Aleksijewicz, Swietlana - Krzyk Czarnobyla.pdf

(799 KB) Pobierz
Swietłana Aleksijewicz
KRZYK
CZARNOBYLA
Z rosyjskiego przełożył
Leszek Wołosiuk
Tytuł oryginału
Czernobylskaja molitwa
Jesteśmy powietrzem, nie ziemią
M. Mamardaszwili
Informacja historyczna
Trzeba przerwać otaczającą Białoruś zasłonę niewiedzy. Dla świata wciąż jesteśmy
terra
incognita –
ziemią nieznaną. Wszyscy wiedzą o Czarnobylu, lecz wiążą go z Ukrainą i Rosją.
„Biała Rosja” – tak przykładowo brzmi nazwa naszego kraju w języku angielskim.
”Narodnaja Gazieta”, 27 kwietnia 1996 r.
Na terytorium Białorusi nie ma ani jednej AES
1
. Na przestrzeni byłego ZSRR w
pobliżu granicy białoruskiej rozmieszczono AES z reaktorami typu RBMK. Geograficznie
patrząc: na północy – ignalińską, na wschodzie – smoleńską, na południu – czarnobylską.
26 kwietnia 1986 r. o godzinie 1, minut 23 i 58 sekund seria wybuchów naruszyła
reaktor w budynku czwartego energobloku czarnobylskiej AES. Czarnobylską katastrofa stała
się największym technologicznym kataklizmem XX wieku.
Dla niewielkiej Białorusi (ok. 10 min mieszkańców) okazała się nieszczęściem
narodowym. W latach II wojny światowej Niemcy unicestwili na białoruskiej ziemi 619 wsi
wraz z ich mieszkańcami. Po Czarnobylu kraj utracił 485 wsi i osiedli. 70 z nich na zawsze
zasypano ziemią. Na wojnie poległ co czwarty Białorusin, dziś co piąty żyje na skażonym
terytorium. To 2,1 min ludzi, a wśród nich 700 tys. dzieci. Fakty demograficzne mówią, że
radiacja jest główną przyczyną zgonów. W obwodach
2
homelskim i mohylewskim
(najbardziej poszkodowanych przez czarnobylski kataklizm) śmiertelność przewyższa
urodzenia o 20 procent.
W rezultacie katastrofy do atmosfery wydostało się 50x10
6
Ci
3
radionuklidów, a 70
1
AES (w rosyjskim:
Atomnaja Elektrostancja) –
na terytoriach byłego ZSRR często używany skrót nazwy
elektrowni atomowej.
2
Obwód (ros.
obłast’) –
jednostka administracyjna Republiki Białoruś, odpowiadająca województwu, kraj ten
składa się z sześciu obwodów (wśród których są mohylewski na wschodzie i homelski na południowym
wschodzie, położone najbliżej elektrowni atomowej w znajdującym się tuż za granicą ukraińską Czarnobylu, ich
terytoria zostały więc najmocniej dotknięte przez kataklizm).
3
W niniejszej książce
promieniotwórczość:
czytelnik
zetknie
się
z
następującymi
jednostkami
charakteryzującymi
procent z nich opadło na Białoruś: 23 procent jej obszaru skażono radionuklidami z
natężeniem większym niż 1 Ci na kilometr kwadratowy, jeśli chodzi o cez – 137. Dla
porównania: na Ukrainie jest 4,8 procent skażonego terytorium, w Rosji – 0,5 procent. Obszar
uprawny z zagrożeniem cząsteczkami cezu od 1 i więcej Ci na 1 km
2
– to ponad 1,8 min
hektarów; strontem – 90 z natężeniem 0,3 i więcej Ci na 1 km
2
– to około 0,5 min hektarów.
Wymieniono 264 tys. hektarów ziemi. Białoruś to kraj lasów. 26 procent lasów i przeszło
połowa łąk w dolinach rzek Prypeć, Dniepr i Soż leży w strefie zagrożenia radioaktywnego.
W wyniku oddziaływania promieniowania, nawet o niskiej aktywności, z każdym
rokiem w kraju rośnie wskaźnik chorych ze zmianami nowotworowymi, umysłową
otępiałością, rozstrojem nerwowym i zmianami genetycznymi.
Hasło „Czarnobyl” w:
Biełaruskaja encykłopiedija,
1996, strony
7,
24, 49, 101, 149.
Według danych z obserwatoriów: 29 kwietnia 1986 roku wysoki poziom
promieniowania zarejestrowano w Polsce, Niemczech, Austrii, Rumunii, 30 kwietnia – w
Szwajcarii i północnych Włoszech, 1-2 maja – we Francji, Belgii, Holandii, Wielkiej Brytanii,
północnej Grecji, 3 maja – w Izraelu, Kuwejcie, Turcji.
Promieniotwórczy obłok 2 maja dotarł do Japonii, 4 maja – do Chin, 5 – do Indii, 5 i 6
maja – do USA i Kanady.
W niecały tydzień Czarnobyl stał się problemem całego świata.
Według:
Następstwa czarnobylskiej awarii na Białorusi,
Mińsk, Międzynarodowe
Kolegium Radioekologii im. A. Sacharowa, 1992, s. 82.
Czwarty reaktor, zwany „Schronem”
4
, kryje w swoich ołowiano-żelazobetonowych
trzewiach około 20 ton paliwa jądrowego. Co się z nim dzieje dziś, nikt nie wie.
Sarkofag”
5
zrobiono w pośpiechu, ma niespotykaną konstrukcję, doprawdy,
a) bekerel (Bq) – jednostka aktywności nuklidów promieniotwórczych w układzie SI, 1 Bq = 1 s
-1
(jedno
spontaniczne przejście jądrowe na sekundę);
b) kiur (Ci) – jednostka aktywności nuklidów promieniotwórczych nie należąca do układu SI, 1 Ci = 3,7x10
10
Bq;
c) rentgen – nie należąca do układu SI jednostka dawki ekspozycyjnej promieniowania rentgenowskiego lub
gamma
4
W oryginale
Ukrytie.
inżynierowie-konstruktorzy z Pitiera
6
mają czym się szczycić. Montowano go jednakże „na
odległość”, płyty zestawiano za pomocą robotów i śmigłowców – i tak zostało. Dziś, wedle
niektórych danych, powierzchnia otworów i szczelin przekracza 200 metrów kwadratowych,
z których prawdopodobnie wydobywają się substancje radioaktywne.
Czy sarkofag może się ruszyć? Na to także nikt nie odpowie, do tej pory bowiem nie
sposób dostać się do licznych zakątków i konstrukcji, aby dowiedzieć się, co jeszcze się tam
kryje. Bo wszyscy rozumują: naruszenie „Schronu” mogłoby przynieść następstwa
straszliwsze niż w roku 1986.
Pismo „Ogoniok”, nr 17, kwiecień 1996 r.
Samotny głos człowieczy
Nie wiem, o czym opowiadać. O śmierci czy o miłości? A może to jedno i to samo? O czym?
***
Niedawno się pobraliśmy. Chodząc ulicą, trzymaliśmy się za ręce, nawet gdy
wchodziliśmy do sklepu. Mówiłam mu:
– Kocham cię.
Ot, nie wiedziałam jeszcze, jak bardzo go kochałam. Nie wyobrażałam sobie.
Mieszkaliśmy w osiedlu straży pożarnej, gdzie służył. Na pierwszym piętrze. Trzy młode
rodziny, dla wszystkich jedna kuchnia. A niżej, na parterze, stały samochody. Piękne
samochody strażackie. To była jego służba.
Ciągle myślę: gdzie on, co z nim?
W środku nocy słyszę jakiś szum. Wyjrzałam przez okno. Zobaczył mnie.
– Zamknij okno i śpij. Pożar w elektrowni. Wrócę niebawem.
5
Sarkofag – tak nazwano zabetonowany po awarii czwarty energoblok, w którym nastąpił wybuch reaktora.
Metalowe i żelazobetonowe konstrukcje szkieletu sarkofagu zakładano za pomocą robotów i śmigłowców, z
których oblewano je betonem. Po czarnobylskiej tragedii określenie „sarkofag” stało się terminem
międzynarodowym, oznaczającym usypaną konstrukcję ochronną nad uszkodzonym reaktorem. Do jego
rozpowszechnienia mogła się przyczynić, napisana tuż po wybuchu, a nawiązująca do kataklizmu z 26 kwietnia
1986 r. i grana na wielu scenach świata, sztuka Władimira Gubariewa pod tytułem
Sarkofag.
6
Pitier – popularna w Rosji nazwa Sanki Petersburga.
Samego wybuchu nie widziałam. Tylko płomienie. Wszystko dosłownie się świeciło.
Całe niebo. Wysokie płomienie. Żar. Straszliwy żar. A jego nie ma i nie ma. Żar od tego, że
beton gorzał, dach elektrowni był zalany betonem. Chodzili, wspominał potem, jak po smole.
Gasili płomienie. Nogami strącali palący się grafit. Wyjechali bez brezentowych uniformów,
jak stali, w koszulach. Nie uprzedzili, wezwali jak do zwyczajnego pożaru.
Czwarta godzina. Piąta. Szósta. O szóstej mieliśmy jechać do jego rodziców. Sadzić
kartofle. Z miasta Prypeć
7
do wioski Spieriże, gdzie mieszkali jego rodzice, czterdzieści
kilometrów. Sianie, oranie – jego ulubione prace. Matka często przypominała, że nie chcieli z
ojcem puścić go do miasta, dom nawet zbudowali. Zabrali go do armii. Służył w Moskwie, w
wojskach pożarniczych, i kiedy wrócił: tylko do straży pożarnej! Nic innego nie uznawał.
(Milczy).
Słyszę jego głos. Żywy. Nawet fotografie tak na mnie nie działają jak głos. Nigdy
mnie nie wzywa. Nawet we śnie. To ja go wzywam.
Siódma godzina. O siódmej przekazano mi, że jest w szpitalu. Pobiegłam, ale wokół
szpitala stała już kręgiem milicja, nikogo nie wpuszczali. Tylko samochody pogotowia
zajeżdżały. Milicjanci krzyczeli: nie zbliżać się, miejsce dla aut.
Nie tylko ja, wszystkie żony przybiegły. Wszystkie, których mężowie w tę noc znaleźli
się w elektrowni. Zaczęłam szukać znajomej, była w tym szpitalu lekarzem. Chwytam ją za
chałat, gdy wychodzi z auta:
– Wpuść mnie!
– Nie mogę! Źle z nim. Z nimi wszystkimi źle! – krzyczy.
– Choć popatrzeć! – Trzymam ją za chałat.
– Dobrze – mówi – lećmy. Na piętnaście – dwadzieścia minut.
Zobaczyłam go. Ociekający cały, opuchły. Oczu prawie nie ma.
– Mleka trzeba. Dużo mleka! – powiedziała znajoma. – Niech piją, nawet i po trzy
litry.
– On nie pija mleka.
– Teraz będzie.
Wielu lekarzy, wiele pielęgniarek, szczególnie salowych tego szpitala, wkrótce
zachoruje. Umrze. Wtedy nikt o tym nie wiedział.
O dziesiątej rano zmarł operator Szyszenok. Pierwszy. W pierwszym dniu.
7
Prypeć (w ros. i białorus.:
Prypiat’) –
położone nad samą granicą z Białorusią miasto na Ukrainie nad rzeką
Prypeć, oddalone o 12 km od Czarnobyla i ok. 150 km od Kijowa. Przed awarią liczyło ponad 50 tys.
mieszkańców, w tym wielu pracowników elektrowni atomowej (często występują w książce). Najbardziej –
obok Czarnobyla – dotknięte radiacją, dziś nie zamieszkane miasto-widmo. Obecnie większość pracowników
nadal działającej elektrowni atomowej w Czarnobylu mieszka w odległym o 50 km Sławutyczu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin