Powszechna historia panstwa i prawa w pigulce.pdf

(504 KB) Pobierz
DZiAŁ i. StArOŻYtNOśĆ
Część I.
MONArchie DeSpOtYcZNe
RozdzIał 1.
rYS hiStOrYcZNY
W Egipcie wystąpiła
tendencja do centralizacji i integracji państewek. Wywołały
ją przede wszystkim warunki naturalne, a zwłaszcza konieczność stworzenia jedno-
litego systemu irygacyjnego wzdłuż Nilu. Najpierw doszło do zjednoczenia
Górnego
Egiptu,
następnie
Dolnego Egiptu.
Ostateczne ich scalenie było dziełem faraona
Me-
nesa
(ok. 3100 r. p.n.e.), założyciela I dynastii. Licząca się odtąd historia starożytnego
Egiptu objęła prawie 3000 lat, sięgając aż do 332 r. p.n.e. W tym czasie Egiptem rządziło
30 dynastii. W pierwszym tysiącleciu p.n.e., w tzw.
epoce późnej,
doszło do ostatecz-
nego upadku państwa, które od 525 r. p.n.e. stało się
prowincją perską,
pozostając nią
aż do podbojów
Aleksandra Wielkiego
(332 r. p.n.e.).
W połowie czwartego tysiąclecia p.n.e. w południowej
Mezopotamii
osiedlili się
su-
merowie,
tworząc miasta-państwa (Ur, Uruk, Lagasz). Na gruzach potęgi politycznej
Sumerów
Sargon z Akadu
stworzył pierwsze wielkie państwo semickie, istniejące
ok. 2300–2100 r. p.n.e., które przekształciło się w państwo
sumeryjsko-akadyjskie,
trwające do ok. 1800 r. p.n.e. Jego zmierzch zapoczątkowało powstanie
państwa staro-
babilońskiego
na południu Mezopotamii (Hammurabi, 1792–1750 p.n.e.) oraz
staro-
asyryjskiego
(Szamszi
Adad,
1748–1716 p.n.e.) na północy. Pierwsze upadło po półtora
wieku, drugie stworzyło wielkie imperium, obejmujące w różnych okresach cały Bliski
Wschód, a nawet Egipt. Upadek Asyrii nastąpił u schyłku VII w. p.n.e. Jej miejsce
na okres wieku zajęło
państwo nowobabilońskie,
któremu kres położył w 539 r.
Cyrus,
twórca
uniwersalnego imperium perskiego.
Obszar Palestyny
stał się łupem plemion semickich, które założyły tutaj wiele państw.
Największe znaczenie spośród nich uzyskało państwo izraelskie, gdzie scentralizowana
monarchia powstała ok. 1030 r. (Saul).
16
Kup książkę
RozdzIał 2.
UStrój SpOŁecZNY DeSpOtii
Kapłani
odgrywali najważniejszą rolę w despotiach. Była to grupa zamknięta, dzie-
dziczna, na czele której stał arcykapłan. W Egipcie występowała grupa wyższa (ojcowie
lub słudzy boży) i niższa (czyści). Posiadali władzę, rozległą wiedzę, liczne przywileje
i ziemie z nadań monarszych.
Na ludność świecką
składali się urzędnicy, żołnierze, kupcy, rzemieślnicy, chłopi,
niewolnicy.
W Mezopotamii istniał podział na 3 grupy:
awilum
– pełnoprawni obywatele (potomkowie zdobywców, członkowie rodów)
muszkenum
– warstwa pośrednia (wyzwoleńcy i autochtoni)
wardum
– niewolnicy
Urzędnicy
to druga po kapłanach najważniejsza warstwa w państwie. Sprawne funk-
cjonowanie państwa i gospodarki spowodowało, zwłaszcza w Egipcie, wykształcenie się
tysięcy posad urzędniczych. Pierwotnie funkcję tę można było objąć dzięki zdobytemu
wykształceniu, później także poprzez dobre urodzenie.
Żołnierze
za zasługi dostawali ziemie i przywileje (zwłaszcza podatkowe). W Mezo-
potamii wojownicy uzyskiwali w dzierżenie tzw.
ilkum.
Obejmowało ono: grunt, dom,
ogród, a nawet inwentarz żywy.
Ilkum
było
dziedziczne i niezbywalne. Jego posiadacz
zobowiązany był wykonywać służbę wojskową osobiście.
Naruszenie tego zakazu
karano śmiercią, zaś
ilkum
przekazywano najętemu zastępcy.
17
Kup książkę
Kupcy i rzemieślnicy
stanowili niewielki ułamek społeczeństwa. Położenie prawne tej
grupy, w świetle zachowanych źródeł, nie jest jasne. W Egipcie praw politycznych nie
posiadali, z kolei w Mezopotamii zaliczani byli do klasy pełnoprawnych.
Najliczniejszą grupą społeczną byli
chłopi,
stanowiący ponad 90% ogółu ludności.
W Egipcie, gdzie dominowała własność państwowa, chłopi żyli z reguły na ziemi fara-
ona we wspólnotach gminnych, rzadziej dzierżawiąc ziemię należącą do urzędników
i świątyń. Odwrotnie było w Mezopotamii, gdzie panujący, możni i urzędnicy oddawali
zazwyczaj chłopom ziemię w dzierżawę bezpośrednią. Z tego tytułu
musieli płacić
świadczenia w naturze, wynoszące przeważnie połowę lub trzecią część zbiorów.
Źródła niewoli:
jeństwo
wojenne
urodzenie
sprzedaż niewypłacalnego dłużnika
lub jego rodziny
W rezultacie dominowali niewolnicy państwowi, a prywatnych było niewielu.
Ważne
Pod względem prawnym niewolnik był rzeczą. dopuszczano jednak posiadanie przez
niego rodziny i drobnego majątku ruchomego, który po jego śmierci przypadał panu.
Wolność zazwyczaj uzyskiwało się poprzez samowykupienie, na które można było
pożyczyć pieniądze. W sumie w historii Wschodu znaczenie gospodarcze niewolników
nie było wielkie. Największą ich liczbę zatrudniał monarcha do wykonywania różno-
rodnych posług w pałacu (niewolnictwo pałacowe).
18
Kup książkę
RozdzIał 3.
UStrój pOlitYcZNY DeSpOtii
MONARChA
Egipt
faraon
sumerowie
pates
Państwo sumeryjsko-akadyjskie
lugal, później król
Państwo żydowskie
lugal, później król
Pochodzenie władzy monarszej miało
charakter teokratyczny.
W państwie egipskim
faraon był najpierw bogiem, później synem boga,
wreszcie tylko pośrednikiem mię-
dzy bogami a ludem, strażnikiem „Maat – boskiego ładu”. W Mezopotamii władca
był w trzecim tysiącleciu jeszcze
inkarnacją samego boga,
jego uosobieniem. W dru-
gim tysiącleciu uważano go już jedynie za wybrańca
bóstw,
zastępcę boga na ziemi.
Stopniowy upadek idei boskości panującego był więc wyraźny. Złożyły się na to różne
czynniki: brak trwałego zjednoczenia państw (Mezopotamia), upadek państwowości,
złe rządy, klęski wojenne, liczne zamachy stanu, detronizacje itp.
Ważne
za istotę boską nie był jedynie uważany król żydowski, jakkolwiek był pomazańcem
wybieranym za pośrednictwem proroków.
Władza monarchy miała
charakter despotyczny.
Panujący łączył bowiem w swym
ręku całą władzę: ustawodawczą, wykonawczą, sądowniczą i wojskową. Realizację tych
uprawnień traktowano, zgodnie z teokratycznym charakterem państwa, jako wykony-
wanie woli boga. Była ona święta. Sprzeciwienie się jej uznawano za najcięższe prze-
stępstwo, zagrożone najsurowszymi karami oraz potępieniem w życiu pozagrobowym.
Wyjątkiem było państwo izraelskie, gdzie ważną rolę odgrywało zgromadzenie, król
nie posiadał też tutaj władzy ustawodawczej, a administracyjna była ograniczona.
19
Kup książkę

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin