Pomerania Wrzesien 2019.pdf

(21879 KB) Pobierz
CENA 5,00 zł (w tym 5% VAT)
Nr 9 (534) wrzesień 2019
ROK JANA TREPCZYKA
MIESIĘCZNIK SPOŁECZNO-KULTURALNY
ROK ZAŁOŻENIA 1963
www.miesiecznikpomerania.pl
ISSN 0238 NR INDEKSU 371939 PL
9 770238 904906
WRZESIEŃ 1939
OKIEM HISTORYKA
0 9
II WALNE PLACHANDRY
25 SIERPNIA 2019 r.
FOT. LESZEK PAŁYS
SÉWNIK 2019
W NUMERZE:
3 Nie organizowaliśmy zjazdu, organizowaliśmy
manifestację!
Z Jerzym Fijasem, jednym z inicjatorów I Zjazdu
Kaszubów, rozmawia Sławomir Lewandowski
5 XXI Zjazd Kaszubów w Chojnicach
Fot. UM Chojnice/ D. Łokaj, M. Wójcik
6 Evviva l'arte. Aleksandra Baliszewska-Walicka
Życiorys twórczy opracował i z solenizantką
rozmawiał Piotr Schmandt
10 Wrzesień 1939 okiem historyka
Stanisław Salmonowicz
NAJÔ ÙCZBA. Edukacyjny dodôwk nr 7 (129)
35 W kaszëbsczi latnicë w Brusach...
Aleksandra Dzãcelskô-Jasnoch (ò bracynach Ridigerach)
38 Nôdzeje kaszëbiznë. Lubòtnik kaszëbsczich
kònkùrsów
Z Kònradã Łagòdą gôdôł Dark Majkòwsczi
39 Wòjnowi Kaszëbi. Stôwielë swòje żëcé
na klin smiercë
Eùgeniusz Prëczkòwsczi
42 Mòjim ùlëdónym môlã są Kaszëbë
Z Aleksandrą Kòżëczkòwską, doktorantką
16 Smaki i aromaty Pomorza. Chleb nasz powszedni...
w Instituce Ewòlucyjny Biologie w Barcelonie,
Rafał Nowakowski
rozpòwiôdôł Łukôsz Zołtkòwsczi
20 Rybne kulinaria a jedność Pomorza
Bogusław Breza
22 Zamiast relacji z podróży... Baskijska recepta
Mateusz Klebba
24 II Walne Plachandry Kociewskie przeszły
do historii...
Piotr Wróblewski
25 Kaszëbi i kaszëbizna w filmach
AM
26 Tam, gdze Bôłt i sedlëszcze Wejerów
P.D.
28 Drãdżi jãzëk
Z Bartłomieniã Czaplicczim i Rafałã Gòłąbkã
m.jin. ò Latny Szkòle Jãzëka Kaszëbsczégò
gôdôł Dark Majkòwsczi
30 Tacewnô pòzwa „Kaszub”, to je Zbigórz
Talewsczi w papiorach SB (dzél 6)
Słôwk Fòrmella
32 Jak w Gdańskiej Stoczni „Remontowa”
przebudowano platformę
Sławomir Lewandowski
34 Gdańsk mniej znany. Jeszcze piękniejszy –
kościół św. Jana
Marta Szagżdowicz
44 Pożegnanie Aleksandra Trzebiatowskiego
Teresa Hoppe
46 Nordowé pòwiôstczi. Mòrsczi mnich
Mateùsz Bùllmann
48 Z Kociewia. Gdy Kociewie staje się krainą szczęścia
Maria Pająkowska-Kensik
49 Juwernota na sztadionie
Ò Akademie Nożny Balë Cassubian pisze Adóm Hébel
50 Bëtowiôk przédnikã Federacje Kaszëbë Baszka
Diana Krëwiak, tłom. Łukôsz Zołtkòwsczi
52 Z południa. Zjazdowe wspominki
Kazimierz Ostrowski
53 Z pôłnia. Zjazdowé wspòminczi
Kadzmiérz Òstrowsczi, tłom. Ana Cupa
54 Oczyszczenie? (premiera monodramu
Naju krëwia)
Daniel Kalinowski
56 Lektury
59 Klëka
67 Sëchim pãkã ùszłé. Bank sokù z krokù
Tómk Fópka
68 Z bùtna. Nasz Bąk pëlckòwsczi
Rómk Drzéżdżónk
Numer wydano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Zrealizowano ze środków Województwa Pomorskiego.
Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Od Redaktora
1 września 2019 r. minęła 80. rocznica wybuchu II wojny
światowej. Bez wątpienia był to najokrutniejszy konflikt
w dziejach ludzkości. Licząc zmarłych w wyniku chorób
i głodu związanych z konfliktem zbrojnym, pochłonął
istnienie ok. 80 milionów ludzi. Wśród licznych ofiar byli
również Polacy. Przez 6 lat wojny według szacunków
Instytutu Pamięci Narodowej zginęło od 5,6 do 5,8 mln
polskich obywateli. To jednak tylko suche statystyki, które nie
odzwierciedlają dramatu i cierpienia ludzi, także tych, którzy
przeżyli wojnę lat 1939–1945.
Czy można było uniknąć tego konfliktu? Biorąc pod uwagę
ówczesną sytuację geopolityczną w Europie, rosnącą z roku
na rok siłę i potęgę III Rzeszy, która pod rządami Adolfa
Hitlera wysuwała coraz śmielsze roszczenia względem
sąsiadów, a w szczególności II Rzeczypospolitej, przy ogromnej
sile faszystowskiej propagandy, wmawianiu ludziom, że
za ich nędzę odpowiadają demokracja i kolejne nieudolne
rządy, przy sprawnym podporządkowywaniu sobie prawa,
pogardy dla mniejszości narodowych połączonej z chęcią
rewanżu za poniżenie, jakim były dla narodu niemieckiego
ustalenia traktatu pokojowego kończącego I wojnę światową,
a także biorąc pod uwagę bierną postawę naszych brytyjskich
i francuskich koalicjantów na wydarzenia poprzedzające
agresję III Rzeszy na Polskę – odpowiedź brzmi „nie”.
Innym aspektem – o czym we wrześniowej „Pomeranii”
w artykule pt. „Wrzesień 1939 okiem historyka” (s. 10) pisze
prof. Stanisław Salmonowicz – jest pytanie, czy Polska była
odpowiednio przygotowana do wojny. Jak pisze autor: „klęska
wrześniowa, szybki bieg wydarzeń, rozmiary tej klęski –
wszystko to zaskoczyło ówcześnie większość Polaków”.
Sławomir Lewandowski
PRENUMERATA
Pomerania z dostawą do domu!
Koszt prenumeraty rocznej krajowej z bezpłatną
dostawą do domu: 55 zł. W przypadku prenume-
raty zagranicznej: 150 zł. Podane ceny są cenami
brutto i uwzględniają 5% VAT.
Aby zamówić roczną prenumeratę, należy:
• dokonać wpłaty na konto:
PKO BP S.A. 28 1020 1811 0000 0302 0129 35 13,
ZG ZKP, ul. Straganiarska 20–23, 80-837 Gdańsk,
podając imię i nazwisko (lub nazwę jednostki za-
mawiającej) oraz dokładny adres
• zamówić w  Biurze ZG ZKP, tel. 58  300 06 83,
58 301 27 31, e-mail: prenumerata@kaszubi.pl
Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: zamó-
wienia na prenumeratę (...) można składać bezpo-
średnio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl.
Ewentualne pytania prosimy kierować na adres
e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontak-
tując się z Infolinią Prenumeraty pod numerem:
22 693 70 00 – czynna w dni robocze w godzinach
7–17. Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Aleksandra Dzięcielska-Jasnoch (Najô Ùczba)
Ka Leszczyńska (redaktorka techniczna)
KOLEGIUM REDAKCYJNE
Piotr Dziekanowski (przewodniczący kolegium)
Andrzej Busler
Roman Drzeżdżon
Aleksander Gosk
Ewa Górska
Stanisław Janke
Wiktor Pepliński
Danuta Pioch
Edmund Szczesiak
Bogdan Wiśniewski
TŁUMACZENIA NA JĘZYK KASZUBSKI
Anna Cupa
Łukasz Zołtkowski
Dariusz Majkowski
ZDJĘCIE NA
OKŁADCE
Fot. Ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego
WYDAWCA
Zarząd Główny
Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego
80-837 Gdańsk, ul. Straganiarska 20–23
DRUK
Bernardinum, ul. bpa Dominika 11, 83-130 Pelplin
Nakład 1200 egz.
Redakcja zastrzega sobie prawo skracania
i redagowania artykułów oraz zmiany tytułów.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za treść ogłoszeń i reklam.
ADRES REDAKCJI
80-837 Gdańsk
ul. Straganiarska 20–23
tel. 58 301 90 16, 58 301 27 31
e-mail: red.pomerania@wp.pl
REDAKTOR NACZELNY
Sławomir Lewandowski
ZESPÓŁ REDAKCYJNY
Bogumiła Cirocka
Dariusz Majkowski
Krystyna Sulicka
NIE ORGANIZOWALIŚMY ZJAZDU,
ORGANIZOWALIŚMY MANIFESTACJĘ!
Z JERZYM FIJASEM, BYŁYM BURMISTRZEM BRUS, JEDNYM Z INICJATORÓW I ZJAZDU KASZUBÓW W CHOJNICACH,
ROZMAWIA SŁAWOMIR LEWANDOWSKI.
PAGINA PRAWA
XXI Zjazd Kaszubów świętowaliśmy w Chojnicach.
Przed 20 laty w tym samym mieście odbył się także
pierwszy zjazd. Jako ówczesny burmistrz Brus był
Pan jednym z jego inicjatorów.
Mówiąc o I Zjeździe Kaszubów w Chojnicach, warto
wrócić do wydarzeń politycznych, które w tym okresie
miały miejsce w Polsce. Mam tu na myśli wydarzenia
związane z reformą administracyjną kraju z 1998 roku,
która z uwagi na nowy podział terytorialny państwa
wywoływała wiele emocji, także w  naszym regionie.
Zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że województwo po-
morskie, którego głównym rdzeniem jest kultura ka-
szubska, nie może istnieć bez Chojnic, będących za
sprawą choćby Kazimierza Ostrowskiego i tamtejszego
oddziału ZKP silnym ośrodkiem kaszubszczyzny. Wów-
czas istniała obawa, że Chojnice nie znajdą się w nowo
tworzonym województwie pomorskim. Nawet gdy już
się wydawało, że na poziomie centralnym osiągnięto
konsensus w sprawie przynależności Chojnic i powia-
tu chojnickiego do województwa pomorskiego, wpro-
wadzane przez parlamentarzystów późniejsze korekty
powodowały, że los niektórych powiatów wciąż nie był
przesądzony. Jednym z nich był powiat chojnicki, wcho-
dzący przez wiele lat w skład województwa bydgoskie-
go. Dzięki wielu zabiegom ostatecznie udało się przyjąć
nowy kształt województwa pomorskiego z powiatem
chojnickim w jego granicach.
Ale to nie zakończyło sprawy.
Nie wszyscy mieszkańcy powiatu chojnickiego byli za-
dowoleni z tego rozwiązania. Dlaczego? Taka zmiana
wiązała się z  przeniesieniem akcentów politycznych
i administracyjnych z Bydgoszczy do Gdańska. W sa-
mych Chojnicach za nastroje antypomorskie odpowia-
dały głównie elity administracyjne i polityczne, których
funkcjonowanie zależało od dużej polityki krajowej czy
regionalnej: administracja sądowa, prokuratura, policja,
które przez lata powiązane były z ośrodkiem w Byd-
goszczy. Przyłączenie Chojnic do nowego województwa
ze stolicą w Gdańsku burzyło dotychczasowy porządek.
Tak wówczas odbieraliśmy ten sprzeciw.
FOT. MARCIN ZAWADZKI
Dla nas, świeżo upieczonych samorządowców spo-
tykających się w  ramach tworzenia zrębów nowego
województwa pomorskiego, te nastroje były istotne,
bo miały wpływ na pełne zaangażowanie i aktywność
społeczną w zakresie realizowania najważniejszej funk-
cji samorządowej, jaką jest rozwój gospodarczy. Wizja
ewentualnego referendum nie pomagała nam w budo-
waniu więzi w ramach nowego województwa. Trzeba
także pamiętać, że to był trudny okres, ponieważ w tam-
tym czasie zmagaliśmy się z wieloma problemami natu-
ry ekonomicznej. Z jednej strony nowy podział admi-
nistracyjny, z drugiej – kulejąca gospodarka, ogromne
bezrobocie, brak środków na inwestycje. Taka sytuacja
dawała osobom, które chciały zakwestionować nowy
podział administracyjny, niesamowite możliwości
i narzędzia do populistycznych działań. Trudno było
wówczas w krótkim czasie przekonać mieszkańców po-
wiatu chojnickiego, że przynależność do województwa
pomorskiego czy marsz w kierunku Unii Europejskiej
przyniesie nam ogromne możliwości.
Jakie zatem podjęliście działania, żeby ich przekonać?
Wiele spotkań samorządowców nowego województwa
organizowanych było na północy, m.in. w Wejherowie
czy w Helu. To było pole do wymiany poglądów, dys-
kusji na temat tego województwa, jego wizji rozwoju
itd. Jedną z wiodących osób na tych spotkaniach był
ówczesny starosta wejherowski Grzegorz Szalewski.
SÉWNIK 2019 /
/
3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin