2019-05-More-Maiorum-1.pdf

(25730 KB) Pobierz

niezwykła konferencja

w warszawie

archiwista w trudnych

czasach

niemcy wracają

do ojczyzny

More Maiorum

nr 5 (76)/2019 | maj 2019

moremaiorum.pl

ISSN 2450-291X

O INDEKSACJI I

DIGITALIZACJI

KSIĄG METRYKALNYCH

CO ŁĄCZY JAMESA

BONDA

Z DWOREM W TRZEPNICY?

EDUKACJA

W ZABORZE ROSYJSKIM

MUNDUR

I SZABLA. JAK ZADBAĆ

PAMIĄTKI

PO PRZODKACH?

> Alan Jakman

More Maiorum

miesięcznik genealogiczny

s n

Po l u b

<www.facebook.com/miesiecznikmoremaiorum>

Czy tzw. pełne indeksowanie

wyręcza badaczy rodzinnych?

wydawca

akt, że indeksy genealogiczne

znacznie ułatwiają i przyspiesza-

ją badania rodzinne, nie ulega żadnej

wątpliwości. Spory powstają w momen-

cie, gdy zadamy pytanie: czy potrzeb-

ne nam są pełne rekordy, opisujące nie-

malże całą treść aktu metrykalnego?

Obie strony mają swoje racje, ale które

indeksy są lepsze dla ogółu? Na temat

indeksacji i digitalizacji ksiąg parafial-

nych dla miesięcznika genealogicznego

More Maiorum

opowiada dr inż. Bro-

nisław Popkowicz.

W trakcie poszukiwań genealogicznych

odnajdujemy jednak nie tylko akta me-

trykalne, ale także dziedzictwo mate-

rialne pozostałe po naszych przodkach.

O ile zadbanie o fotografie albo doku-

menty nie przysparza wielu problemów

i na rynku dostępne są chociażby pudła

bezkwasowe, o tyle konserwacja mun-

duru, szabli czy broni palnej może oka-

zać się kłopotliwa. Sławomir Żak radzi,

jak uchronić przed zniszczeniem takie

pamiątki.

Szkolnictwo polskie w zaborze rosyj-

skim z każdym dziesięcioleciem XIX

wieku traciło swoją niezależność. Był

to problem nie tylko dla uczniów, ale i

dla nauczycieli oraz właścicieli pensji.

Dr Małgorzata Stępień na przykładzie

swojej krewnej

‒

Felicji z Rudzkich

‒

przedstawia los ówczesnego szkolnic-

twa w Sosnowcu.

Gorąco zachęcam do lektury majowego

numeru miesięcznika genealogicznego

More Maiorum!

ALAN JAKMAN More Maiorum.

Poszukiwacze korzeni

NIP 5472209537

REGON 381910592

ul. Wita Stwosza 27/15

43-300 Bielsko-Biała

redaktor naczelny

Alan Jakman

korekta

Dorota Cieślar, Jolanta Dec (SFERA)

skład i łamanie tekstu

Alan Jakman

okładka oraz oprawa graficzna

Alan Jakman, zdjęcia: regały archiwalne

(fot. Marek Krzykała), Lucjan Morykoni

(fot. archiwum rodzinne), powstańscy

wielkopolscy (fot. archiwum rodzinne

Joanny Dzierli)

issn

2450-291X

Przewrót majowy z 1926 roku

Most Kierbedzia obsadzony przez żołnierzy

fot. wikimedia commons

e-mail: redakcja@moremaiorum.pl

www.moremaiorum.pl

Autorzy tekstów: Alan Jakman,

dr Małgorzata Stępień,

Aleksandra Szafrańska-Dolewska,

Piotr Ryttel, dr Arkadiusz Więch,

Sławomir Żak, Mirosław Czopek,

Grażyna Stelmaszewska

Wszystkie prawa zastrzeżone (włącznie

z tłumaczeniem na języki obce).

Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r.

o prawie autorskim jakiekolwiek

kopiowanie, rozpowszechnianie (we

fragmentach, lub w całości) zamieszczonych

artykułów, opisów, zdjęć bez zgody Redakcji

będzie traktowane jako naruszenie praw

autorskich.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania

i adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów.

fot. archiwum własne

emat NUMERU

„Na forach genealogicznych

coraz częściej zauważam,

że stopniowo nasila się

zjawisko tzw. pasożytów

genealogicznych”

- rozmowa z dr. inż.

Bronisławem Popkowiczem

Trzepnica, czyli co łączy

dwór z James Bondem?

Szabla, mundur, zdjęcie

- jak zadbać o dziedzictwo

materialne po przodkach?

fot. archiwum rodzinne joanny dzierli

Szabla i mundur - jak

zadbać o dziedzictwo

materialne

po przodkach?

Genealogiczny kącik

satyryczny

Niemcy wracają do

ojczyzny

Zagraniczni i polscy

badacze rodzinnej

przeszłości spotkają się

w Warszawie

fot. aleksandra szafrańska-dolewska

Poczet archiwistów

polskich: Włodzimierz

Budka (1894-1977)

Wspomnienie

o powstańcach

z 1863 roku

fot. archiwum własne

Felicja Siejanowska

(Woźniczko) z Rudzkich:

nauczycielka i patriotka

Lucyna

Ćwierczakiewiczowa

– niesforna superstar

polskiej kuchni

Wywiad

z dr. inż.

Bronisławem

Popkowiczem

Nauczycielka

i patriotka

z Sosnowca

Co łączy dwór

w Trzepnicy

z Jamesem

Bondem?

Księgarnia genealoga

Historie

z powstania 1863

WYWIAD

> Alan Jakman

„Na

forach genealogicznych coraz częściej

zauważam, że stopniowo nasila się zjawisko

tzw. pasożytów genealogicznych

- dr inż. Bronisław Popkowicz

Największa baza indeksów genealogicznych

liczy już blisko 30 mln indeksów. Dzięki niej

genealodzy mają znacznie ułatwione badania

rodzinne. Dr inż. Bronisław Popkowicz,

koordynujący digitalizację zasobu Archiwum

Państwowego w Grodzisku Mazowieckim

opowiada o swoich spostrzeżeniach na ten temat.

Jak wspomina pan poszukiwania

genealogiczne, zanim w Internecie

pojawiły się pierwsze zindeksowane

akta metrykalne?

W moim przypadku patrzę na to za-

gadnienie w kontekście dylematu, czy

zająłem się poszukiwaniami genealo-

gicznymi za wcześnie, czy za późno?

Rozpocząłem je w ostatniej dekadzie

XX wieku i wiedziałem, że mogę ko-

rzystać jedynie z dostępnych wówczas

źródeł. A były nimi: pamięć starszych

członków rodu i księgi metrykalne znaj-

dujące się bądź na plebanii w rodzinnej

parafii, bądź w najbliższym archiwum

państwowym. Nieco później zoriento-

wałem się, że istnieje jeszcze możliwość

skorzystania z mikrofilmów ksiąg me-

trykalnych u mormonów. Korzystanie

z tych źródeł było bardzo absorbujące

czasowo i, nie da się ukryć, również fi-

nansowo.

Miałem to szczęście, że mogłem bez

ograniczeń korzystać z dostępu do

ksiąg parafialnych. Jednak po pierw-

szych kwerendach pojawiła się reflek-

sja: mój Boże, co by to było, gdyby

tak każdy poszukujący grzebał w tych

fot. archiwum własne

księgach, tak, jak ja? Powiedziałem so-

bie – nie, tak nie można. Intuicja pod-

powiedziała mi, że trzeba sfotografo-

wać z każdej księgi tzw. sumariusze

roczne i na ich podstawie sporządzić

spis w postaci pliku excelowskiego.

Wykonałem w krótkim czasie ogrom-

ną pracę i w ten sposób powstały in-

deksy akt metrykalnych w uproszczo-

nej postaci (nazywanej później przez

nas standardem Geneteki). Łącznie

było to ok. 45 tys. rekordów, które

zostały przekazane proboszczowi.

Dzięki temu ksiądz mógł z niej ko-

rzystać, kiedy zgłosił się do niego

jakiś poszukujący. Nie muszę doda-

wać, że i mnie znakomicie ułatwiało

to poszukiwania.

W pierwszej dekadzie XXI wieku za-

częły się pojawiać pierwsze indeksy akt

metrykalnych publikowane w Interne-

cie. Dla mnie, jako osoby niezwiązanej

wówczas ze środowiskiem pasjonatów,

którzy podjęli inicjatywę digitalizacji

i indeksacji ksiąg metrykalnych, było

to bardzo oczekiwane zjawisko.

Nawiązałem kontakt z Leszkiem Ćwi-

klińskim, który administrował GenBa-

zę i przekazałem mu do publikacji moje

indeksy. Właściwie można powiedzieć,

że dla mnie to był początek wchodze-

nia w środowisko genealogów skupio-

nych w PTG, ale to już odrębny temat.

Od tego czasu program digitaliza-

cji i indeksacji ksiąg metrykalnych

gwałtownie zaczął się rozwijać. Moż-

na więc powiedzieć, że za poszukiwa-

nia genealogiczne wziąłem się trochę

za wcześnie, bo dzisiaj miałbym bez

porównania bardziej ułatwione zada-

nie. Z drugiej strony ubolewam, że tak

długo zwlekałem, bo odeszło na wiecz-

ną wartę wielu starszych członków rodu,

którzy mogliby wnieść wiele cennych in-

formacji, dzisiaj już nie do odtworzenia.

Czy bazy z indeksami mogą zabrać

nieco „zabawy” z prowadzenia

poszukiwań genealogicznych?

Nie sądzę. Bazy z indeksami bar-

dzo pomagają w pierwszym etapie

dr inż. bronisław popkowicz

– zajmuje się poszukiwaniami genealogicznymi rodów ze strony ojca

Popkowicz (wcześniej przez pewien czas Popek) oraz Go(a)łkowskich ze strony swojej matki.

Jest autorem ok. 47,5 tys. indeksów. Członek PTG od marca 2008 roku. Od roku 2010 współpracuje

z PTG jako wolontariusz przy digitalizacji ksiąg metrykalnych. Od roku 2011 pełnił z ramienia PTG

funkcję koordynatora digitalizacji ksiąg metrykalnych w Archiwum Państwowym w Grodzisku

Mazowieckim (AP GM).

Po głośnym konflikcie w marcu 2015 wraz z Leszkiem Ćwiklińskim, ś.p. Stanisławem Pieniążkiem

i innymi zrezygnował z członkostwa w PTG i projekt digitalizacji ksiąg metrykalnych w AP GM

kontynuuje w ramach indywidualnej umowy.

W kwietniu 2016 r. zakończył digitalizację wszystkich zasobów ksiąg metrykalnych i aneksów

znajdujących się w AP GM. Od tego czasu sporadycznie fotografuje tzw. dopływy w miarę ich

napływania do archiwum.

►

More Maiorum

maj | 5 (76)/2019

WYWIAD

fot. archiwum własne

poszukiwań genealogicznych. Im dalej

się zagłębiamy w poszukiwania, tym

więcej pojawia się zagadek do rozwią-

zania. Moim zdaniem dostępność do

baz indeksów przesuwa środek ciężko-

ści „zabawy” na te właśnie trudniejsze,

pełne wyzwań obszary.

Która „szkoła” tworzenia indeksów

jest według pana korzystniejsza

dla rodzinnego poszukiwacza:

wykonywanie pełnych indeksów

(np. wraz z danymi chrzestnych itp.)

czy indeksów skróconych (np. numer

aktu, imię i nazwiska dziecka oraz

imiona rodziców)?

Wielu kolegów, z którymi już od lat

współpracuję w zakresie digitalizacji

ksiąg, wyraża pogląd, że pełna indeksa-

cja jest niepotrzebna. Przemawia za tym

szereg argumentów: jest zdecydowa-

nie bardziej pracochłonna i skutecznie

kompetentną osobą, by te błędy wy-

chwycić i usunąć, a do tego nie jest po-

trzebna pełna postać indeksu, tylko

wskazówka jak dotrzeć do skanu aktu.

Zatem odpowiadając na pytanie, pełne

indeksy są korzystniejsze dla poszuku-

jących, bo zwalniają ich z wysiłku zaj-

rzenia do aktu, ale są mniej korzystne

dla rzeszy indeksujących, przysparza-

jąc im mnóstwa pracy.

Jak pan myśli, jak dalece pojawienie

się kolejnych baz genealogicznych

w Internecie zachęciło do

poszukiwania przodków osoby

dotychczas niezainteresowane

historią swojej rodziny?

Nie sądzę, aby istniała silna korelacja

między ilością dostępnych baz gene-

alogicznych a pobudzeniem zaintereso-

wania genealogią wśród dotychczas nie-

zainteresowanych. Moim zdaniem ma to

[

Ludzie mają skłonność,

by osiągać cel przy

minimum wysiłku

zniechęca indeksujących. W praktyce

bowiem tylko niewielka część infor-

macji zawartych w indeksach jest wy-

korzystywana przez genealogów, reszta

jest i długo będzie niewykorzystywana.

Jednocześnie więc podawanie wszyst-

kiego „na tacy” poszukującym jest tro-

chę czynnikiem demoralizującym i ro-

dzi postawy roszczeniowe, czego mamy

liczne dowody chociażby na forum ge-

nealodzy.pl. Do tego trzeba dodać, że

indeksy, pomimo gęstego sita weryfi-

kacji, zawierają nadal sporo błędów.

Poszukujący jest zazwyczaj najbardziej

większy wpływ na zwiększenie motywa-

cji w początkowym okresie poszukiwań.

A może gdyby spojrzeć z innej strony,

pojawiło się wielu „genealogów”,

którzy opierają swoje badania

wyłącznie na wpisach internetowych.

Czy to uboczny skutek tego procesu?

Trudno się dziwić, że ludzie są skłon-

ni osiągać cel przy minimum wysiłku.

Jeśli się przekonają, że prawie wszyst-

ko można znaleźć w Internecie, to

skwapliwie korzystają z tej możliwości.

[

Wielu jest takich, którzy, nie mogąc

czegoś znaleźć, zanudzają pytaniami

na forach, zadając trywialne pytania,

choć na większość z nich, zadając so-

bie trochę trudu, mogliby znaleźć od-

powiedź w Internecie. Wolą jednak do-

łączyć do swoistego grona, nie waham

się użyć tego słowa, „pasożytów gene-

alogicznych”. Smutne, że to zjawisko się

nasila.

Czy w obecnej sytuacji, gdy wiele

ksiąg metrykalnych zostało

zdigitalizowanych i można je

oglądać, nie wychodząc z domu, ich

indeksacja nadal ma sens?

Jestem zwolennikiem indeksacji uprosz-

czonej, która ułatwia dotarcie do skanu

aktu, natomiast zawartość metryki po-

winna być pozostawiona do odczytania

poszukującym. Niech i oni poniosą tro-

chę trudu. A przy okazji uniknęłoby się

indeksowania ogromnej liczby aktów,

do których nikt nie zajrzy.

Co jest najtrudniejsze w pracy

indeksatora?

Trudności w pracy indeksatora jest

wiele. Każdy widzi je inaczej i odpo-

wiedź będzie siłą rzeczy subiektyw-

na. Z moich doświadczeń wymienił-

bym na pierwszym miejscu trudności

w rozczytaniu ręcznego pisma, które

czasami są nie do pokonania. Jeśli do

tego dojdzie tekst pisany cyrylicą lub

po łacinie, trudności te jeszcze wzra-

stają. Są one łatwiejsze do pokonania,

gdy z czasem nabiera się wprawy i tzw.

opatrzenia pisma niektórych piszących

bazgrołami. Rutyna daje jeszcze je-

den atut w postaci poznania pewnych

> Digitalizacja w Archiwum Państwowym

w Grodzisku Mazowieckim.Od prawej –

Krzysztof Dławichowski, Bronisław Popkowicz,

Marcin Socha,Leszek Ćwikliński

niuansów, charakterystycznych dla

danego skryby. Do tej podstawowej

trudności dodałbym konieczność wła-

ściwego zorganizowania sobie warsz-

tatu pracy. Trzeba dobrze znać Excela,

stosować różne tricki ułatwiające wy-

godne czytanie treści aktu z równo-

czesnym wpisywaniem danych do ta-

beli. Dla wielu trudnością podstawową

►

More Maiorum

maj | 5 (76)/2019

Plik z chomika:

eljotnes

2019-05-More-Maiorum-1.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: