Znaczenie problemu
Dysleksja „jest jednym z wielu różnych rodzajów trudności w uczeniu się. Jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, uwarunkowanym konstytucjonalnie” tzn. zmieniona jest struktura centralnego układu nerwowego. Charakteryzuje się trudnościami w „dekodowaniu” (rozumieniu) pojedynczych słów, co najczęściej odzwierciedla niewystarczające zdolności przetwarzania fonologicznego (różnicujące wyrazy i formy wyrazowe). Trudności w dekodowaniu pojedynczych słów są zazwyczaj niewspółmierne do wieku życia oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych; trudności te nie są wynikiem ogólnego zaburzenia rozwoju ani zaburzeń sensorycznych. Dysleksja manifestuje się różnorodnymi trudnościami w odniesieniu do różnych form komunikacji językowej, często oprócz trudności w czytaniu, dodatkowo pojawiają się trudności w opanowaniu sprawności w zakresie poprawnej czynności pisania i poprawnej pisowni.
Dzieci ryzyka dysleksji nie powinno się traktować – i to ani w domu, ani w przedszkolu czy szkole – jako chore, kalekie, niezdolne, złe czy leniwe. Nie powinno się ich również karać i wyśmiewać w nadziei, że to zmobilizuje je do pracy.
Dzieci ryzyka dysleksji mogą być rozpoznawane na podstawie określonych symptomów. Już w przedszkolu można zauważyć u dzieci wiele takich sygnałów. Sygnały te nie pojawiają się nagle i można zauważyć je już bardzo wcześnie. Żeby je rozpoznać trzeba je znać. Pojawiają się one już w okresie poniemowlęcym.
Dzieckiem ryzyka dysleksji jest każde dziecko pochodzące z nieprawidłowo przebiegającej ciąży i skomplikowanego porodu. Należy zatem bacznie obserwować rozwój dzieci urodzonych przedwcześnie, w zamartwicy, z niską wagą urodzeniową w złym stanie fizycznym (w skali Agar poniżej 10 pkt. Szczególnie gdy osiąga wartość poniżej 6 punktów).
Duże prawdopodobieństwo wystąpienia specyficznych trudności w nauce dotyczy także dzieci z rodzin, w których trudności, takie jak: dysleksja rozwojowa, opóźnienie rozwoju mowy, oburęczność, leworęczność już pojawiły się.
Na wystąpienie dysleksji rozwojowej wskazują przede wszystkim objawy dysharmonijnego rozwoju psychomotorycznego lub fragmentarycznego opóźnienia rozwoju niektórych funkcji poznawczych, (głównie funkcji językowych i wzrokowych) oraz funkcji ruchowych.
Specyficzne trudności w nauce czytania i pisania są skutkiem opóźnienia rozwoju funkcji: wzrokowych, słuchowo – językowych, motorycznych uczestniczących w realizacji złożonych czynności, do których należą czytanie i pisanie.
Najczęściej dysleksja występuje u osób, u których w rodzinie występowała wcześniej, z nieprawidłowo przebiegającej ciąży i porodu lub osób z dysharmonią rozwoju psychoruchowego.
To, co zwiastuje nam dysleksję można dostrzec w każdym etapie rozwoju dziecka. Pamiętać musimy, że tylko zespół objawów (a nie pojedynczy symptom) mówi nam o takim zagrożeniu. Do niepokojących sygnałów należy zaliczyć:
W wieku niemowlęcym i poniemowlęcym:
ü Opóźniony rozwój ruchowy (dzieci słabo lub wcale nie raczkują, późno zaczynają chodzić, mają trudności z utrzymaniem równowagi),
ü Mała sprawność ruchowa (dzieci są mało zręczne, nieporadne w samoobsłudze),
ü Opóźniony rozwój mowy (później wypowiadają pierwsze słowa, mają problemy z wypowiadaniem zdań),
ü Dłużej utrzymują odruchy wrodzone.
W wieku przedszkolnym 3 – 5 lat.
ü Opóźniony rozwój ruchowy, mała sprawność ruchowa całego ciała, a szczególnie rąk (dziecko słabo biega, ma trudności w utrzymaniu równowagi, zapinaniu guzików, wiązaniu butów),
ü Słaba koordynacja wzrokowo – ruchowa,
ü Opóźniony rozwój mowy,
ü Zaburzenia postrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej.
W wieku 6 – 7 lat
Trudności w czytaniu i pisaniu ujawniają się w szkole, podczas gdy w okresie przedszkolnym można zauważyć:
ü Opóźniony rozwój mowy
ü Wadliwa wymowa (przekręcanie, przestawianie, notoryczne błędy gramatyczne),
ü Mała sprawność i koordynacja ruchów podczas zabaw ruchowych, samoobsługi, rysowania i pisania (brzydkie pismo),
ü Trudności z różnicowaniem głosek podobnych fonetycznie, z wydzielaniem sylab, głosek ze słów i ich syntetyzowaniem,
ü Trudności w rysowaniu i odtwarzaniu figur oraz wzorów graficznych,
ü Trudności w układaniu obrazków i elementów wg wzoru (układanki),
ü Zbyt długo utrzymująca się oburęczność,
ü Brak lateralizacji (oburęczność, mylenie strony lewej i prawej),
ü Opóźnienie orientacji w schemacie ciała
ü Trudność w czytaniu pomimo dobrej inteligencji i braku zaniedbania pedagogicznego,
ü Trudności z opanowaniem prawidłowej pisowni: pismo zwierciadlane, mylenie liter podobnych pod względem kształtu,
ü Trudność w odróżnieniu podobnych głosek, wydzielaniu i łączeniu sylab,
ü Opuszczaniu liter, błędy ortograficzne nie uwarunkowane obniżeniem sprawności intelektualnej ani zaniedbaniem pedagogicznym,
ü Trudność w zapamiętywaniu więcej niż jednego polecenia,
ü Trudność w wyróżnianiu elementów z całości,
ü Trudność orientacji w czasie ( pory roku, dnia, godziny).
U dzieci dyslektycznych występują zaburzenia w sferze ruchowej, wzrokowej, słuchowej oraz wadliwa wymowa i opóźniony rozwój mowy.
W zakresie sfery ruchowej u dzieci tych występuje niezręczność ruchów oraz lęk przed podejmowaniem nowych wyczynów ruchowych. Spowodowane jest to brakiem poczucia bezpieczeństwa. Dzieci te mają zazwyczaj lęk wysokości (najbezpieczniej czują się na ziemi). Ruchy tych dzieci są powolniejsze. Wraz z przyspieszeniem ruchu wzrasta napięcie mięśni, to z kolei dezorganizuje cały ruch i zmniejsza jego precyzję. Brak precyzji ruchów przyczynia się do problemów z pisaniem i rysowaniem.
Zaburzenia w percepcji wzrokowej ujawniają się przede wszystkim w trudności subtelnego różnicowania wzrokowego. Tym dzieciom obraz się nie wyodrębnia i gorzej go zapamiętują. W rysunku zauważamy ubóstwo treści, schematyzm. Zaburzenia percepcji wzrokowej przejawiają się również jako trudności w odwzorowywaniu układów przestrzennych podczas zabaw konstrukcyjnych. Struktura budowli wznoszonych przez te dzieci jest prymitywna.
Chętnie manipulują klockami, układają w różny sposób, nie potrafią jednak zaprojektować, bo brakuje im umiejętności wyobrażenia struktury budowli. Szybko się zniechęcają gdy mają budować wg wzoru.
Dzieci z zaburzeniami wzrokowymi syntezy i analizy – mają trudności w nauce czytania i pisania, głównie w rozpoznawaniu abstrakcyjnych kształtów. Mają trudności z liczbami i figurami geometrycznymi, literami – zwłaszcza o podobnych kształtach. Dzieci te również mylą sylaby i wyrazy o podobnej strukturze. Pojawiają się również błędy wynikające z zaburzeń kierunkowego aspektu percepcji wzrokowej łączące się często z zaburzeniami lateralizacji (zwłaszcza dominacji skrzyżowanej, np. praworęczności przy lewoboczności). Zdecydowanej przewadze stronnej towarzyszy zwiększone napięcie mięśni po stronie dominującej. Stąd problemy z wytwarzaniem pojęć: lewa – prawa.
Zaburzenia kierunkowego aspektu percepcji wzrokowej przyczyniają się także do tego, że dzieci te mają problemy z zagospodarowaniem kartki przy rysowaniu, zakłócenia percepcji wielkości rysowanych elementów oraz ich wzajemnego usytuowania. Często dłużej mylone są pojęcia: nad – pod; za – przed; na lewo – na prawo; północ – południe; wschód – zachód.
Zaburzenia funkcji słuchowych polegają na trudnościach analizy i syntezy słuchowej. Te procesy zachodzą w centralnym układzie nerwowym. Zwykle obserwuje się u tych dzieci opóźnione posługiwanie się zdaniami, mówienie równoważnikami do trzeciego roku życia, agramatyzmy do 7 roku lub dłużej, neologizmy(nowe słowa, np. piszek zamiast długopis) nawet u dorosłych. Osoby te dobrze słyszą, lecz mają trudności w różnicowaniu dźwięków, w wyodrębnianiu ich ze strumienia mowy jakim jest zdanie lub dłuższa wypowiedź. Dlatego gorzej zapamiętują nowe słowa. Z obniżeniem poziomu analizy i syntezy łączy się gorsza pamięć słuchowa i słabsza koncentracja uwagi na bodźcach dźwiękowych. Dzieci te maja problemy z nauką wierszyków i piosenek. Po krótkim skupieniu męczą się. U dzieci tych spotyka się problemy związane z analiza i syntezą głosek, tworzeniem sylab z dwóch lub trzech głosek, dzieleniem słowa na głoski, w scalaniu głoskowanego lub sylabizowanego przez nauczyciela słowa.
U tych dzieci często zdarzają się wady wymowy lub błędy wymowy spowodowane zakłóceniami i opóźnieniami percepcji słuchowej.
Prognoza negatywna
Następstwem pozostawienia Sebastiana bez stałej pomocy będzie:
ü Narastanie braków jakie ma Sebastian,
ü Pogłębienie problemów emocjonalnych,
ü Obniżenie poczucia własnej wartości,
ü Odizolowanie się od dzieci,
ü Niechęć do nauki czytania i pisania a w konsekwencji do nauki w ogóle,
ü Niechęć do chodzenia do przedszkola i szkoły.
Prognoza pozytywna
ü ...
basiek21_87