo
nauk
o
pierwsze
miejsce.
Zasady
tych
sporów.
Włoska
kontrowersja
między
prawem
a
medycyną
i
między
prawem
a
filozofią.
Problem
naczelnego
miejsca:
teologii,
metafizyki,
nauki
o
duszy,
fizyki,
fi­
lologii...........................................................................................................................
142
IV
D1ALEKTYKA
A
RETORYKA....................................................................................
154
1.
Stan
dialektyki
czyli
logiki u
schyłku
średniowiecza.
Podręczniki.
Problema­
tyka.
Powiązania
z
innymi
naukami.......................................................................
154
2.
Terminizm
i
inne
orientacje
w
logice.
Spory
między
nimi.
Przeciwstawienie
logiki
teoretycznej
i
praktycznej(retoryki).............................................................
172
3.
Calculationes
w
Anglii
i
we
Włoszech;
walka
z
tym
nurtem.
Rozprzestrzenia­
nie
się
logiki
term
mistycznej...................................................................................
178
4.
Front
walki
z
terministyczną
koncepcją
dialektyki.
Tendencje
do
podpo­
rządkowania
dialektyki
retoryce............................................................................
186
5.
Wielopostaciowość
antydialektyzmu............................................................................
191
6.
Wpływ
renesansu
filologii
na
filozofię.
Ówczesne
rozumienie
filologii.
Ośrodki
jej
studiów;
opory
i
kontrowersje.
Łacina,
języki
narodowe,
język
hebrajski
.
200
7.
Antyteza
gramatyki
spekulatywnej
i
praktycznej....................................................
217
8.
Nowa
koncepcja
retoryki
jako
logiki
życia
praktycznego.
Epistolografia.
Cy-
ceronianizm.
Kulturotwórcza
i
untoralniająca
funkcja
retoryki.
Jan
Reuchlin.
.
228
V.
FILOZOFIA
I
TEOLOGIA..........................................................................................
251
1.
Wielorakie
poglądy
na
wzajemne
stosunki
między
filozofią
i
teologią.
Problem
wieloznaczności
filozofii,
jej
rozwoju
i
wartości
starożytnej
myśli
pogańskiej.
Filozofia
Chrystusa.............................................................................
251
2.
Rozprzestrzenianie
się
problematyki
filozoficznej
w
różnych
dziedzinach
twórczości.
Filozofia
a
artes.
Zachwianie
się
powagi
filozofii
....
264
3.
Typy
powiązań
teologii
z
filozofią
zależne
od
różnych
ujęć
teologii
jako
wie­
dzy.
Przeciwstawiające
się
sobie
ujęcia
teologii................................................
276
4.
Spór
o
wyższość
między
teologią
poetycką
a
dialektyczną.
Problem
prymatu
teologii.
.............................................................................................................
286
VI.
WIEDZA
UNIWERSALNA.............................................................................................
293
1.
Wiedza
uniwersalna
w
znaczeniu
„klucza"’
otwierającego
dostęp
do
wszystkich
dziedzin
wiedzy.
Różne
propozycje
takiej
wiedzy
uniwersalnej:
teologia,
metafizyka,
logika,
optyka,
matematyka,
poezja,
wiedza
w
zakresie
sztuk
plastycznych.
. .
................................................................................
293
2.
Matematyka
jako
wiedza
uniwersalna.
Połączenie
matematyki
z
poezją.
Ma-
tematyzm
filozofii
esencjalistycznych,
teologii,
mistyki,
sztuk
plastycznych.
.
298
3.
Poezja
jako
wiedza
powszechna.
Rola
poezji
w
teologii.
Spór
o
poezję.
Po­
wołanie
poezji
i
jej
deformacje.
Poezja
a
inne
sztuki
i
umiejętności;
jej
związek
z
matematyką...........................................................................................
314
4.
Leonardo
da
Vinci
i
jegoscienza
della
pittura............................................................
327
5.
Cohiccio
Salutati
i
jego
poglądyna
rolępoezji.......................................................
339
Wykaz
literatury......................................................................................................
353
Spis
ilustracji...................................................................................................................
371
Skorowidz
imienny............................................................................................................
373
Skorowidz
rzeczowy............................................................................................................
385
Errata
do
tomu
I............................................................................................................
403
PRZEDMOWA
DO
TOMU
II
Oddając
w
ręce
Czytelników
tom
drugi
studiów
dotyczących
dziejów
filo­
zofii
XV
w.,
pragnę
zwrócić
uwagę
na
kilka
spraw,
które
składają
się
na
swoisty
charakter
tej
części,
lub
które
należałoby
podkreślić
dla
dobra
i
po­
żytku
korzystających
z
tej
książki.
W
przeciwieństwie
do
tomu
pierwszego
—
obecnie
prezentowany
jest
treściowo
bardziej
jednolity.
Nie
składa
się
on
—
jak
tamten
—
z
dwóch
części:
ogólno-wprowadzającej
i
problemowo-filozoficznej,
lecz
jest
w
całości
poświęcony
tematyce
historyczno-filozoficznej.
Oczywiście,
że
problematyka
poznawcza
wypełniająca
drugą
część
pierwszego
tomu
jest
ściśle
związana
z
tymi
motywami,
które
składają
się
na
tom
drugi,
omawia­
jący
szeroko
rozumiany
problem
wiedzy.
Stąd
mnóstwo
nieuniknionych
po­
wiązań
między
rozważaniami
nad
XV-wiecznymi
koncepcjami
poznania
a
pró­
bą
zobrazowania
ówczesnych
poglądów
w
zakresie
metodologii
nauk,
a
ściślej
naukoznawstwa
i
ogólnej
teorii
wiedzy.
„Wiedzieć”
zakłada
przecież
„pozna­
wać”,
a
wszystkie
nasze
procesy
poznawcze
w
taki
lub
inny
sposób
przyczy­
niają
się
do
wzrostu
wiedzy.
Jeżeli
tak
liczne
są
związki
treściowe
między
zawartością
obu
początko­
wych
tomów,
to
również
wiele
nici
łączyć
musi
szczególnie
ten
drugi,
poświę­
cony
wiedzy,
tom
z
wszystkimi
dalszymi
tomami,
bo
przecież
mówiąc
o
wiedzy
nie
sposób
uniknąć
poruszania
tematyki
metafizycznej,
teologicznej,
kosmolo­
gicznej,
antropologicznej,
etycznej
i
związanej
z
nimi
problematyki,
której
poświęcone
będą
dalsze
partie
tego
zbioru
studiów.
Musiało
się
więc
zakraść
do
tego,
drugiego
tomu
nie
tylko
wiele
wątków
i
motywów
powtarzających
się
w
nim
samym,
ale
również
pewne
tematy
przynależne
do
dalszych
dzia­
łów
—
znaleźć
się
musiały
już
tutaj.
Jedynym
usprawiedliwieniem
jest
kon­
cepcja
całego
dzieła
i
rozmaitość
aspektów,
z
których
te
same
zagadnienia
będą
rozpatrywane
w
różnych
częściach
tej
całości.
W
tym
więc
tomie,
w
którym
rozważa
się
występujące
w
XV
w.
poglądy
na
wiedzę,
znajdą
się
jakby
in
nucę
liczne
problemy,
które
w
sposób
pełniejszy
będą
rozwinięte
w
tomach
dalszych.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin