Esztergom pl.pdf

(865 KB) Pobierz

www.ciekawe-miejsca.net

Węgry: Esztergom

Niezwykła historia katedry

w Esztergomie

Esztergom to pierwsza stolica Węgier, a wznoszące się nad brze-

giem Dunaju wzgórze katedralne było świadkiem wielu wydarzeń

przełomowych w dziejach tego kraju. Wybudowana tam monu-

mentalna, klasycystyczna katedra jest największą i najważniejszą

świątynią na Węgrzech.

gu Dunaju, częściowo zaś w dole, nad

samą rzeką. Ze szczytu rozciąga się

wspaniały, rozległy widok na położoną

po drugiej stronie Słowację. Na prze-

ciwległym brzegu Dunaju, leży Šturovo.

´ ´

To dawne węgierskie Parkany – miejsce

słynnej zwycięskiej bitwy króla Jana III

Sobieskiego z 36-tysięczną armią turec-

ką w 1683 roku. Zwycięstwo polskiego

króla przyniosło kres trwającej przez po-

nad 150 lat, od czasów bitwy pod Moha-

czem, okupacji Węgier. Pamiątką tego

zwycięstwa jest

pomnik Sobieskiego,

wzniesiony u stóp urwiska, nad brze-

giem rzeki.

Dzieje tego miejsca sięgają jednak

czasów o wiele dawniejszych. Tędy

bowiem przebiegała granica imperium

rzymskiego, słynne

limes,

a w miejscu

późniejszego Esztergomu wznosiła się

graniczna twierdza Solva. Obronna tra-

dycja trwała w następnych epokach. Za-

lety warowni usytuowanej na stromym,

skalistym wzgórzu docenił Karol Wielki.

nr 3 (24), Marzec 2009

Twierdza na uwisku

Na północny zachód od Budapesz-

tu, w miejscu gdzie Dunaj, pokonawszy

wielki przełom, gwałtownie skręca na

zachód i staje się rzeką graniczną ze

Słowacją, ulokowało się miasto Eszter-

gom, dawna potężna twierdza turecka.

Górzysta okolica jest uważana za jeden

z najpiękniejszych krajobrazowo obsza-

rów Węgier. Rzadko która miejscowość

ma tak malownicze położenie: urwista

góra wznosi się majestatycznie, a zabu-

dowania stoją częściowo na wysokiej,

stromej szkarpie południowego brze-

www.ciekawe-miejsca.net

Węgry: Esztergom

Miejscowość, zwana wówczas

Osterrin-

gun,

była najdalej na wschód wysuniętą

warownią cesarską, wokół której rozło-

żyła się osada handlowa. Wkrótce Esz-

tergom stał się centrum politycznym i re-

ligijnym kraju. Tu urodził się w 975 roku

pierwszy król Węgier, Stefan; tu znajdo-

wała się siedziba arcybiskupstwa, a tak-

że stolica Węgier, do czasu, kiedy Bela

IV przeniósł ją do Budy.

ła ją świątynia romańska, wybudowana

ok. roku 1200, staraniem króla Beli III

i ówczesnego arcybiskupa Esztergomu,

Hioba. Kościół ten wprawdzie przebu-

dowano później w stylu gotyckim, ale

wiadomo już o nim nieco więcej. Kro-

niki mówią bowiem o wspaniałej ba-

zylice z pięknym portykiem. Według

dawnych opisów, katedra zachwycała

swoim pięknem, a jednym z jej cudów

była słynna

Porta speciosa,

wspaniałe,

bogato zdobione główne wejście, deko-

rowane kolorowymi marmurami i przed-

stawieniami mozaikowymi. Z tego ar-

cydzieła pozostało, niestety, tylko kilka

fragmentów w muzeum i pełne podziwu

relacje pielgrzymów i kronikarzy.

Największy okres świetności przeży-

wało wzgórze katedralne na przełomie

XV i XVI wieku. W tym czasie Wę-

gry pod rządami króla Macieja Korwi-

na, a potem Władysława Jagiellończy-

ka, brata naszego króla Zygmunta Sta-

rego, stały się pierwszym krajem w Eu-

ropie, do którego zawitało włoskie odro-

dzenie. Na dworze monarchy, już wów-

czas przeniesionym do Budy, gościli hu-

maniści, uczeni i artyści przybyli z Flo-

rencji – kolebki renesansu w Europie.

Byli oni też zapraszani na dwory moż-

nowładcze i biskupie. Węgierscy do-

stojnicy świeccy i kościelni zdobywali

wiedzę na najlepszych włoskich uniwer-

sytetach, szczególnie w Bolonii i Pa-

dwie, a jeżdżąc w interesach, mogli za-

poznać się z nowinkami artystycznymi.

Takim przedstawicielem ówczesnej eli-

ty intelektualnej był też arcybiskup Esz-

tergomu, Tamas Bakócza. Wyrazem je-

go upodobań była przebudowa pała-

cu arcybiskupiego, a przede wszystkim

wzniesienie najwspanialszego, zacho-

nr 3 (24), Marzec 2009

Widok z góry na Esztergom

Zaszczytne funkcje, jakie w czasach

historycznych przypadły w udziale temu

obronnemu miejscu, znalazły odzwier-

ciedlenie w zabudowie wzgórza. Maje-

stat królewski i prestiż dostojników ko-

ścielnych wymagały okazałej siedziby:

zamku i pałacu arcybiskupiego, a nie-

odłączną częścią tego zespołu była ka-

tedra – najważniejszy kościół w kra-

ju. Pierwszą katedrę pod wezwaniem

św. Wojciecha, jeszcze przedromańską,

wzniósł zapewne król Stefan I w la-

tach 1001–1038. Były to czasy, kiedy

i w Polsce, w początkach kształtowania

się naszego państwa, budowano pierw-

sze kościoły katedralne – na Wawelu,

w Gnieźnie i Poznaniu. I, podobnie,

jak u nas – ta budowla węgierska nie

przetrwała, padła oﬁarą pożaru w 1188

roku. Niewiele o niej wiadomo. Zastąpi-

www.ciekawe-miejsca.net

Węgry: Esztergom

wanego do dziś dzieła renesansu na

Węgrzech – okazałej kaplicy, dostawio-

nej do starej, romańsko-gotyckiej kate-

dry.

rzył artystom włoskim. Kaplica została

zbudowana na planie kwadratu i przy-

kryta kopułą, na wzór kaplic w kościo-

łach ﬂorenckich. Ściany wewnątrz otrzy-

mały wykładzinę z czerwonego marmu-

ru, w którym precyzyjnie wyrzeźbiono

wspaniałe ornamenty. Dekoracje w ko-

pule były odlane w brązie, podobnie jak

napis fundacyjny, biegnący wokół ścian,

ponad gzymsem. Nie znamy dokładnie

twórców tego arcydzieła, w dokumen-

tach jednak pojawia się nazwisko Fran-

ciszka Florentczyka, którego rzeźby ma-

my także w Polsce. Wiadomo też, że

efektowny ołtarz w kaplicy wyrzeźbił ce-

niony artysta ﬂorencki, Andrea Ferruc-

ci, a data ustawienia tego dzieła – rok

1519, jest uważana za czas zakończe-

nia wszystkich prac.

Kocia Uliczka

Kaplica,

której fundamenty położo-

no w 1506 roku, była dziełem życia

jej fundatora. Od początku przeznaczo-

na na jego miejsce pochówku, mauzo-

leum – miała być pomnikiem chwały

kardynała. Dlatego też wszystkie wysił-

ki Bakócza były zwrócone w kierunku

uczynienia z tej budowli dzieła perfek-

cyjnego pod każdym aspektem. Kardy-

nał nie szczędził funduszy na najlep-

sze marmury, brązy, złocenia i srebro,

ani na wyposażenie: najkosztowniejsze

tkaniny, naczynia, sprzęty, księgi litur-

giczne. Wykonanie tego zadania powie-

Okazała katedra w Esztergomie

Kaplica Bakócza była pierwszą na

Węgrzech budowlą sakralną o no-

wych, renesansowych formach, powsta-

łą w czasie, gdy na przełomie XV i XVI

wieku budowano tu nadal kościoły go-

tyckie. Wzbudzała ona zachwyt od po-

czątku swego istnienia. To prawdopo-

dobnie było przyczyną, że następne stu-

lecia obeszły się z nią łaskawie i dziś

nadal możemy podziwiać jej piękno.

nr 3 (24), Marzec 2009

www.ciekawe-miejsca.net

Węgry: Esztergom

Kres świetności wzgórza katedral-

nego przyniosło trwające półtora wie-

ku panowanie tureckie. Całe wzgórze

stało się ponownie twierdzą, w pała-

cu i domach kanoników rozlokowała

się turecka armia, a w katedrze urzą-

dzono magazyn prochu, co stworzyło

bardzo poważne zagrożenie dla całej

budowli. Źle użytkowana i niezabezpie-

czona katedra niszczała, do czego jed-

nak nie przywiązywano większej wagi,

traktując ją jako zwykłe pomieszczenie

użytkowe. Turcy oszczędzili tylko jedno

miejsce: renesansową kaplicę biskupa

Bakócza. Docenili jej piękno i kunszt

kamiennego detalu. To spowodowało,

że mauzoleum biskupie przetrwało oku-

pację w stanie niemal nienaruszonym.

Ucierpiały jedynie wizerunki świętych

w ołtarzu Ferrucciego, a powodem były

względy religijne. Poza kaplicą, budy-

nek katedry był tak nadwyrężony, że

groził zawaleniem. Kiedy we wrześniu

1683 roku Jan III Sobieski, po rozgro-

´ ´

mieniu armii tureckiej pod Parkanami,

zdobył twierdzę zajmując wzgórze, udał

się wówczas do katedry by odprawić

dziękczynienie. Mógł to jednak zrobić

tylko w niezniszczonej kaplicy, a o fakcie

tym informuje dziś zwiedzających tabli-

ca przy wejściu do kościoła. W niedłu-

gim czasie po ustąpieniu Turków mury

starej, romańsko-gotyckiej świątyni zo-

stały rozebrane. Na wystawienie nowej

katedry Esztergom musiał czekać blisko

dwa stulecia.

Dzisiejsza

katedra

zdumiewa swo-

im ogromem. Jej monumentalna syl-

weta wypiętrza się na samym skraju

urwiska a dzięki wysokiej, charaktery-

stycznej kopule, jest widoczna i rozpo-

znawalna z bardzo odległych terenów.

Budowana w latach 1822–1856, miała

w pierwotnym założeniu stanowić część

wielkiego kompleksu, złożonego z sy-

metrycznie usytuowanych pałaców, ka-

nonii, seminarium i gmachów urzędo-

wych, zajmujących obszar niemal całe-

go wzgórza. To zaprojektowane z roz-

machem założenie nie zostało zreali-

zowane, ale sama świątynia, o nawach

długości 118 m, rozpiętości transeptu

do 40 m i wysoka na 100 m, daje wy-

obrażenie o skali całego przedsięwzię-

cia. Pod względem wielkości nie ma so-

bie równych na całych Węgrzech.

Wnętrze kaplicy Bakócza

Plany budowy całego zespołu kate-

dralnego przygotowali wiedeńscy archi-

tekci Ludwig van Remy i Pal Kuhnel,

a prace prowadzili Johann Packh i Jo-

nr 3 (24), Marzec 2009

www.ciekawe-miejsca.net

Węgry: Esztergom

zef Hild. Świątynia ma elegancką, kla-

sycystyczną formę. Została wzniesiona

na planie krzyża z obszernym korpusem

nawowym, wielkim transeptem i kaplica-

mi w narożach. Dzięki takiemu układowi

bryła kościoła, łącząca układ podłużny

z centralnym, jest zwarta, niemal kubicz-

na. Dominującym akcentem w sylwecie

katedry jest kopuła umieszczona na wy-

sokim bębnie, który okalają kolumny.

Ich rytm został powtórzony w potęż-

nym portyku kolumnowym akcentującym

elewację wejściową. Imponującą fasadę

główną wzbogacają dwie wieże, odsu-

nięte na boki i zaopatrzone w łukowa-

te prześwity, umożliwiające swobodne

obejście całego kościoła. Wnętrze jest

jasne i niezwykle przestrzenne, a efekt

ten uzyskano dzięki szerokim nawom,

krzyżującym się pod wielką kopułą.

Konsekracja katedry nastąpiła 31

sierpnia 1856 roku, a podniosłą uro-

czystość uświetniła

Msza Esztergomska

skomponowana specjalnie na tę oka-

zję przez Franciszka Liszta. Nie ozna-

czało to jednak końca prac budowla-

nych. Brakowało wówczas jeszcze fa-

sady, ukończonej w 1862 roku, i wie-

ży południowej. Urządzanie i wyposa-

żanie wnętrza przeciągnęło się do koń-

ca XIX wieku. Dziś w katedrze może-

my podziwiać malowidła, obrazy i rzeź-

by artystów włoskich i wiedeńskich z 2.

połowy XIX wieku. W ołtarzu głównym

znajduje się kopia dzieła Tycjana. Po

lewej stronie nawy została usytuowa-

na renesansowa kaplica Bakócza, prze-

niesiona w to miejsce podczas budowy

klasycystycznej świątyni i pieczołowicie

zrekonstruowana. Warto zajrzeć także

do innych kaplic wypełnionych klasycy-

stycznymi nagrobkami i ołtarzami oraz

do krypt, z których część ma formy wzo-

rowane na budowlach egipskich.

Tak wygląda w środku jeden z najważniejszych

kościołów Węgier

Z tyłu za prezbiterium zwiedzamy

wspaniały

skarbiec,

zaliczany do naj-

bogatszych w tej części Europy. Zbio-

ry są rozmieszczone na dwóch kondy-

gnacjach. Podziwiamy tam złote naczy-

nia liturgiczne, bogato haftowane ornaty,

klejnoty. Dziełem godnym szczególnej

uwagi jest słynna Kalwaria Macieja Kor-

wina, wykonana ze złota pereł i drogich

kamieni i ważąca ponad 7 kg. Zwiedza-

nie wnętrza kończymy wizytą na tarasie

widokowym pod kopułą, skąd roztacza

się wspaniały widok na zakole Dunaju

i odległe góry.

nr 3 (24), Marzec 2009

Plik z chomika:

Robi45

Inne pliki z tego folderu:

Evertekelo 2023.pdf (9685 KB)
Fokozatvaltas.pdf (5691 KB)
Bacs Kiskum 2015.pdf (3725 KB)
Bacs Kiskum.pdf (2701 KB)
Baja.pdf (918 KB)

Esztergom pl.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: