Szwagrzyk K. Aparat bezpieczeństwa w Polsce T. 1.pdf

(29308 KB) Pobierz
APARAT
BEZPIECZEŃSTWA
W
POLSCE
Kadra
kierownicza
tom
I
1944-1956
Redakcja
naukowa
Krzysztof
Szwagrzyk
WARSZAWA
2005
SPIS
TREŚCI
Wstęp
7
Nota
redakcyjna
..............................................................................................................
14
1.
Aparat
bezpieczeństwa
w
latach
1944-1956
.................................................
19
Struktura
aparatu
bezpieczeństwa
...............................................................................
25
Kadry
aparatu
bezpieczeństwa
.....................................................................................
49
2.
Obsada
kierowniczych
stanowisk
w
aparacie
bezpieczeństwa
publicznego
w
latach
1944-1956
(zestawienie
tabelaryczne)...........................
77
Centrala
Ministerstwo
Bezpieczeństwa
Publicznego
............................................................
77
Komitet
do spraw
Bezpieczeństwa
Publicznego
....................................................
91
Województwo
białostockie
WUBP/WUdsBP
w
Białymstoku
........................................................................
97
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
białostockim
...................
110
Województwo
pomorskie/bydgoskie
WUBP/WUdsBP
w
Bydgoszczy
........................................................................
120
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
pomorskim/bydgoskim
.
.
.
130
Województwo
gdańskie
WUBP/WUdsBP
w
Gdańsku
............................................................................
142
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
gdańskim
.........................
157
Województwo
śląskie/katowickie/stalinogrodzkie
WUBP/WUdsBP
w
Katowicach/Stalinogrodzie
.............................................
166
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
śląskim/katowickim/
stalinogrodzkim..........................................................................................................
180
Województwo
kieleckie
WUBP/WUdsBP
w
Kielcach...................................................................................
196
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
kieleckim
.........................
208
Województwo
koszalińskie
WUBP/WUdsBP
w
Koszalinie
..........................................................................
220
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
koszalińskim
...................
228
Województwo
krakowskie
WUBP/WUdsBP
w
Krakowie............................................................................
236
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
krakowskim
.....................
252
Województwo
lubelskie
WUBP/WUdsBP
w
Lublinie...............................................................................
266
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
lubelskim
.........................
278
5
Województwo
łódzkie
WUBP/WUdsBP
w
Łodzi
.......................................................................................
288
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
łódzkim
...........................
301
Województwo
olsztyńskie
WUBP/WUdsBP
w
Olsztynie
.................................................................................
311
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
olsztyńskim
.....................
322
Województwo
opolskie
WUBP/WUdsBP
w
Opolu.......................................................................................
335
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
opolskim...........................
343
Województwo
poznańskie
WUBP/WUdsBP
w
Poznaniu
.................................................................................
351
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
poznańskim
.....................
364
Województwo
rzeszowskie
WUBP/WUdsBP
w
Rzeszowie
...............................................................................
381
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
rzeszowskim.....................
392
Województwo
szczecińskie
WUBP/WUdsBP
w
Szczecinie
...............................................................................
405
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
szczecińskim
...................
417
Województwo
warszawskie
WUBP/WUdsBP
w
Warszawie
...............................................................................
426
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
warszawskim
...................
438
UBP
dla
m.st.
Warszawy
456
Województwo
wrocławskie
WUBP/WUdsBP
we
Wrocławiu
467
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
wrocławskim
...................
481
Województwo
zielonogórskie
WUBP/WUdsBP
w
Zielonej
Górze
.......................................................................
497
Powiatowe
i
miejskie
UBP/UdsBP
w
województwie
zielonogórskim
..............
505
Więzienia
w
Polsce
........................................................................................................
515
Obozy
w
Polsce
..............................................................................................................
535
Wykaz
skrótów
............................................................................................................
540
Bibliografia
..................................................................................................................
543
Indeks
osób
..................................................................................................................
549
WSTĘP
Działalność
Ministerstwa
Bezpieczeństwa
Publicznego
i
jego
terenowych
ogniw
od
kilkunastu
lat
jest
przedmiotem
szczególnego
zainteresowania
osób
zajmujących
się
historią
najnowszą
Polski.
Poszukują oni
odpowiedzi
na
pytania
o
początki
apa­
ratu
bezpieczeństwa,
stopień
jego
zależności
od
sowieckich
służb
specjalnych,
kadry,
metody
oraz
skutki
działań.
Jednym
ze
źródeł
tego
zainteresowania
jest
specyfika
in­
stytucji,
która,
jak
żadna
inna
w
minionym
półwieczu,
odcisnęła
swe
piętno
na
życiu
milionów
obywateli.
Nie
bez
znaczenia
jest
także
aura
tajemnicy,
otaczająca
sposób
funkcjonowania
resortu.
Przez
lata
wyobraźnię
pobudzała
także
domniemana
za­
wartość
ukrytych
przed
społeczeństwem
archiwaliów.
Ich
niedawne
udostępnienie
pozwala
na
badanie
nieznanych
wcześniej
źródeł.
Jednakże
liczba
dokumentów
wytworzonych
przez
MBP
i
powstały
po
jego
rozwiązaniu
Komitet
ds.
Bezpieczeń­
stwa
Publicznego,
przy
uwzględnieniu
możliwości
badawczych
stosunkowo
nielicznej
grupy
zainteresowanych
tą
problematyką
osób,
pozwala
przypuszczać,
że
pełne
na­
ukowe
ich
opracowanie
będzie
procesem
skomplikowanym
i
długotrwałym.
Kilkadziesiąt
lat
reglamentowano,
fałszowano
i
utajniano
informacje
o
wszech­
władnej
instytucji,
bez
której
istnienia
trudno
sobie
wyobrazić
sprawowanie
władzy
przez
komunistów
w
Polsce.
Z
czasem
okazało
się,
że
działalność
aparatu
bez­
pieczeństwa:
stosowany
przez
niego
terror
i
towarzyszące
mu
bezprawie
stały
się
symbolem
pierwszej
dekady
powojennych
rządów.
Aż
do
połowy
lat
pięćdziesiątych
powszechna
wiedza
o
MBP
i
podległym
mu UB
ograniczała
się
do
obiegowych
opi­
nii
o
jego
funkcjonowaniu,
powstałych
zazwyczaj
na
podstawie
ustnych
świadectw
represjonowanych
obywateli.
W
przeciwieństwie
do
Polaków
zamieszkałych
w
kraju
dość
szeroką
wiedzę
o
bezpiece
posiadały
pozostające
na
emigracji
polskie
władze
polityczne
i
wojskowe1.
W
wyniku
działalności
wywiadowczej
podziemia
antykomu­
1
IPiMS,
A.
XII
24/131,
Raport
płk.
dypl.
F.
Arciszewskiego
do
płk.
dypl.
Stanisława
Gano,
zastępcy
szefa
Sztabu
Generalnego
WP
dla
spraw
ogólnych,
dot[yczący] służby
bezpieczeństwa,
Londyn
25
VII
1946
r.
(kse­
rokopia
raportu
udostępniona
przez
Piotra
Niwińskiego);
ibidem
,
Komunikat
informacyjny
sztabu
Oddzia­
łu
Informacji
Dowództwa
2.
Korpusu
WP
z
4
III
1946
r.,
k.
5;
ibidem
,
Komunikat
informacyjny
nr
117
sztabu
Oddziału
Informacji
2.
Korpusu
z
12
IX
1946
r.,
k.
60-72.
Zob.
także:
Zrzeszenie
„Wolność
i
Niezawisłość”
w
do­
kumentach
,
t.
1-3,
Wrocław
1997
(t.
1:
Opracowania
problemowe
i
sprawozdania
informacyjne
ZG
WiN
z
IV
kwartału
1945
r.
i
I
kwartału
1946
r.
,
s.
317-329;
Sprawozdanie
informacyjne
Zarządu
Głównego
WiN
z
kwietnia
1946
r.
,
s.
423-430;
Sprawozdanie
za
maj
1946
r.
,
s.
505-509;
Sprawozdanie
za
czerwiec
1946
r.
,
s.
596-602;
t.
2:
Memoriał
do
Organizacji
Narodów
Zjednoczonych
,
s.
54,
69-71, 78-82,
90-97;
Sprawozdanie
za
lipiec
1946
r.
,
s.
137-149;
Sprawozdanie
za
sierpień
1946
r.
,
s.
260-279;
Sprawozdanie
za
wrzesień
1946
r.
,
s.
322-341;
Sprawoz­
danie
za
październik,
listopad,
grudzień
1946
r.
,
s.
371-384;
Sprawozdanie
za
styczeń
1947
r.
,
s.
432-450;
t.
3:
Spra­
wozdanie
za
luty
1947
r.
,
s.
49-68;
Sprawozdanie
za
marzec
1947
r.
,
s.
108-118;
Sprawozdanie
za
kwiecień
1947
r.
,
7
nistycznego,
głównie
WiN
i
siatek
informacyjnych
podporządkowanych
polskim
ośrodkom
emigracyjnym
na
Zachodzie,
nawet
w
okresie
największego
nasilenia
ter­
roru
i
rozbudowy
struktur
aparatu
represji
uzyskiwano
dane
o
trudnej
do
przecenie­
nia
wartości.
Zawdzięczano
je
w
dużej
mierze
operatywności
osób
realizujących
za­
dania
wywiadowcze,
a
także
umiejętnemu
zatrudnianiu
w
UB
członków
podziemia2.
Równie
cennym
źródłem
wiedzy
były
relacje
osób,
którym
udało
się
nielegalnie
wy­
dostać
z
Polski.
Głównie
dzięki
nim
sztab
Wydziału
Informacji
2.
Korpusu
WP
mógł
w
1946
r.
sporządzić
trafną
ocenę
polskiej
policji
politycznej:
„W
miarę
»uwalniania«
terenów
polskich,
obszary
te
były
obsadzone
przez
placówki
NKWD
i
NKGB.
Rów­
nocześnie
delegowano
na
ten
teren
Radkiewicza,
który
miał
w
oparciu
o
tę
sowiecką
sieć
»kontrrazwiedki«
tworzyć
polskie
jej
odpowiedniki
(Radkiewicz
był
i
jest
w
całej
tej
robocie
figurantem,
poprzez
którego
pracują
generałowie
NKGB).
W
późniejszej
fazie
placówki
sowieckie
zaczęły
przybierać
polskie
szyldy,
dokooptowując
»pew-
nych«
dla
tej
pracy
Polaków
lub
zlały
się
z
placówkami
Radkiewicza,
a
całość
przyjęła
nazwę
Ministerstwa
Bezpieczeństwa
Publicznego,
nie
wychodząc
w
gruncie
rzeczy
dotychczas
z
ogólnej
sieci
sowieckiej
bezpieczeństwa
i
wywiadu.
Jest
to
w
pierwszym
rzędzie
policja
polityczna,
rekrutowana
w
1945
r.
ochotniczo
spośród
członków
PPR,
a
obecnie
z
ludzi
przydzielanych
ze
szkół
wojskowych
spec[jalnych]
lub
wprost
z
od­
działów
wojskowych
Żymierskiego”3.
Rzeczywistym
przełomem
w
ujawnianiu
informacji
o
MBP
i
UB
stała
się
dopiero
ucieczka
z
kraju
5
grudnia
1953
r.
ppłk.
Józefa
Światły,
którego
zeznania
nagłośniono
wkrótce
poprzez
emitowane
zza
granicy
audycje
radiowe,
a
później
także
broszury4
zrzucane
nad
Polską
w
tzw.
akcji
balonowej.
Relacje
Światły
wstrząsnęły
społeczeń­
stwem
i
samym
aparatem.
Mimo
prób
zdyskredytowania
nadchodzących
z
Zachodu
wiadomości
o
polskiej
bezpiece
i
samego
ich
autora,
po
raz
pierwszy
przełamana
została,
szczelna
jak
się
dotąd
wydawało,
bariera
milczenia.
Przez
ponad
trzy
następne
dziesięciolecia
publikacje
o
bezpiece
miały
charakter
niemal
wyłącznie
hagiograficzny,
a
prawo
pisania
o
niej
zagwarantowano
stosunkowo
s.
173-180;
Sprawozdanie
za
maj
1947r.,
s.
391-488;
Sprawozdanie
za
czerwiec
1947r.,
s.
281-293;
Sprawoz­
danie
za
wrzesień
1947
r.,
s.
321-331).
Tej
problematyce
poświęcony
był
również
artykuł
Tomasza
Balbusa,
Wrocławski
Urząd
Bezpieczeństwa
w
1945
roku.
Raport
wywiadu
Polskich
Sił
Zbrojnych
na
Zachodzie
,
„Wro­
cławskie
Studia
z
Historii
Najnowszej”,
t.
29,
Wrocław
2001,
s.
133-144
oraz
tekst
Bogusława
Kopki
i
Grze­
gorza
Majchrzaka,
Raport
O
służbie
bezpieczeństwa
publicznego
z
1946
roku
,
„Pamięć
i
Sprawiedliwość”
2003,
nr
1,
s.
251-261.
2
T.
Balbus,
Ludzie
podziemia
w
Urzędzie
Bezpieczeństwa,
„Biuletyn
IPN”
2002,
nr
4,
s.
58-65.
3
IPiMS,
A.
XII
24/124,
Raport
sztabu
Wydziału
Informacji
2.
Korpusu
WP
z
początku
1946
r.
(brak
daty
dziennej),
k.
4-5.
Michał
Rola-Żymierski,
właśc.
Michał
Łyżwiński,
(1890-1989),
generał/marszałek
WP;
żołnierz
Legionów
Polskich
(1914-1917);
do
1926
r.
oficer
WP;
w
1927
r.
za
malwersacje
i
nadużycia
w
woj­
sku
skazany
na
5
lat
więzienia,
zdegradowany
i
usunięty
z
armii;
w
okresie
pobytu
we
Francji
pozostawał
w
kontakcie
z
wywiadem
sowieckim;
od
1943
r.
związany
z
ruchem
komunistycznym;
dowódca
GL
(1944
r.),
kierownik
resortu
obrony
narodowej
PKWN,
minister
obrony
narodowej
(1944-1949);
w
latach
1953-1956
więziony.
4
W
edycji książkowej
relacje
Światły
ukazały
się
w
połowie
lat
osiemdziesiątych
w
Londynie;
zob.
Z.
Bła-
żyński,
Mówi
Józef
Światło.
Za
kulisami
bezpieki
i
partii
1940-1955
,
Londyn
1985.
W
Polsce
pierwsze
oficjalne
wydanie
tej
książki
przygotowało
wydawnictwo
Rytm
(Warszawa
1990).
Wcześniej,
w
latach
1981-1990,
uka­
zało
się
kilka
jej
wydań
podziemnych
(zob.
Katalog
druków
zwartych
wydanych
w
Polsce
poza
cenzurą
w
latach
1976-1990
w
zbiorach
Ośrodka
KARTA
,
„Karta”
1999,
nr
29,
s.
147-148).
8

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin