Studia Artystyczne Nr 3 Sztuka i kultura ludowa w badaniach i tworczosci artystycznej.pdf

(1575 KB) Pobierz
Sztuka i kultura ludowa w badaniach
i twórczości artystycznej
Nr 3, 2015
Spis treści
3
Jadwiga Uchyła-Zroski
Teoretyczne rozprawy i rozważania
o kulturze i sztuce ludowej –
polscy badacze folkloru muzycznego
Ryszard Solik:
Sztuka a sztuka ludowa.
Rozważania o pojęciach, powinnowactwie
i relacjach. Rekonesans
Helena Synowiec:
Znaczenie zbiorów pieśni
Adolfa Dygacza dla badań językoznawczych
Adam Okun:
Barbora umarła…,
czyli o zabytkach folkloru hutniczego
w archiwaliach Adolfa Dygacza
Andrzej Wójcik:
Co nieco o publicystyce
i społecznej aktywności Adolfa Dygacza
Ryszard Gabryś:
Adzio.
Przyjaciel kompozytorów,
niestrudzony inspirator
Krystyna Turek:
Przesądy pogrzebowe
z zapisów Jana Brody
Danuta Zoń-Ciuk:
Wątki ludowe
w kompozycjach Antoniego Poćwierza
Stylistyka muzyki opartej na folklorze
Marlena Winnicka:
Zainteresowania
folklorystyczne Jana Michała Wieczorka
Wprowadzenie
88
Michał Burczyk:
Materiały łużyckie
Część pierwsza
7
16
22
27
40
52
57
64
w zbiorach Oskara Kolberga jako przykład
dbałości o zachowanie dziedzictwa
i tradycji językowej tego regionu
92
Gabriela Bordovská:
Hudební folklor
Lašsko-Valašského pomezí
97
Magdalena Szyndler:
Przegląd wariantów
ballady o dziewczynie trucicielce
zawartych w wybranych zbiorach pieśni
Międzynarodowe etnomuzykologiczne
badania kultury ludowej
77
Jitka Hoňková:
Hluczyńsko – etnograficzny region
w perspektywie wydarzeń historycznych
83
Michał Burczyk:
Rozwój czeskiej pieśni ludowej
na przełomie XVIII i XIX wieku. Oskar Kolberg
i jego zasługi w udokumentowaniu folkloru
w Czechach i na Słowacji
Część druga
Tematyka ludowa w twórczych działaniach artystycznych
105
Wiesław Cienciała:
Znaczenie elementów
ludowych w cyklu
Suita dziecięca
„Piąta pora roku”
(1996–1999). Szkic
109
Ewa Nidecka:
Folklor we wczesnej twórczości
fortepianowej Witolda Lutosławskiego
1 1 5
Grzegorz Rubin:
Folklorystyczne inspiracje
polskich muzyków jazzowych
12 1
Krzysztof Marek Bąk:
Ludowość a ekslibris –
wątki ludowe w księgoznaku i grafice
kommemoratywnej
131
Aleksandra Giełdoń-Paszek:
Drewno a sprawa
polska. Wykorzystanie drewna w poszukiwaniu
polskiego stylu narodowego
139
Wojciech Bachleda-Dorcarz:
Podhalański baca –
pasterz, czarownik i protoplasta góralskiego
zdobnictwa
145
Irena Białas:
Strój ludowy ziemi pszczyńskiej –
cechą tożsamości regionalnej jej mieszkańców
Część trzecia
Dodatek
157
Instytut Muzyki
163
Instytut Sztuki
171
Galeria prac
Spis wybranych osiągnięć artystycznych i naukowych
pracowników Wydziału Artystycznego w roku 2014
Kup książkę
Wprowadzenie
Kup książkę
Przekazywane z pokolenia na pokolenie dziedzictwo
kulturowe jest nie tylko świadectwem uznania korzeni,
związku teraźniejszości z przeszłością, lecz także wyra-
zem szczególnej naszej postawy wobec jego wartości.
Ciągłe badanie, odkrywanie, opisywanie zasobów kultury
z czasów dawno minionych, także tych zabytków kultu-
ry, które przetrwały do dziś, jest ważnym zadaniem
współczesnej nauki. Jak powiada Daniel Kadłubiec,
„Kultura folklorystyczna żyje wtedy, kiedy ma społeczny
obieg, gdy z zapisów, książek, taśm wszelkiej dokumentacji
wejdzie w działanie, wzbogaci nasze doznania codzienno-
ści treściami etnicznymi, a zatem identyfikującymi nas
jako społeczeństwo narodowe”
1
.
Ciągłość kultury, jej przekaz, staje się podstawowym
warunkiem trwania narodu oraz społeczeństw narodo-
wych. Należy zauważyć, że ważnym składnikiem tej
ciągłości jest autentyczna, spontaniczna kultura doros­
łych i dzieci. W ramach każdej kultury wytwarzane
są rozliczne wzory, rytualizacje życia publicznego
i prywatnego (rodzinnego, zawodowego, cechowego itd.)
ukazywane w postaci określonych zwyczajów, obrzędów,
obyczajów. Stanowią one swoiste symbole kulturowe
danej społeczności, która pielęgnuje je i rozwija w opar-
ciu o tradycję. Znaczący udział w ich dokumentowaniu
mieli zbieracze i badacze kultury ludowej, głównie
folkloryści, etnografowie, etnomuzykolodzy w XIX­
i XX­wiecznej Europie. Do czołowych badaczy kultury
ludowej należał Henryk Oskar Kolberg (1814–1890),
który w 33 tomach monografii regionalnych utrwalił
wierny obraz polskiej kultury ludowej. Jego penetracje
badawcze sięgały daleko poza Polskę. Dzieło jego życia:
Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysło-
wia, obrzędy, gusła, zabawa, pieśni, muzyka, tańce,
tj. 92 tomy monografii regionalnych, zaliczane jest
do najwybitniejszych dokonań w nauce polskiej i szerzej –
w XIX­wiecznej Europie. Z grona znaczących badaczy
folkloru śląskiego należy z kolei wymienić m.in. Wacła-
wa Zaleskiego, Władysława Wójcickiego, Juliusza
Rogera, Adolfa Dygacza.
Znaczenie zasobów kulturowych, w tym muzyki
i sztuki, jako ważnych cech dorobku ludzkości znalazło
swe uznanie i potwierdzenie w wielu międzynarodowych
ustawach, przepisach i rekomendacjach. Pierwsze sympo-
zjum Europejskiej Konwencji Kultury odbyło się w Paryżu
w 1954 roku
2
. Jednak nacisk na ochronę spuścizny
narodowej i rodzimego folkloru dało się odczuć w wielu
krajach Europy głównie w drugiej połowie XX wieku.
Do znaczących konwencji w obronie dziedzictwa kulturo-
wego należy zaliczyć m.in. Konferencję Generalną
UNESCO (Paryż 1989). Z postanowień końcowych
konferencji dowiadujemy się, że folklor i sztuka ludowa
tworzą część ogólnoświatowego dziedzictwa ludzkości,
są ważnym środkiem łączenia różnych ludzi i społeczno-
ści, zapewniając im kulturową tożsamość. Folklor uznano
też za integralną część spuścizny kulturowej danego kraju
oraz „żywą kulturę ludzkości”. Całokształtem swej formy
folklor oparty jest na tradycji i twórczości ludowej
realizowanej przez grupy lub osoby indywidualne.
Został on też uznany jako wyrażający tożsamość społecz-
ną i kulturową osób go uprawiających. Formami folkloru
są: język, literatura, muzyka, taniec, zabawy, mitologia
jako zbiór podań, zwyczaje, obrzędy, rękodzieła i inne
rodzaje sztuki. Dziedzictwo kulturowe każdego narodu
stanowi ważną część jego cywilizacji, pamięci, wspólnej
historii. Środowisko kulturowe jest nieodłącznym warun-
kiem życia i rozwoju człowieka, który w nim wzrasta,
nabywając cech danej kultury.
Szczególnie kultura regionalna (makro­ i mikroregio-
nów) zawiera w sobie najbardziej przyswajalne dla
człowieka wartości. Kultura nie jest właściwością wro-
dzoną, lecz nabywaną przez jednostkę w toku edukacji
i wyuczoną we wspólnym działaniu. Szczególna rola
w tym kontekście przypada więc instytucjom oświatowym
i kulturalnym, ośrodkom akademickim, uczelniom
artystycznym. Niewyczerpane źródło tematyki ludowej
jest inspiracją dla wielu artystów ludowych i artystów
profesjonalnych. Natchnienie czerpane z piękna przyrody
jest przekształcane artystycznie w prawdziwe, niepowta-
rzalne arcydzieła sztuki. Z bogactw naturalnych, uroków
krajobrazów, ukształtowanych form geometrycznych
ziemi człowiek może poznawać piękno, zachwycać się
nim, przekształcać w nową formę według swej twórczej
i artystycznej wizji.
Niniejszy, trzeci numer „Studiów Artystycznych”
zatytułowany
Sztuka i kultura ludowa w badaniach
i twórczości artystycznej
w całości poświęcony jest
kulturze i tematyce ludowej. Składa się z wprowadzenia,
dodatku artystycznego oraz 20 tekstów autorskich,
które tworzą trzy części tematyczne.
Część pierwsza,
Teoretyczne rozprawy i rozważania
o kulturze oraz sztuce ludowej – polscy badacze folkloru
muzycznego,
zawiera osiem tekstów. Ryszard Solik
w dyskursie na temat sztuki ludowej w kontekście stuki
w ogóle snuje rozważania o typowych dla tej drugiej
pojęciach, jej powinowactwie i relacjach. Cztery kolejne
teksty: Heleny Synowiec, Adama Okuna, Andrzeja
Wójcika, Ryszarda Gabrysia, przybliżają dokonania
badawcze prof. Adolfa Dygacza. Artykuły te mają cechy
wspomnieniowe, pamiętnikarskie, retrospekcyjne.
Inspiracją do ich powstania była obchodzona w 2014 roku
w Instytucie Muzyki uroczystość 100. rocznicy urodzin
tego wielkiego dokumentalisty folkloru muzycznego ziemi
śląskiej, pedagoga Instytutu Muzyki w Cieszynie, „czło-
wieka wielkiego duchem”. Kolejne trzy teksty mają
# 3 / 2015 / STUDIA ARTYSTYCZNE
Kup książkę
3
Wprowadzenie
charakter monograficzny. Krystyna Turek pisze o przesą-
dach pogrzebowych na podstawie zapisków Jana Brody.
Danuta Zoń­Ciuk interpretuje wątki ludowe w kompozy-
cjach Antoniego Poćwierza, natomiast Marlena Winnicka
analizuje zainteresowania folklorystyczne Jana Michała
Wieczorka.
W części drugiej, zatytułowanej:
Międzynarodowe
etnomuzykologiczne badania kultury ludowej,
znajduje
się pięć tekstów. Autorzy rozpatrują w nich folklor
w ujęciu międzynarodowym. Michał Burczyk w dwóch
opracowaniach wskazuje na zasługi Oskara Kolberga
dla dokumentowania folkloru w Czechach i na Słowacji.
Trzy pozostałe teksty dotyczące czeskiej i słowackiej
muzyki ludowej ukazują najważniejsze jej cechy oraz eta-
py rozwoju.
Część trzecia,
Tematyka ludowa w twórczych działa-
niach artystycznych,
zawiera siedem artykułów. Wiesław
Cieniała w swym szkicu prezentuje własną twórczość
muzyczną w opracowanym cyklu
Suita dziecięca „Piąta
pora roku”,
powstałym z inspiracji tematyką ludową.
Ewa Nidecka analizuje twórczość fortepianową Witolda
Lutosławskiego, natomiast Grzegorz Rubin uzasadnia
inspiracje folklorystyczne u polskich muzyków jazzo-
wych. Cztery kolejne teksty nawiązują do sztuki arty-
stycznej. Krzysztof Marek Bąk w swym szkicu pisze
o pracach własnych wokół tematyki: ludowość a ekslibris,
wątki ludowe w księgoznaku i grafice kommemoratywnej.
Użytkową wartość drewna w sztuce przybliża Aleksandra
Giełdoń­Paszek. Z kolei o góralskim zdobnictwie jako
sztuce regionalnej górali zakopiańskich pisze Wojciech
Bachleda­Dorcarz. Tekst Ireny Białas, zamykający trzecią
część, prezentuje ludowy strój ziemi pszczyńskiej.
Charakterystyczne jego elementy autorka ukazuje bardzo
szczegółowo i dokładnie, pisząc m.in., z jakich zostały
wykonane materiałów, w jaki sposób krojone i szyte, przy
jakich okazjach lub uroczystościach noszone. Artykuł ten
poszerza dotychczasową wiedzę na temat pszczyńskiego
stroju kobiecego i męskiego jako ubioru dziennego
i odświętnego, zwanego też uroczystym. Autorka wskazu-
je również na te elementy stroju, które przetrwały próbę
czasu i są noszone do dziś.
Prezentowany numer „Studiów Artystycznych” zamyka
wykaz wybranych osiągnięć artystycznych i naukowych
pedagogów Instytutu Muzyki oraz Instytutu Sztuki
Wydziału Artystycznego Uniwersytetu Śląskiego za rok
2014, ubogacony zdjęciami i ilustracjami.
Jadwiga Uchyła-Zroski
1
2
D.
K
adłubiec
:
Wprowadzenie.
W:
Folklorystyka na przełomie
wieków.
Red. D.
K
adłubiec
. Cieszyn 1999, s. 11–12.
Zob.
Edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w zreformowanej
szkole.
Red. S.
b
ednareK
. Wrocław 1999.
Kup książkę

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin