Góra Zborów.pdf

(1494 KB) Pobierz
Centrum
Dziedzictwa Przyrodniczego
i Kulturowego Jury
w Podlesicach
Rezerwat przyrody Góra Zborów
Jaskinia Głęboka
Ścieżka przyrodnicza
Ekspozycja przyrodniczo-kulturowa
2
Centrum
Dziedzictwa
Przyrodniczego
i Kulturowego
Jury
w Podlesicach
Centrum stanowi zespół obiektów edu-
kacyjnych zlokalizowanych w sąsiedztwie
Góry Zborów, na które składają się zarówno
budynki, jak i ścieżka przyrodnicza, i udo-
stępniona do ruchu turystycznego Jaskinia
Głęboka. Cały kompleks zlokalizowany jest
na obszarze o unikatowych walorach przy-
rodniczych i krajobrazowych, dla których
w połowie XX w. utworzono rezerwat przy-
rody nieożywionej. Centrum jest jednym
z efektów realizowanych od kilku lat projek-
tów związanych z zabiegami czynnej ochrony
walorów Góry Zborów oraz zrównoważonym
rozwojem turystyki i aktywizacją gospodar-
czą lokalnych społeczności.
Czynna ochrona dziedzictwa przyrodnicze-
go polega w tym przypadku na odsłanianiu
z drzew i krzewów wytypowanych, na-
słonecznionych grzbietów skalnych,
wypasie zwierząt gospodar-
skich oraz regulacji ruchu
turystycznego. Zastosowane
zabiegi przyczyniają się do
zachowania
bioróżnorodności
i swoistości krajobrazu Jury, nazy-
wanej w niedawnej przeszłości „krainą
białych skał”.
Walory przyrodnicze Góry Zborów oraz
Skał Kroczyckich i Podlesickich zadecy-
dowały o specyfice dziedzictwa kulturo-
wego okolicznych wsi. Mieszkańcy Podlesic
i innych miejscowości regionu biorą udział
w programie restytucji owcy rasy olkuskiej
i szkoleniach promujących kulturę materialną
swoich społeczności (np. obróbka i filcowa-
nie wełny) oraz kultywują tradycje wyrobu
potraw regionalnych.
W budynkach Centrum Dziedzictwa Przy-
rodniczego i Kulturowego Jury w Podlesicach
prezentowane są między innymi efekty pro-
wadzonych w tym regionie badań przyrodni-
czych czy archeologicznych.
Centrum pełni funkcje edukacyjne, naukowe,
dokumentacyjne, wystawienni-
cze i wydawnicze.
Na dwustumetrowej powierzchni znajdują
się: interdyscyplinarna ekspozycja (m.in.
trójwymiarowa, interaktywna makieta
okolicy Góry Zborów) oraz
multimedialna sala
Jest ono przystosowane do
przyjmowania osób niepełnosprawnych.
konferencyjna, w któ-
rej prezentowane są filmy edu-
kacyjne i prelekcje, organizowa-
ne warsztaty i sympozja. Centrum
oferuje ponadto sprzedaż wydawnictw
i pamiątek związanych z regionem.
3
Budynek stanowi zaplecze logistyczne
dla działań w zakresie ochrony krajo-
brazu i bioróżnorodności Jury, prowa-
dzonych przez Towarzystwo Miłośników
Ziemi Zawierciańskiej wspólnie z licz-
nymi partnerami pod merytorycznym
nadzorem Wydziału Nauk o Ziemi Uni-
wersytetu Śląskiego.
Na terenie Centrum działa również Za-
groda Edukacyjna - drewniany budynek
z elementami tradycyjnego wyposaże-
nia gospodarskiego i ekspozycją foto-
gramów obrazujących krajobraz Góry
Zborów sprzed kilkudziesięciu lat.
Centrum Dziedzictwa Przy-
rodniczego i Kulturowego Jury
w Podlesicach to również zna-
komite miejsce do odpoczynku,
organizacji konferencji, warszta-
tów i szkoleń – zapraszamy
do współpracy
fot. MŚ
W rezerwacie przyrody Góra Zbo-
rów urządzona jest ścieżka przyrodnicza.
Zwiedzając ją poznamy walory skalnego
rezerwatu, historię wypasu zwierząt
gospodarskich na Jurze. Dowiemy się,
w jakim celu eksploatowano tu minerał
budujący nacieki w jaskiniach - kalcyt,
jak dawno Jura została zasiedlona przez
człowieka, a także zobaczymy efekty
prowadzonych od kilku lat zabiegów
czynnej ochrony przyrody i krajobrazu.
Jednym z przystanków ścieżki przy-
rodniczej jest zabezpieczona w 2010
r. i ponownie przystosowana do ruchu
turystycznego Jaskinia Głęboka. Można
w niej obserwować przebieg procesów
krasowych kształtujących podziemne
próżnie oraz przedstawicieli fauny
jaskiniowej. Jaskinia jest oświetlona,
przed wejściem znajdują się tablice in-
formacyjne i punkt widokowy z miej-
scem odpoczynku dla turystów.
4
Ekspozycje stałe
Wymarłe zwierzęta jaskiniowe
- ekspozycja paleontologiczna
Kierowali nimi archeolodzy i paleontolodzy, uczestni-
czyli w nich specjaliści z wielu dziedzin nauki z Polski
i z zagranicy. Wyniki tych badań są szeroko znane na świecie.
Jedną z najciekawszych jest Jaskinia Studnia Szpatowców,
która znana jest również pod nazwą Jaskinia Podlesicka. Ma
ona charakter pionowej studni o głębokości 36,5m. Jaskinię
tę odkryli poszukiwacze szpatu w roku 1944. Prowadzono
w niej kilkuletnie wydobycie kalcytu, które trwało do lat
pięćdziesiątych XX wieku. Znaleziono w niej tzw. brekcję
kostną, której główną część stanowiły liczne kości zwierząt,
głównie nietoperzy, pochodzące prawdopodobnie z zimowej
kolonii wymarłego gatunku nietoperzy, żyjących na tym te-
renie przed kilkoma milionami lat. Brekcję tę odkrył i zebrał
w roku 1949 prof. K. Kowalski. Ze stanowiska tego opisano
kilka nowych dla nauki gatunków zwierząt. W czasie po-
wstawania brekcji panował gorący, suchy, śródziemnomorski
klimat, z wyraźnie zaznaczonymi porami roku. Wiek fauny
można datować na górny miocen i dolny pliocen (5,2 – 4
mln lat temu).
Duża część jaskiń okolic Podlesic została zniszczona przez nie-
legalnych poszukiwaczy skamieniałości, którzy ze szkodą dla
nauki zniszczyli zawarte w nich namuliska. Nadal jednak jest
to obszar bardzo interesujący i przykuwa uwagę badaczy, co
zaowocować może jeszcze cennymi odkryciami.
Ekspozycja prezentuje dorobek wieloletnich badań namulisk
jaskiń tej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Wyeks-
ponowane są kości dużych ssaków, między innymi niedźwie-
dzia jaskiniowego, fragment poroża renifera czy wspomniana
nietoperzowa brekcja kostna.
Czaszka niedźwiedzia jaskiniowego, fot. PS
Mamut - zamieszkiwał otwarte przestrzenie
plejstoceńskiej tundry, rys. JZ
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest tym obszarem
naszego kraju, gdzie występuje najwięcej jaskiń i schronisk
skalnych. Oprócz skał wapiennych, to jaskinie i schroniska
skalne są najbardziej charakterystycznym elementem środo-
wiska przyrodniczego tego terenu. Jednym z najciekawszych
obszarów Jury jest jej środkowa część, która obejmuje obszar
Wyżyny Częstochowskiej. W okolicy Podlesic znajdują się
najstarsze stanowiska jaskiniowe ze szczątkami zwierząt, jak
i liczne ślady pobytu człowieka paleolitycznego.
Większość jaskiń jak i schronisk jest wypełniona osa-
dami, które zaczęły się tworzyć równocześnie z ich po-
wstawaniem. W wielu namuliskach występują kości
zwierząt i ślady pobytu dawnych ludzi. Osady jaskiniowe
na tym obszarze były badane już od końca XIX wieku.
Brekcja kostna złożona ze szczątków zwierząt ,
głównie nietoperzy, fot. MŚ
5
Jaskiniowy zapis przeszłości - ekspozycja archeologiczna
Wystawa prezentuje wybrane elementy
dziedzictwa kulturowego jaskiń ju-
rajskich. W przygotowaniu ekspozycji
wykorzystano wyniki badań archeolo-
gicznych w Jaskini Stajnia k. Mirowa,
prowadzonych przez Uniwersytet
Szczeciński przy wsparciu wielu insty-
tucji. Przybliżając – w formie podróży
w głąb czasu – kilka z wielu epizodów
w długiej historii człowieka i środowiska,
wystawa prezentuje bogactwo wiedzy
o przeszłości, jaką uzyskujemy dzięki
badaniom namulisk jaskiniowych.
Wystawa składa się z trzech elementów.
Pierwszym z nich jest gablota podłogo-
wa, zawierająca rekonstrukcję namuliska
jaskiniowego, którą zwiedzający mogą
oglądać z naturalnej perspektywy, spa-
cerując po powierzchni przykrytej spe-
cjalnym szkłem kwarcowym. Można tu
zobaczyć warsztat pracy archeologów –
wykop w trakcie eksploracji. Ekspozycja
pokazuje, jak zabytki, które przeleżały
w ziemi przez dziesiątki tysięcy lat, są
dokumentowane i ostrożnie wydoby-
wane na powierzchnię. Podróż w głąb
czasu rozpoczyna się od współczesno-
ści – w części ekspozycji odtworzono
obecny wygląd wielu jaskiń. Śmieci
i rozkopane namulisko to, niestety, smut-
na codzienność. Jaskinie były odwie-
dzane we wszystkich okresach długiej
historii człowieka na Jurze, ale z uwagi
na ograniczoną przestrzeń, ekspozycja
koncentruje się na wybranych epizo-
dach. Pierwszy krok w przeszłość kieruje
widza do czasów neolitu, ponad 4000
lat temu. Jaskinie były wtedy chętnie
wykorzystywane jako schronienia przez
rolników tzw. kultury ceramiki sznuro-
wej. Na namulisku możemy zobaczyć re-
konstrukcję fragmentu ich obozowiska.
Gliniane naczynia i krzemienna siekiera
porzucona na powierzchni to niektóre
z typowych przedmiotów z tego okresu.
Kolejny krok kieruje nas w przeszłość
dziesięciokrotnie bardziej oddaloną
w czasie. W końcowej części namuliska
widzimy powierzchnię jaskini z czasów,
gdy przebywali w niej neandertalczy-
cy – poprzednicy ludzi współczesnych
w Europie. Narzędzia krzemienne,
włócznie i kości prehistorycznych zwie-
rząt przywołują klimat z epoki lodow-
cowej sprzed ponad 40 000 lat. Nean-
dertalczycy byli odważnymi łowcami,
polującymi na wielkie zwierzęta epoki
lodowcowej. Byli dobrze przystosowa-
ni do surowego klimatu, potrafili także
wyrabiać złożone narzędzia z kości,
rogu i drewna. Neandertalczycy ulegli
naszym bezpośrednim przodkom. Dziś
wiemy jednak, że nie wyginęli bez-
potomnie – współcześni mieszkańcy
Europy noszą w sobie domieszkę nean-
dertalskiego DNA.
We wnęce ściennej zamontowano
plastyczny wizerunek profilu osadów
jaskiniowych, przygotowany na podsta-
wie autentycznej dokumentacji z badań
w Jaskini Stajnia. Profilowi towarzyszą
objaśnienia ukazujące historię formo-
wania się poszczególnych warstw i za-
wartych w nich znalezisk. Dodatkowym
elementem jest prezentacja opowiada-
jąca historię podróży poprzez jaskiniowe
okno w przeszłość, oprowadzając jed-
nocześnie widza poprzez wszystkie ele-
menty wystawy. Dodatkowym elemen-
tem ekspozycji jest możliwość odbycia
wirtualnego spaceru po Jaskini Stajnia.
Rekonstrukcja obozowiska z czasów neolitu (po lewej), fragment namuliska jaskini, gdy przebywali w niej neandertalczycy (po prawej), fot. MŚ

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin