Epikur
Epikur (341-270) urodzony na wyspie Samos, jako 18-letni młodzieniec zamieszkał w Atenach. Słuchał filozofów różnych kierunków. W 306 roku założył własną szkołę w ogrodzie, stąd mowa o „ogrodzie Epikura” i „filozofach z ogrodów”. Pisma jego były liczne i różnorodnej treści, np. Zasady, 37 ksiąg o naturze oraz 3 listy zawierające zarys fizyki, meteorologii i etyki.
Stworzony przez Epikura system hellenistyczny w etyce głosił hedonizm, w fizyce materializm, w logice sensualizm. Duzy nacisk kładł na etykę. Szkoła Epikurejska założona w Atenach na progu III w. miała zwolenników do końca okresu hellenistycznego i stanowiła w nim czwarty wielki obóz filozoficzny.
I) ETYKA
· Hedonizm i Radość Życia. Szczęście jest największym dobrem, celem zaś wyjaśnienie na czym szczęście polega i jak je można osiągnąć. Szczęście polega na doznawaniu przyjemności, a nieszczęście na doznawaniu cierpień. Do szczęścia wystarcza brak cierpienia, brak cierpienia odczuwamy jako przyjemność. Życie jest radością, jest to radość wrodzona, o którą nie trzeba zabiegać, gdyż nosimy ją w sobie. Niech tylko ciało będzie zdrowe i dusza spokojna a życie będzie rozkoszą. Życie ludzkie jest tylko epizodem; dobro jakie posiadamy trzeba cenić i użyć od razu, bo jest przemijające i jednorazowe, trzeba go użyć docześnie, na przyszłe bytowanie nie można liczyć.
· Przyjemności Zewnętrzne. Radość życia jest głównym składnikiem szczęścia, ale nie jedynym. Oprócz wewnętrznej radości istnieją przyjemności powodowane czynnikami zewnętrznymi. Dla osiągnięcia pozytywnych przyjemności muszą być spełnione dwa warunki: trzeba mieć potrzeby i trzeba by były zaspokojone. Tymczasem radość życia odczuwa się właśnie wtedy, gdy nie jest się zaabsorbowanym przez potrzeby i ich zaspokajanie. Zatem jedne przyjemności występują przy braku potrzeb, drugie przy ich zaspokajaniu.
-Przyjemność negatywną -odczuwa ten, czyjego spokoju żadne bodźce i zmiany nie mącą,
-przyjemności pozytywnej -może doznać tylko ten kto podlega bodźcom i zmianom. „Najwięcej przyjemności ma ten, kto ma najmniej potrzeb” zatem negatywna przyjemność jest wyższa.
-Przyjemności pozytywne : fizyczne bądź duchowe.
Fizyczne są bardziej zasadnicze gdyż duchowe nie mogłyby istnieć bez nich, są bowiem związane z podtrzymywaniem życia a życie jest pierwszym warunkiem szczęścia. Natomiast dobra duchowe są wyższe, bo dają więcej przyjemności, dlatego, że dusza obejmuje nie tylko teraźniejszość ale siłą wyobraźni również przeszłość i przyszłość. Najskromniejsze przyjemności- grono przyjaciół i kwiaty w ogrodzie- były dla epikurejczyków największymi przyjemnościami.
· Środki Do Szczęścia. Dwa zasadnicze sposoby na szczęście: cnota i rozum.
CNOTĘ należy pielęgnować dlatego, że jest środkiem do szczęścia, nonsensem byłoby uważać ją za cenna samą w sobie i cokolwiek dla niej czynić.
PRZYJAŹŃ tak samo jest cenna, bo nie można żyć bezpiecznie i spokojnie nie będąc w przyjaźni z ludźmi. Niemniej przyjaźń jest tylko środkiem, a celem zawsze i wyłącznie przyjemność i to tylko własna. Wszystkie przepisy epikurejskie oparte były na egoizmie, społeczeństwo nie potrzebuje bezinteresownych obywateli , najlepszymi obywatelami są interesowni egoiści, o ile naturalnie rozumni.
ROZUM jest niezbędny do szczęścia, nie tylko aby trafnie wybierać przyjemności, ale także by kierować myślami.
II) FIZYKA. Przyrody nie warto badać dla niej samej, warto natomiast, jeżeli badanie wzmoże szczęście, przede wszystkim jeśli uspokoi umysł wykazawszy że przyroda nie jest dla człowieka groźna.
· Fizyka Bez Bóstw. Teoria przyrody według Epikura była materialistyczna: przyjmowała, że nie istnieje nic poza ciałami i pustą przestrzenią. Była atomistyczna: przyjmowała, że ciała składają się wielu od siebie niezależnych atomów. Teoria Epikura w pojmowaniu przyczyn była mechanistyczna- ruch atomów tłumaczył wyłącznie ich mechanicznym ciężarem; dlatego ruch ten odbywa się z góry na dół. Uważał ze przyroda tłumaczy się sama, bez udziału bóstw. Epikur nie był ateistą: bogowie istnieją, są wieczni, szczęśliwi, ale bytują z pozaświatach w niezmąconym spokoju, nie wtrącając się do losów świata, bo to wymaga wysiłku i troski, są on tylko wzorami dla świata. Jeśli bogowie nie mają udziału w losach świata to nie ma powodu obawiać się ich; nauka Epikura uwalnia więc człowieka od jednego z najgorszych lęków: lęku przed bogiem.
· Psychologia Bez Nieśmiertelnej Duszy. Epikur uważał, że dusza jest rzeczywista i czynna a więc musi być cielesna. Pojmował ją jako materię płynną rozprowadzoną o całym ciele na podobieństwo ciepła. Dusza i ciało są dwoma rodzajami atomów oddziałującymi na siebie. Zakładał, że dusza składa się z różnych materii, jedna jest przyczyną spokoju, druga- ruchu, trzecia- ciepła podtrzymującego życie, czwarta- najsubtelniejsza- czynności psychicznych. Dusza jest złożonym układem cielesnym, więc jest zniszczalna, ze śmiercią kończy się jej istnienie. „Śmierć nas nie obchodzi, bo zło i dobro jest tylko tam, gdzie można coś odczuwać zmysłami, śmierć zaś jest końcem zmysłowego odczuwania”. Fizyka Epikura uwalniała od lęku przed bóstwami, psychologia miała uwolnić od lęku przed śmiercią. Rzeczy unieszczęśliwiające człowieka, cztery obawy: przed niemożnością osiągnięcia szczęścia, przed cierpieniem, przed bogami, przed śmiercią. Lekarstwem miała być filozofia Epikura, dwa pierwsze leczyła jego etyka, dwa następne fizyka.
III) LOGIKA. Źródłem nieszczęścia są przesądy, warunkiem szczęścia jest oświecony umysł. Epikurowi chodziło głównie o umiejętność odróżniania prawdy od fałszu- tak pojętą logikę nazwał kanoniką.
· Sensualizm Epistemologiczny. Zdaniem Epikura przez wrażenia zmysłowe i tylko przez nie, można znaleźć prawdę. Wrażenia nigdy nie kłamią, ale dotyczą bezpośrednio nie samych przedmiotów, lecz podobizn, które odrywają się od przedmiotów i dostają się do narządów postrzegającego. Trzeba się liczyć z tym, że podobizny: zmieniają się w drodze, zderzając się z podobiznami innych przedmiotów wytwarzają podobizny nie odpowiadające żadnemu z rzeczywistych przedmiotów, narządy zmysłowe ze względu na swą budowę nie przepuszczają wszystkich podobizn.
· Sensualizm Psychologiczny. badając ogólne pojęcia i sądy oparł się na wrażeniach zmysłowych, dopatrzył się w nich kryterium poznania ale także jego źródła, z którego wszystkie nasze sądy się wywodzą. „Indukcja epikurejska” to opis jak z wrażeń powstają w umyśle ogólne pojęcia przy czym bierze udział wyobraźnia, pamięć, myśl; jak wyobrażenia formują się na drodze: wypadku, analogii, podobieństwa, syntezy.
· Logika Indukcyjna. Epikurejczycy poszukiwali „przepisu” jak należy poprawnie uogólniać. Usiłowali odnaleźć podstawę wnioskowania indukcyjnego i dopatrzyli się jej w podobieństwie jednych rzeczy do drugich.
EPIKUREIZM wypływał z dwóch źródeł: z kultu życia i pragnienia szczęścia oraz z trzeźwej postawy umysłu. Ze źródeł tych pochodzi hedonistyczna etyka, materialistyczna fizyka i sensualistyczna teoria poznania. Epikureizm to etyka która uznaje jedynie dobra doczesne; czyni człowieka odpowiedzialnym za własne szczęście i nieszczęście, uważa spokój za najdoskonalszy stan człowieka, widzi w rozumnym, cnotliwym, kulturalnym trybie życia najlepszy środek do osiągnięcia egoistycznego szczęścia Epikureizm to również filozofia przyrody, która wyrzekła się czynników nadprzyrodzonych i uznaje wszelki byt za cielesny, ciała za zbudowane atomistycznie, zdarzenia za uwarunkowane przyczynowo, a przyczyny za działające mechanicznie. Poprzednikami epikurejczyków byli atomiści i cyrenaicy. O atomistów Epikur przejął materialistyczną i mechanistyczną fizykę, od cyrenaików hedonistyczną etykę i sensualistyczną logikę Szkoła Epikurejska przetrwała do IV wieku n.e. Ulubionym uczniem Epikura był Metrodor z Lampasku. Wybitnym przedstawicielem rzymskiego epikureizmu był Lukrecjusz, autor poematu Dererum natura.
DEMOKRYT
Żył w latach ok. 460-350 r. p.n.e. filozof grecki, zajmował się fizyką, medycyną, matematyką, architekturą, etyką. znany jako "śmiejący się filozof" Uważany za twórcę atomizmu (pogląd, wg którego wszelkie całości (układy złożone) dadzą się wyjaśnić przez prawa i twierdzenia dotyczące ich elementów składowych).
Demokryt uważa, że są rodzaje poznania: poznanie rozumowe i zmysłowe, poznanie pierwsze nazywa prawdziwym, drugie-fałszywym. W rzeczach naprawdę istnieje atom i próżnia, reszta wynika z błędnego mniemania. W codziennych czynnościach Demokryt zalecał kierować się rozumem, widząc w nim "nieśmiertelne rozkosze". Zmysłowo postrzegane rzeczy takie jak zapach, barwa, temperatura, nie istnieją naprawdę, są one tylko wynikiem tego, w jaki sposób je postrzegamy.
Demokryt uważał – podobnie jak Homer, – że w człowieku występują dwie władze: władza intelektualna ROZUM i władza odpowiedzialna za działanie -SERCE(obie łącznie należały do duszy). Ideałem był dla niego człowiek, który osiągnął pełne zespolenie tych dwóch władz, tak, aby serce nie buntowało się przeciwko rozumowi i spełniało jego polecenia. Miało to gwarantować osiągnięcie cnoty, a wraz z nią szczęścia
Przekonania Demokryta dotyczące życia rodzinnego: filozof nie tylko nie uznawał troski o zostawienie potomstwa za obowiązek człowieka, ale wręcz zalecał powstrzymanie się od nadmiernego płodzenia ludzi. Uważał, że dużo mniejsze ryzyko wiąże się z adoptowaniem dziecka niż z prokreacją. Był także przeciwny małżeństwu jako odciągającemu bardziej wartościowe jednostki od poważniejszych spraw, takich jak praca dla państwa czy zgłębianie tajemnic natury. A obserwując zwierzęta dochodził do wniosku, że o ile rodzice naturalnie troszczą się o potomstwo, to potomstwo nie ma większych naturalnych skłonności do opieki nad rodzicami.
Demokryt uważał, że w przyrodzie znajdują się nieskończenie wiele atomów. Niektóre są okrągłe i gładkie, inne chropowate, o nieregularnym kształcie. Właśnie, dlatego, że ich formy są takie różne, mogą łączyć się w rozmaite ciała. Ale choć jest ich tak bardzo wiele i tak różnią się między sobą, wszystkie są wieczne, niezmienne i niepodzielne.
Demokryt wyobrażał sobie, że dusza składa się ze szczególnie regularnych i gładkich „ atomów dusz ”. Kiedy człowiek umiera, atomy duszy rozpierzchają się na wszystkie strony. Później mogą wchodzić w skład nowej, tworzącej się duszy.
Oznacza to, że dusza ludzka nie jest nieśmiertelna. Również tę myśl podziela dzisiaj wiele osób. Uważają, tak jak Demokryt, że dusza związana jest z mózgiem, a więc gdy mózg przestaje istnieć, przestaje także istnieć nasza świadomość.
wiolan861