Skrypt Metodologia Badań Psychologicznych.pdf

(903 KB) Pobierz
1
BADANIA PODSTAWOWE I STOSOWANE
Czy zrobić tak jak należy to co się uda, czy zrobić to co należy tak jak się uda?
(Marek
Kordos,
Wykłady z historii matematyki)
Badania podstawowe to zdobywanie wiedzy bez względu na to czy jest praktycznie użyteczna
o
Np. granty przyznawane przez Narodowe Centrum Nauki:
Wnioskowanie o cechach
wspólnotowych i sprawnościowych na podstawie opisów zachowania innych ludzi
Badania stosowane to rozwiązywanie konkretnych problemów
o
Np. granty Narodowego Centrum Badań i Rozwoju:
Opracowanie systemu
wspomagania badań psychologicznych kierowców dla Policji
POCZĄTKI WIEDZY NAUKOWEJ
Metodologia czysto empiryczna:
o
o
o
o
„Po podobnym nastąpi podobne”
Gromadzenie faktów
Metoda prób i błędów
Brak wyjaśnień przyczynowych
FILOZOFIA GRECKA
Filozofia jońska (indukcja)
o
Poszukiwanie zasady świata – tego co wspólne. Heraklit:
Arche to ogień (czyli
zmienność)
Filozofia elejska (dedukcja)
o
o
Parmenides: wiedzę można wyprowadzić z przesłanki
Byt jest a niebytu nie ma.
Argumenty przeciwko poznaniu zmysłowemu
Sokrates: metoda definiowania pojęć
Pitagoras: matematyczna struktura świata
Platon: pojęcia to byty idealne, świat to ich niewyraźne odbicie
Arystoteles: pojęcia są owocem klasyfikacji. Zapoczątkował średniowieczny spór o realność
istnienia pojęć ogólnych
NOWOŻYTNOŚĆ – IMMANUEL KANT
Kant wprowadził podział zdań naukowych na
o
o
o
Syntetyczne:
w których o podmiocie dodajemy nową treść
Analityczne:
w których stwierdzamy pewne właściwości podmiotu
A posteriori:
Które sprawdzamy doświadczalnie
2
o
A priori:
Które są prawdziwe niezależnie od doświadczenia.
ZDANIA NAUKOWE
Zdania syntetyczne a posteriori
to klasyczne wyniki doświadczeń naukowych (twierdzenia
nauk empirycznych)
Zdania analityczne a priori
to twierdzenia nauk formalnych
Zdania syntetyczne a priori
– przedmiot sporów przez kolejne 200 lat.
o
Wg. Kanta – twierdzenia arytmetyki są
a priori
(naoczność+ dedukcja) i
równocześnie syntetyczne. Podobnie
Czyste przyrodoznawstwo
czyli fizyka Newtona
(oczywista przez zgodność z doświadczeniem, i równocześnie podlegająca zasadom
matematycznym)
METODOLOGIA NORMATYWNA I OPISOWA
Metodologia normatywna
o
Do XVIII wieku dominowało w filozofii nauki przekonanie, że zadaniem filozofii jest
ustalenie reguł, zgodnie z którymi nauki szczegółowe powinny postępować aby
dokonać prawdziwego opisu rzeczywistości
Wielkie odkrycia fizyki, biologii i chemii nie były dokonywane wg tych reguł –
opierały się na gruntownej wiedzy, ale też często szczęśliwych obserwacjach i intuicji
o
Metodologia opisowa
o
o
Opisuje działania uczonych prowadzące do zdobywania wiedzy
Analizuje kryteria na podstawie których społeczność naukowa akceptuje te
twierdzenia
KONTEKST ODKRYCIA I KONTEKST UZASADNIENIA
Przesunięcie zainteresowania metodologów (filozofów nauki) z odkrywania na uzasadnianie
twierdzeń w latach trzydziestych XX w określono jako kontekst odkrycia i kontekst
uzasadniania.
o
o
Odmienne reguły stosujemy w kontekście odkrycia, kiedy dążymy do wykrycia
możliwych wyjaśnień, i celem jest sformułowanie modelu niesprzecznego z faktami
Odmienne zasady obowiązują w kontekście uzasadniania. Polega on na ścisłym
sprawdzaniu modelu, poprzez szukanie nowych faktów i wykluczanie alternatywnych
wyjaśnień
HENRI POINCARE (1854–1912)
Gauss – próba empirycznego rozstrzygnięcia który z systemów geometrycznych jest
prawdziwy
3
Konwencjonalizm
o
o
Systemy formalne (np. geometria) nie opisują rzeczywistości w sposób konieczny.
Do opisu rzeczywistości przyjmuje się ten system, który jest bardziej efektywny w
wyjaśnianiu rzeczywistości.
KOŁO WIEDEŃSKIE, NEOPOZYTYWIZM I EMPIRYZM LOGICZNY
Rudolf Carnap
o
o
Negacja metafizyki: zadaniem filozofii ma być analiza języka, a zadaniem nauk
szczegółowych ustalanie praw empirycznych
Podział na zdania empiryczne i teoretyczne
Moritz Schlick
o
o
Znaczeniem zdania jest metoda jego weryfikacji
Filozofia – miała zająć się empirycznym definiowaniem pojęć
Percy Bridgman (operacjonizm)
o
Definiowanie pojęć jedynie przez wskazanie metody pomiaru
Edward O. Wilson (redukcjonizm)
o
o
Nauki bardziej podstawowe dostarczają ram do rozumienia zjawisk bardziej
złożonych (np. prawa biologii mają odbicie w zachowaniach społecznych)
W wersji uproszczonej – każdy złożony system można sprowadzić do sumy
składników
KARL POPPER (1902–1994)
Falsyfikacjonizm
o
Teorie naukowe musza być możliwe do odrzucenia w drodze doświadczeń. Teoria
prawdziwa niezależnie od faktów jest bezużyteczna
Trzy światy
o
o
o
Pierwszy – świat stanów fizycznych
Drugi – świat spostrzeżeń subiektywnych
Trzeci – świat intersubiektywny, zawierający pojęcia za pomocą których możemy się
porozumiewać. Nauka jest elementem właśnie trzeciego świata
Model hipotetyczno–dedukcyjny.
o
Fakty prowadzą do zbudowania teorii, będącej ich tymczasowym wyjaśnieniem.
Następnie należy postawić hipotezę dotyczącą innych, nowych faktów. Jeśli hipoteza
zostanie potwierdzona – teoria poszerza swój zakres wyjaśniania. Jeśli nie – trzeba ją
odrzucić
4
Zasada empirycznego wzrostu
o
Nowe teorie są rozszerzeniem starych, wzbogaconym o wyjaśnienia szerszego
zakresu faktów
THOMAS KUHN (1922–1996)
Rewolucje naukowe
Nauka rozpoczyna się gdy zespół pojęć i twierdzeń zostaje uznany przez zbiorowość
uczonych jako podstawa do dalszych badań
Paradygmat (wzorzec) – to zestaw wzorcowych problemów badawczych i sposobów ich
rozwiązywania
Metodologia jest związana z paradygmatem, nie ma zasad uniwersalnych. Zasady są takie,
jakie akceptuje zbiorowość uczonych
Gdy pojawiają się fakty niezgodne z paradygmatem, naukowcy modyfikują pojęcia i teorie
szczegółowe wprowadzając tymczasowe „hipotezy pomocnicze”.
W pewnym momencie pojawia się prostsza teoria wyjaśniająca wszystkie dotychczasowe
fakty. Mówimy wówczas o rewolucji naukowej
IMRE LAKATOS (1922–1974)
Strukturą nauki są programy badawcze (pojęcie zbliżone do „paradygmatów” Kuhna)
Pojawienie się nowych faktów – anomalii – nie dyskredytuje teorii (jak wynikałoby z
ortodoksyjnego falsyfikacjonizmu). W każdym programie istnieje „twardy rdzeń”
najistotniejszych założeń i metodologii oraz teorie szczegółowe
Najistotniejsza jest płodność programów badawczych – czy badania prowadzone w ich
obrębie są impulsem nowych odkryć i rozwoju, czy dostarczają tylko argumentów na obronę
dotychczasowego sposobu myślenia, które mogą ulegać modyfikacjom
PAUL FEYERABEND
Reguła „anything goes” – każda reguła metodologiczna na pewnym etapie rozwoju nauki jest
użyteczna, na innym może być destrukcyjna
Nie ma jednej, niezależnej od historii i warunków, metodologii
Abstrahowanie (fundament nauki) prowadzi do pomijania złożoności rzeczywistych zjawisk
Zarozumiałością jest zakładać, że posiada się rozwiązania odpowiednie dla ludzi, z którymi
nie dzieli się życia i których problemów się nie zna. Niemądrze jest zakładać, że takie
ćwiczenie w humanizmie na odległość przyniesie efekty zadowalające zainteresowanych. Od
zarania zachodniego racjonalizmu intelektualiści uważają siebie za nauczycieli, świat za
szkołę, a ludzi za posłusznych uczniów
5
PSYCHOLOGIA JAKO DYSCYPLINA NAUKOWA
NAUKI INDUKCYJNE I DEDUKCYJNE
Nauki dedukcyjne
o
o
Wychodzą od aksjomatów i pojęć pierwotnych
Ich rozwój polega na wyprowadzaniu szczegółowych konsekwencji
Nauki indukcyjne
o
o
Wychodzą od opisu faktów
Fakty wiążą w ogólne twierdzenia i teorie
NAUKI EMPIRYCZNE I NIEEMPIRYCZNE (HEMPEL)
Istotna różnica polega na metodzie weryfikacji twierdzeń
o
o
W naukach empirycznych są one konfrontowane z rzeczywistością
W naukach nieempirycznych są wyprowadzane z aksjomatów
Nauki nieempiryczne nie wypowiadają się bezpośrednio o świecie, jednak ich aparat
pojęciowy może być potrzebny do badań empirycznych:
o
o
Statystyka: jeśli próba była reprezentatywna, to prawdopodobieństwo danej hipotezy
jest mniejsze niż 0.05
Aby zastosować reguły statystyki należy wprowadzić reguły łączące: założyć że
wyniki pomiarów są zmienną losową, a populacja i próba w świecie rzeczywistym
odpowiadają pojęciom używanym przez statystyków
PSYCHOLOGIA TO EMPIRYCZNA NAUKA O CZYNNOŚCIACH CZŁOWIEKA
Każda z nauk posiada swój odrębny przedmiot i swoje metody.
Psychologia zajmuje się czynnościami człowieka (a więc zachowaniem kontrolowanym)
Metoda empiryczna, czyli twierdzenia są dowodzone przez odnoszenie do rzeczywistości
PSYCHOLOGIA – NAUKA PRZYRODNICZA (GRUPA NAUK O ZDROWIU)
Nauki przyrodnicze zajmują się badaniem różnych aspektów świata materialnego
Zastosowanie aparatu matematycznego
Empiryczna metoda badawcza
W obrębie psychologii element nauk przyrodniczych sprowadza się do badania
o
o
Biologicznych mechanizmów zachowania
Procesów poznawczych w aspekcie indywidualnym

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin