J Ża k WYKORZYSTANIE ARTYLERII W KONFLIKCIE UKRAIŃSKIM.pdf

(670 KB) Pobierz
„Ante Portas – Studia nad Bezpieczeństwem”
2016, nr 1(6)
dr Jakub Żak
Wyższa Szkoła Biznesu i Przedsiębiorczości w Ostrowcu Świętokrzyskim
WYKORZYSTANIE ARTYLERII W KONFLIKCIE UKRAIŃSKIM
(The usage of artillery in the Ukrainian conflict)
Streszczenie:
W ostatnich latach zapanowało błędne przekonanie, że królowa broni – artyle-
ria – utraciła swoje dotychczasowe znaczenie na nowoczesnym polu walki;
dotyczyło to zwłaszcza uzbrojenia o trakcji ciągnionej. Tymczasem przebieg
działań zbrojnych na terenach wschodniej Ukrainy, nagminne użycie broni
artyleryjskiej przez obie strony konfliktu – w tym właśnie artylerii holowanej –
dowodzi, że w konflikcie konwencjonalnym ten rodzaj uzbrojenia nie odszedł
jeszcze do lamusa. Analiza wykorzystania środków artyleryjskich przez obie
strony konfliktu, wysoka skuteczność działania ognia artyleryjskiego, powodu-
jącego – według różnych danych – do 85% ofiar po obu stronach konfliktu,
wskazują na ogromną rolę, jaką na polu walki odrywa ten rodzaj wojsk.
Summary:
Not long time ago it seemed that on the modern battlefield some categories of
weaponry – including artillery – will not play a major role. The conflict in the
eastern Ukraine shows how wrong we were and that this view should be quickly
revised. Undoubtedly the war in Donbas region showed, that the artillery still
plays an important role in the conventional conflict. Moreover, we can con-
clude, that in certain cases the artillery usage is almost crucial. The im-
portance of artillery usage is emphasized by the experts in military and observ-
ers of the Ukrainian conflict – some of them cite the data, that up to 85% of
casualties on both sides are caused by the artillery fire.
Słowa kluczowe:
konflikt ukraiński, artyleria, drony
Key words:
the Ukrainian conflict, artillery, drones
219
Artyleria na świecie i w Polsce
Artyleria wykorzystywana jest na szeroką skalę w trakcie konfliktów kon-
wencjonalnych, symetrycznych, o dużym natężeniu bojowym, gdzie jej użycie
stanowi nieraz zasadniczą siłę obronną lub wspomaga siłę przełamania. W kon-
fliktach asymetrycznych ogień artylerii wykorzystywany jest w mniejszym
stopniu, głównie do zwalczania rozpoznanych stanowisk, zgrupowań, baz prze-
ciwnika. Ponieważ możliwość wystąpienia konfliktu konwencjonalnego w Eu-
ropie uważano za znikomą, w państwach Starego Kontynentu przeprowadzono
w ostatnim dziesięcioleciu znaczną redukcję liczby uzbrojenia i materiału wo-
jennego. Niemały wpływ na tę sytuację miał kryzys ekonomiczny z 2008 r.,
który wymusił cięcia budżetowe i przyspieszył rozbrojenie państw NATO
1
.
Inną przyczyną reorganizacji struktury uzbrojenia państw europejskich, a
zwłaszcza państw Europy Zachodniej, były zachodzące w ostatnich latach
zmiany w myśli wojskowej i doktrynie użycia artylerii, zmierzające w kierunku
zapewnienia wysokiej mobilności i szybkiego osiągnięcia przez oddziały arty-
lerii gotowości bojowej, czego nie spełniała artyleria holowana.
Wyposażenie jednostek w działa samobieżne pozwala na zwiększenie ich
autonomiczności, broń ta jest także znacznie łatwiej dostosowywana do potrzeb
sieciocentrycznego pola walki. Jednakże koszt wyprodukowania jednego działa
samobieżnego, jego eksploatacji i zaopatrzenia logistycznego zdecydowanie
przewyższa koszty użytkowania tradycyjnej artylerii o trakcji ciągnionej.
Obecnie niewiele państw na świecie wprowadza do użytkowania, na szerszą niż
symboliczna skalę, artylerię samobieżną. Według zestawienia przygotowanego
przez portal Global Firepower (GFP) pod koniec 2014 r. jedynie 80 ze 126 pań-
stw świata posiadało jednostki wyposażone w działa samobieżne, przy czym 15
z nich posiadało na stanie mniej niż dwadzieścia sztuk tego rodzaju uzbrojenia.
Niekwestionowanym liderem tego zestawienia jest Rosja, która w omawianym
okresie posiadała 5.972 sztuk artylerii samobieżnej. Na dalszych miejscach
uplasowały się: Korea Północna (2.250 szt.), Korea Południowa (1.950 szt.),
Stany Zjednoczone (1.934 szt.), Chiny (1.710 szt.), Ukraina (1.302 szt.), Turcja
(1.013 szt.), Egipt (889 szt.), Izrael (650 szt.) oraz Białoruś (583 szt.). Siły
Zbrojne RP, posiadające na wyposażeniu 443 działa samobieżne sklasyfikowa-
no na wysokim, 18. miejscu
2
.
Z drugiej strony zmiany koncepcji taktycznych, idące w kierunku opero-
wania niewielkimi, ale samowystarczalnymi zgrupowaniami, zwykle w sile
1
M. Fr yc ,
Strategiczne konsekwencje cięć w wydatkach obronnych państw członkowskich
NATO,
„Bezpieczeństwo Narodowe”, III/2015, s. 51-66. Nie można pominąć również kwe-
stii wcześniej redukcji liczby uzbrojenia w Europie, spowodowanej ratyfikowanym w 1992
r. Traktatem o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie, (Conventional
Forces in
Europie Treaty – CFE).
Zob. M. Mr ó z ,
Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w
Europie, „Kancelaria Sejmu. Biuro Studiów i Ekspertyz”, Raport nr 74, 05.1995.
2
Self-Propelled Gun (SPG) Strength by Country,
<http://www.globalfirepower.com/armor-
self-propelled-guns-total.asp> (10.12.2015).
220
batalionu, określanymi jako „siły zadaniowe” (eng. task forces) wymusiły ewo-
lucję środków wsparcia ogniowego. „Dla osiągnięcia samowystarczalności w
środowisku operacyjnym zgrupowania tych wojsk [„sił zadaniowych” – J.Ż.]
muszą posiadać własne środki wsparcia ogniowego, nieograniczające ich zdol-
ności manewru. Dlatego nie nadają się dla nich klasyczne, wielotonowe armaty
samobieżne czy wyrzutnie rakietowe na podwoziach gąsienicowych, ze wzglę-
du na swe parametry trudne do przerzucenia, rozmieszczenia i ukrycia w tere-
nie. W takich warunkach lepiej sprawdzają się armaty holowane, znacznie lżej-
sze i o mniejszych rozmiarach.”
3
Mimo pewnej przewagi artylerii samobieżnej nad holowaną na całym
świecie pozostaje w użyciu kilkadziesiąt tysięcy sztuk lufowej artylerii holo-
wanej, a systemy te są nadal szeroko wykorzystywane przez siły zbrojne wielu
państw. Analiza GFP z grudnia 2014 r. wykazała, że 108 ze 126 wziętych pod
uwagę państw posiadało w ramach swoich sił zbrojnych oddziały artylerii wy-
posażone w działa o trakcji ciągnionej. W czołówce zestawienia uplasowały
się: Indie (7.414 szt.), Chiny (6.246 szt.), Korea Południowa (5.374 szt.), Rosja
(4.625 szt.), Korea Północna (4.300 szt.), Pakistan (3.278 szt.), Egipt (2.360
szt.), Wietnam (2.200 szt.), Syria (2.150 szt.) oraz Iran (2.078 szt.)
4
. Większość
spośród państw członkowskich NATO posiada w swoich zasobach i wykorzy-
stuje artylerię ciągnioną
5
, przy czym liczba posiadanych dział nie zawsze od-
powiada wielkości sił zbrojnych, a wynika bądź z braku wystarczających środ-
ków na wymianę artylerii ciągnionej na samobieżną (zaszłości sprzętowych –
np. Rumunia i Bułgaria), bądź z doktryny wojskowej. Siły Zbrojne RP wymie-
niono na 80. pozycji, wskazując 72 szt. artylerii ciągnionej (moździerze 120
mm 2B11)
6
. Za wschodnią granicą Polski (oprócz wspomnianej Rosji) artyleria
o trakcji ciągnionej używana jest w dużej ilości przez armię ukraińską – 1.669
szt. (11 miejsce w zestawieniu) i w ograniczonej liczbie przez Białoruś – 290
szt. (36).
W Polsce całkowicie zrezygnowano z posiadania artylerii lufowej holowa-
nej. Już w latach 90. zapanowało przeświadczenie o bardzo niskiej przydatności
tego rodzaju uzbrojenia na nowoczesnym polu walki, głownie z powodu jego
3
Ł. B a na ś,
Przyszłość artylerii holowanej,
„Narodowe Centrum Studiów Strategicz-
nych”, Warszawa, 01.2014, s. 3.
4
Towed Artillery Strength by Country,
< http://www.globalfirepower.com/armor-towed-
artillery-total.asp> (10.12.2015).
5
Według zestawienia: Stany Zjednoczone 1.299 szt. (12 miejsce na liście), Turcja 697 szt.
(20), Grecja 463 szt. (25), Rumunia 413 szt. (27), Bułgaria 350 szt. (30), Węgry 300 szt.
(34), Francja 233 szt. (46), Kanada 161 szt. (55), Hiszpania 143 szt. (64), Wielka Brytania
138 szt. (65), Czechy 93 szt. (74), Włochy 92 szt. (75), Polska 72 szt. (80), Chorwacja 70
szt. (82), Estonia 66 szt. (84), Portugalia 60 szt. (86), Słowenia 54 szt. (88), Litwa 54 szt.
(89), Łotwa 20 szt. (103). Albania, Austria, Belgia, Dania, Holandia, Niemcy i Słowacja nie
posiadają tego rodzaju uzbrojenia. W zestawieniu nie uwzględniono Islandii i Luksembur-
ga.
Ibidem.
6
Ibidem.
221
małej mobilności, a więc dużego ryzyka zniszczenia w wyniku precyzyjnego
uderzenia lotnictwa, ognia kontrbateryjnego czy przełamania frontu
7
. Podsta-
wowym wyposażeniem oddziałów polskiej artylerii lufowej są haubice samo-
bieżne kal. 122 mm 2S1 Goździk (342 szt.), produkowane w Polsce w latach
1984-1994, oraz samobieżne haubicoarmaty kal. 152 mm wz. 1977 Dana (111
szt.), produkcji czechosłowackiej. Oddziały artylerii rakietowej wyposażone są
w wieloprowadnicowe systemy artyleryjskie BM-21 Grad (75 szt.), RM-70 (30
szt.) oraz WR-40 Langusta (75 szt.)
8
. Program wieloletni „Priorytetowe Zada-
nia Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w ra-
mach programów operacyjnych,”, przyjęty w 2014 r. przewiduje, w ramach
modernizacji artylerii, pozyskanie:
- modułów dywizjonowych 155 mm haubicoarmat KRAB wraz z inteli-
gentną amunicją;
- modułów dywizjonowych wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych
HOMAR;
- modułów ogniowych 120 mm moździerzy samobieżnych KTO-M120
RAK;
- radiolokacyjnych zestawów rozpoznania artyleryjskiego LIWIEC;
- Zautomatyzowanego Zestawu Kierowania Ogniem TOPAZ dla modułu
ogniowego WR-40 Langusta
9
.
Jak widać z powyższego zestawienia plany modernizacyjne artylerii SZ RP
przewidują wyposażenie oddziałów w nowoczesny środki rażenia, odznaczają-
ce się wysoką mobilnością oraz szybkością osiągania gotowości bojowej, co
podkreślał w 2014 r. płk Jarosław Kraszewski, ówczesny szef Zarządu Wojsk
Rakietowych i Artylerii Inspektoratu Wojsk Lądowych Dowództwa Generalne-
go Rodzajów Sił Zbrojnych, stwierdzając: „To jest koniec statycznej artylerii,
która potrzebowała sporo czasu na przystąpienie do działania. Dzięki nowemu
uzbrojeniu nasze pododdziały będą w stanie otworzyć ogień do przeciwnika
błyskawicznie po zajęciu pozycji.”
10
7
M. T r oj an,
Artyleria wychodzi z lamusa,
<http://www.kresy.pl/publicystyka,analizy?zobacz%2F-artyleria-wychodzi-z-lamusa>
(10.12.2015).
8
B. P o lito ws k i ,
Świętują Wojska Rakietowe i Artylerii,
<http://www.polska-
zbrojna.pl/home/articleshow/10663?t=Swietuja-Wojska-Rakietowe-i-Artylerii>
(10.12.2015).
9
Dz. U. z 15.07.2014 r., poz. 558, Uchwała nr 123 Rady Ministrów zmieniająca uchwałę w
sprawie ustanowienia programu wieloletniego „Priorytetowe Zadania Modernizacji Tech-
nicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w ramach programów operacyjnych”. W
ramach programu na modernizację artylerii planuje się przeznaczyć 6.967,2 mln złotych.
10
K. W ile ws k i ,
Artyleria przyszłości,
<http://www.polska-
zbrojna.pl/home/articleshow/14390?t=Artyleria-przyszlosci> (10.12.2015).
222
Artyleria w Siłach Zbrojnych Ukrainy
Pod koniec 2013 r. ukraińskie wojska lądowe składały się 16 brygad, 11
samodzielnych pułków bojowych oraz 9 pułków wsparcia, licząc ok. 57 tys.
żołnierzy. Jednostki artylerii tworzyły 26. i 55. Brygada Artylerii Lufowej, 19.
Brygada Artylerii Rakietowej oraz 15., 27. i 107. Pułki Artylerii Rakietowej.
Strona ukraińska deklarowała posiadanie ok. 450 wieloprowadnicowych wy-
rzutni rakiet BM-21 Grad, 100 szt. BM-30 Smiersz, 76 szt. BM-27 Uragan, a
także pewnej liczby rakietowych systemów operacyjnych Toczka i Toczka-U.
Artyleria lufowa liczyła 638 szt. haubic samobieżnych 2S1 Goździk, 501 szt.
haubicoarmat samobieżnych 2S3 Akacja, 100 (lub 99) szt. armat samobieżnych
2S7 Pion, 24 szt. haubicoarmat samobieżnych 2S5 Hiacynt, 40 szt. haubic sa-
mobieżnych 2S19 MSTA-S, 64 szt. moździerzy samobieżnych 2S9 Nona, także
haubice holowane 2A65, 2A36 i D-30
11
.
W trakcie uporczywych walk w Donbasie w 2014 r. Siły Zbrojne Ukrainy
utraciły bezpowrotnie niemal 400 systemów artyleryjskich – rakietowych, lu-
fowych samobieżnych i ciągnionych. Według różnych danych straty wynosiły:
90 szt. 2S3, 80 szt. 2S1, 80 szt. BM-21, 20-30 szt. 2S9, 26 szt. 2S19 (w tym
dwa uszkodzone), 10 szt. BM-27, oraz ok. 200 szt. dział holowanych
12
. Sytua-
cja na froncie wymusiła konieczność wprowadzenia do linii części zmagazy-
nowanego sprzętu, co pozwoliło na częściowe uzupełnienie strat. Stan artylerii
posiadanej przez armię ukraińską pod koniec 2014 r. obrazuje tabela 1.
Tabela 1. Stan uzbrojenia artyleryjskiego Sił Zbrojnych Ukrainy w latach 1995-
2014.
Rodzaj uzbrojenia
Artyleria holowana
D-30 haubica 122 mm
M-30 haubica 122 mm
D-20 haubicoarmata 152 mm
2A65 haubicoarmata 152 mm
2A36 armata 152 mm
ML-20 haubicoarmata 152 mm
Artyleria samobieżna
2S1 Goździk, haubica 122 mm
2S3 Akacja, haubicoarmata 152 mm
11
1995 2000 2005 2010 2014
1095 1130 1143 1140 1140
400 437 443 443 443
---
---
3
2
2
220 219 216 215 215
185 185 185 185 185
290 289 289 287 287
---
---
7
7
7
1368 1363 1372 1293 1293
640 640 638 600 600
500 496 496 463 463
E. J an uła , M. K as i ń s ka ,
Siły Zbrojne Ukrainy – potęga czy fikcja?,
<http://geopolityka.org/analizy/eugeniusz-janula-malgorzata-kasinska-sily-zbrojne-
ukrainy-potega-czy-fikcja> (10.12.2015);
Ukraine – Ground Forces Equipment,
<http://www.globalsecurity.org/military/world/ukraine/groundforces-equipment.htm>
(10.12.2015).
12
E. J an uła , M. K as i ń s ka ,
op. cit.
223

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin