Adaptacyjne uczenie sie a oczekiwania inflacyjne konsumentow.pdf

(105 KB) Pobierz

Wstęp

U podstaw współczesnej ekonomii leży stwierdzenie,

że

podmioty, podej-

mując decyzje, kierują się oczekiwaniami dotyczącymi przyszłych zdarzeń

gospodarczych

. Dzieje się tak niezależnie od tego, czy decyzję podejmu-

je konsument, producent, inwestor, bank centralny czy też rząd. Tym sa-

mym oczekiwania wpływają na przebieg procesów gospodarczych. O ich

znaczeniu

świadczą:

znaczna liczba prognoz gospodarczych

, regularnie

publikowanych przez banki centralne i największe organizacje międzyna-

rodowe (np. Komisja Europejska, Międzynarodowy Fundusz Walutowy,

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), jak również liczne

ankiety dotyczące oczekiwań różnych grup podmiotów gospodarczych

W teorii ekonomii szczególnie ważną rolę odgrywają oczekiwania

inflacyjne. Ich wpływ na całą gospodarkę najpełniej wyraża – od czasu

poprawki Friedmana-Phelpsa – krzywa Phillipsa. Zgodnie z jej współ-

czesną postacią, postulowaną przez szkołę nowokeynesowską, inflacja

w bieżącym okresie zależy od presji popytowej oraz tego, jakiej inflacji

w przyszłości spodziewają się obecnie podmioty gospodarcze. Wzrost

oczekiwań inflacyjnych może więc spowodować przyspieszenie inflacji

O roli oczekiwań w teorii ekonomii w skrócie piszą Evans i Honkapohja (2001).

Szersze spojrzenie historyczne zawiera praca Tomczyk (2011),

Łyziak

(2013c) zaś kon-

centruje się na oczekiwaniach inflacyjnych i ich roli w polityce pieniężnej.

W pracy nie dokonuję rozróżnienia między oczekiwaniami i prognozami – podob-

nie jak w dużej części literatury przedmiotu oba terminy stosuję zamiennie (por. Tomczyk

2011, s. 13–14).

Najbardziej znane z nich przeprowadzają University of Michigan (Surveys of

Consumers), Federal Reserve Bank of Philadelphia (Survey of Professional Forecasters),

Komisja Europejska (Business and Consumer Survey), Europejski Bank Centralny (Sur-

vey of Professional Forecasters). Od końca 2011 roku ankietę wśród profesjonalnych pro-

gnostów (Ankieta Makroekonomiczna) przeprowadza również Narodowy Bank Polski.

Wstęp

niezależnie od zmian aktywności gospodarczej, ich spadek zaś – spo-

wolnienie inflacji. Ta zależność sprawia,

że

oczekiwania inflacyjne stoją

w centrum zainteresowania władz monetarnych.

Zrozumienie sposobu, w jaki podmioty gospodarcze formułują pro-

gnozy, ma znaczenie nie tylko z punktu widzenia teorii ekonomii (pomaga

trafniej zinterpretować zjawiska gospodarcze), ale niesie ze sobą również

implikacje dla prowadzenia polityki gospodarczej

. Mimo

że

od lat 70.

XX wieku w makroekonomii dominuje hipoteza racjonalnych oczeki-

wań, to podlega ona ciągłemu testowaniu i krytyce, która nasiliła się po

wybuchu globalnego kryzysu finansowego

. Jednocześnie rozwijają się

odmienne koncepcje formułowania oczekiwań inflacyjnych. U ich pod-

staw leży osłabienie lub uchylenie trudnych do zaakceptowania założeń

racjonalnych oczekiwań (np. o niemal nieograniczonym zakresie wiedzy

podmiotów formułujących oczekiwania) lub próba wyjaśnienia pewnych

obserwacji empirycznych niezgodnych z tą koncepcją (np. występowanie

systematycznych błędów prognoz). Jednym z tych nurtów jest adaptacyjne

uczenie się. Zgodnie z tym podejściem podmioty gospodarcze nie posiada-

ją pełnej wiedzy o gospodarce, lecz zachowują się jak ekonometrycy, czyli

szacują parametry równania opisującego ich przekonania odnośnie do

kształtowania się danego zjawiska (stanowiącego podstawę prognozowa-

nia), bazując na historycznych danych. Uczenie się przejawia się poprzez

proces aktualizacji oszacowań tego równania wraz z napływaniem nowych

informacji o gospodarce. Charakterystyczną cechą tej koncepcji formuło-

wania oczekiwań jest to,

że

nie tylko oczekiwania wpływają na przebieg

procesów gospodarczych, ale również te procesy (wyniki uzyskiwane

przez gospodarkę) wpływają na mechanizm formułowania oczekiwań.

Prowadzi to do występowania sprzężeń między uczeniem się a rozwojem

gospodarki, które stanowią

źródło

dodatkowej dynamiki w gospodarce.

Niniejsza praca jest poświęcona oczekiwaniom inflacyjnym konsu-

mentów, na które patrzę z punktu widzenia adaptacyjnego uczenia się.

Poprzez oczekiwania inflacyjne rozumiem prognozy (przewidywania)

Przykładem może być rewolucja racjonalnych oczekiwań.

De Grauwe (2009) argumentuje,

że

paradygmat racjonalnych oczekiwań stanowi

przyczynę kryzysu współczesnej ekonomii oraz wskazuje na konieczność zastąpienia go

założeniem o ograniczonych zdolnościach poznawczych podmiotów gospodarczych.

Kup książkę

Wstęp

kształtowania się inflacji w określonej przyszłości, stanowiące podstawę

decyzji podejmowanych przez formułujące je podmioty

. W przypadku

konsumentów decyzje te mogą dotyczyć wielkości konsumpcji i jej roz-

łożenia

w czasie, zakupu dóbr trwałych, negocjacji wynagrodzenia itp.

Mimo

że

konsumenci z reguły posiadają niewielką wiedzę o procesach

inflacyjnych, to prace empiryczne potwierdzają,

że

ich przewidywania

wpływają na przyszłą inflację (np. Gerberding 2001, Forsells i Ken-

ny 2004, Kokoszczyński

et al.

2010). Wiele prac poświęcono również

sprawdzeniu, czy oczekiwania inflacyjne spełniają warunki racjonalnych

oczekiwań. Generalnie sugerują one,

że

choć oczekiwania inflacyjne kon-

sumentów nie są w pełni racjonalne, to nie są również w pełni adaptacyjne

(np. Roberts 1997, Forsells i Kenny 2004, 2010, Dias

et al.

2008,

Łyziak

2013c). Spostrzeżenie,

że

hipoteza racjonalnych oczekiwań nie opisuje

trafnie procesu formułowania oczekiwań inflacyjnych konsumentów,

daje podstawy do poszukiwania alternatywnego modelu.

Celem badań przedstawionych w książce jest weryfikacja hipotezy

mówiącej,

że

oczekiwania inflacyjne konsumentów w Europie podle-

gają procesom adaptacyjnego uczenia się. Test dla tej hipotezy polega

na sprawdzeniu, czy parametr wzmocnienia w modelach adaptacyjne-

go uczenia się przyjmuje niezerową wartość, co

świadczyłoby

o tym,

że

konsumenci korygują oszacowania parametrów równania, będącego

podstawą ich prognoz. Próbuję również określić, który z licznych mo-

deli adaptacyjnego uczenia się najlepiej opisuje proces formułowania

oczekiwań inflacyjnych konsumentów w Europie.

Druga hipoteza podlegająca weryfikacji mówi,

że

szybkość uczenia

się konsumentów (tj. wartość parametru wzmocnienia określająca ska-

lę korekt parametrów równania prognostycznego) zależy od otoczenia

makroekonomicznego. Szybkość uczenia się z jednej strony określa,

jak prędko zmiany w procesach gospodarczych są rozpoznawane przez

podmioty gospodarcze, a z drugiej strony, jak silnie są przenoszone na

oszacowania postrzeganego prawa ruchu losowe zaburzenia. Można za-

tem podejrzewać,

że

konsumenci dostosowują szybkość uczenia się do

otoczenia makroekonomicznego, tak aby formułować jak najtrafniejsze

Jest to definicja zgodna ze sformułowaną przez Tomczyk (2011, s. 14).

Kup książkę

Wstęp

prognozy. Poznanie czynników wpływających na parametr wzmocnienia

pozwala lepiej zrozumieć, jak przebiega proces adaptacyjnego uczenia

się konsumentów, co ma szczególne znaczenie w zastosowaniach tej

koncepcji formułowania oczekiwań w modelowaniu gospodarki.

Za tym, aby skonfrontować oczekiwania konsumentów z modelami

adaptacyjnego uczenia się przemawia kilka argumentów. Po pierwsze,

w podejściu adaptacyjnego uczenia się podmiotom przypisuje się mniej-

szą wiedzę na temat gospodarki niż w ramach racjonalnych oczekiwań.

Założenie o ograniczonej wiedzy podmiotów formułujących oczekiwa-

nia wydaje się szczególnie uzasadnione w przypadku konsumentów. Po

drugie, nurt adaptacyjnego uczenia się wypracował stosunkowo duży,

w porównaniu z innymi koncepcjami formułowania oczekiwań alterna-

tywnymi wobec hipotezy racjonalnych oczekiwań, dorobek teoretyczny

w makroekonomii. Dorobek ten dotyczy m.in.

źródeł

wahań aktywności

gospodarczej, przyczyn uporczywości inflacji, występowania powtarza-

jących się hiperinflacji oraz zaleceń dotyczących prowadzenia skutecznej

polityki pieniężnej w warunkach adaptacyjnego uczenia się. Potwier-

dzenie występowania adaptacyjnego uczenia się od strony empirycz-

nej wzmocniłoby siłę argumentów teoretycznych. Po trzecie, pomimo

wielu prac teoretycznych należących do nurtu adaptacyjnego uczenia

się, niewiele uwagi poświęcono dotychczas temu zagadnieniu od strony

empirycznej. Zgodnie z moją wiedzą, z kilku prac podejmujących próbę

opisania oczekiwań za pomocą modeli adaptacyjnego uczenia się, tylko

jedna dotyczy konsumentów w wybranych (pięciu) krajach Europy

uwarunkowania zaś szybkości uczenia się przez konsumentów nie były

do tej pory badane.

Książka składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym z nich pre-

zentuję różne poglądy na proces formułowania oczekiwań inflacyjnych

przez podmioty gospodarcze, przy czym ograniczam się do tych, które

odegrały największą rolę w makroekonomii w ciągu ostatnich 30 lat

(hipoteza racjonalnych oczekiwań, koncepcja ograniczonej racjonalności,

koncepcja adaptacyjnego uczenia się, modele lepkiej informacji oraz

modele racjonalnej nieuwagi).

Patrz podrozdział 2.4.

Kup książkę

Wstęp

Drugi rozdział w całości dotyczy modeli adaptacyjnego uczenia się.

Rozpoczynam go od przedstawienia przykładowego modelu z adapta-

cyjnymi oczekiwaniami, co ułatwia wyjaśnienie podstawowych pojęć

i najważniejszych cech modeli tego typu. Następnie opisuję cztery głów-

ne algorytmy adaptacyjnego uczenia się i prezentuję przegląd wyników

nielicznych prac empirycznych dotyczących adaptacyjnego uczenia się.

Rozdziały trzeci i czwarty przedstawiają wyniki przeprowadzonego

badania empirycznego. W pierwszym z nich poświęcam trochę uwagi

miarom oczekiwań inflacyjnych konsumentów wykorzystywanym w pra-

cy, tj. metodzie kwantyfikacji danych ankietowych. Następnie przechodzę

do sprawdzenia, czy oczekiwania inflacyjne konsumentów kształtują się

zgodnie z modelami adaptacyjnego uczenia się, biorąc pod uwagę różne

schematy kształtowania parametru wzmocnienia i różne specyfikacje

równania opisującego przekonania konsumentów na temat procesów

inflacyjnych. Również w tym rozdziale sprawdzam, który z rozważa-

nych modeli adaptacyjnego uczenia się najlepiej odzwierciedla kształ-

towanie się oczekiwań inflacyjnych konsumentów w poszczególnych

krajach. W ostatnim rozdziale próbuję określić czynniki mające wpływ

na szybkość uczenia się konsumentów, takie jak: poziom inflacji, zmien-

ność inflacji, tempo wzrostu gospodarczego i zmienność stóp procen-

towych. Książkę zamyka zakończenie, w którym w zwięzły sposób są

przedstawione wyniki weryfikacji hipotez.

Kup książkę

Plik z chomika:

PDFator

Adaptacyjne uczenie sie a oczekiwania inflacyjne konsumentow.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: