odp mgr metodologia badan.doc

Zagadnienia z metodologii badań pedagogicznych.

1.        Procedura postępowania badawczego.

Procedura postępowania badawczego wg Pilcha. Proces badawczy składa się z 4 etapów postępowania badawczego. Stanowią one ramy.

KROKI BADAWCZE

ETAP I Wybór badawczej:

a. Wybór dyscypliny szczegółowej problematyki w ramach pedagogiki

b. wybór próby zagadnień badawczych

c. Określenie jednego zagadnienia z grupy zagadnień

d. Próba sformułowania tematu badawczego o charakterze hipotetycznym· Uzasadnienie wyboru problematyki badawczej a uzasadnienie wyboru problematyki badawczej ( wzgląd formalny jest nie zależy od badania, wzgląd nieformalny widziany z pozycji badacza)·

Określenie celów badawczych

a. Przyjęcie założeń zakładających, co mają badania przynieść. w ramach procesu badawczego wyznaczyć cele – poznawczy – teoretyczny - praktyczny· Krytyczna analiza literatura przedmiotowa. Układ percepcyjny

b. układ fizyczny

ETAP II

·         Sformułowanie problemów badawczych.

a)      Problemy badawcze nie mają nic wspólnego z problematyka badawczą, musza być widziane z perspektywy pytań badawczych, które się formułuje. Sformułowanie problemu jest kluczem do kolejnych wyników wraz z konsekwencjami. Badacz nie może rzucić pytania gdyż mają znaczenie dla kolejnych kroków metod badawczych. Każde pytanie ma charakter samoistny zamknięty.

b)     Badacz formułuje tzw. problem główny jest to pytanie o charakterze ogólnym z podtekstami i niedomówieniami. Konieczne jest wyprowadzenie problemów pytania niebudzące wątpliwości.

·         Sformułowanie domniemanych odpowiedzi badawczych:

a) Są to zdania orzekające są przewidywalne oczekiwane odpowiedzi wcale nie muszą być prawdziwe.

b) Hipotezy są domniemywanymi odpowiedziami wynikającymi z krytycznej analizy literatury ( badacz cytuje)

·         Sporządzenie katalogu zmiennych i wskaźników do nich: napisanie zmiennych, które mają wpływ na zjawiska wykaz uwarunkowań, zmiennych zależnych (wyjaśniane kojarzą się z problemami badawczymi).

·         Wybór metody badawczej, technik badawczych i opracowanie narzędzi badawczych: etap obejmuje przygotowanie całości warsztatu badawczego ze wszystkimi szczegółami, koniecznymi do sprawnego prowadzenia badań. Uzyskana w poprzednich etapach wiedza może stać się podstawą do zmiany brzmienia tytułu naszej pracy, może go poszerzyć lub zawęzić, skoro okaże się, że uzyskanie wiedzy o pewnych zagadnieniach jest niemożliwe lub wiedza ta będzie niepełna. Duże znaczenie mają tu badania pilotażowe, gdyż dzięki nim uzyskaliśmy potwierdzenie lub obalenie założonego wcześniej istnienia określonych zależności między zjawiskami, mogliśmy natomiast zdobyć dane o istnieniu zjawisk lub cech wcześniej w hipotezach nieuwzględnionych.

·         Dobór próby badawczej.

·         Wybór terenu badań jest to przede wszystkim typologia wszystkich zagadnień, cech i wskaźników, jakie muszą być zbadane, odnalezienie ich na odpowiednim terenie, u odpowiednich grup społecznych, lub w układach i zjawiskach społecznych, a następnie wytypowanie rejonów, grup, zjawisk i instytucji, jako obiektów naszego zainteresowania. Wybór terenu badań to dopiero część zadania, jeśli dotyczy to małej grupy to sprawa jest prosta, gdyż możemy zbadać wszystkie elementy interesującego nas układu. Jeśli badania dotyczą szerokiego obszaru badacz musi wyodrębnić grupy jednostek, które będą reprezentować całość·

·         Ustalenie czasu badań.

·         Przeprowadzenie badań pilotażowych:

a. Stanowi weryfikację naszej wstępnej wiedzy o środowisku, o jego charakterze, zróżnicowaniu, procesach w nim zachodzących.

b. jest także okazją do sprawdzenia sprawności narzędzi badawczych, jakie wybraliśmy i opracowaliśmy dla naszych zamierzeń poznawczych. Badania pilotażowe mają dać nam obraz badanego środowiska w głównych jego zarysach.

·         Organizacyjne zabezpieczenie badań.

ETAP III

·         Realizacja badań przy użyciu głównego narzędzia badawczego (podstawowego).

·         Wstępna analiza i selekcja zebranego materiału badawczego ( zebranego w kroku 1).

·         Realizacja badań przy użyciu dopełniającego narzędzia badawczego lub dopełniających narzędzi badawczych).

·         Przygotowanie zebranego materiału badawczego do analizy ilościowej (statystycznej).

·         Przeprowadzenie analizy ilościowej ( statystycznej).

·         Przeprowadzenie analizy jakościowej.

ETAP IV

·         Ustalenie, w jakim stopniu rzeczywiste wyniki badań własnych odpowiadają wcześniejszym domniemywaniem badawczym·

·         Ustalenie, w jakim stopniu zostały osiągnięte określone wcześniej cele badawcze.

·         Sporządzenie opracowania końcowego. Musi być odbiciem wszystkich kroków etapu badawczego.

DEFINICJA UNIWERSALNA uogólniona definicja pedagogiki: pedagogika jest interdyscyplinarna nauka praktyczna o wychowaniu człowieka (solidne teoretyczne podstawy).

1.       Teoretyczne podstawy pedagogiczne (musi spełniać kryterium naukowości [nie jest to nowa sprawa] trzy szczegółowe kryteria naukowości obowiązujące od +/- poł. XIX w [ I rewolucja naukowo-techniczna] a) kryterium podmiotu b) kryterium poznawcze inaczej badawcze, metodologiczne. Przedmiot pedagogiki wychowanie jest jej podstawą c) kryterium uogólnień teoretycznych. A. Praktyczność pedagogiki nie jest teoretyczne nie jest nauka sztuczną, abstrakcyjna wtedy byłaby skazana na zagładę; ma swoje odbicie w otaczającej ją rzeczywistości.

2.       Użyteczność, przydatność wiedzy pedagogicznej w różnych sferach życia społecznego i indywidualnego potrzebna lub wręcz konieczna w określonym zakresie w zależności od okoliczności.

3.       Intradyscyplinarność pedagogiki ( nie jest samodzielna, współpracuje z wieloma naukami – medycyna, historia, ekonomia, itd.

4.       Podstawowe pojęcia pedagogiki dysponuje wypracowanymi przez siebie pojęciami w formie literatury i żywego słowa.

5.       Dyscypliny szczegółowe pedagogiki jest ich ok. 30. metodologia badań pedagogicznych zajmuje się sposobami prowadzenia badań pedagogicznych. Ich kolejność jest logiczna. Aby być naukowcem należy dysponować sferą zainteresowań własnych, warsztatem badawczym.

6.       Łańcuch przyczynowo skutkowy.

2.        Istota problemu badawczego.

Problem badawczy - rodzaj zadania (sytuacji), którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu wiedzy. Jego rozwiązanie jest możliwe dzięki czynności myślenia produktywnego, które prowadzi do wzbogacenia wiedzy przedmiotu. Problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie. W sformułowaniu problemu badawczego wyróżniamy 3 terminy:

a/ sytuacja problemowa - świadomość braku kompletnej wiedzy, stan niepokoju

b/ problem -logiczne ujęcie przeżywanej niewiedzy

c/ pytanie problemowe - gramatyczna konstrukcja wyrażająca sytuację problemową i będąca zarazem językowym odpowiednikiem problemu.

Mamy dwa rodzaje pytań:

·         pytania rozstrzygnięcia- Dwa rodzaje odpowiedzi tak/nie

·         pytania dopełnienia -jaki, który, gdzie; jest więcej odpowiedzi.

Wnioski - powinny być konkretnymi odpowiedziami na pytania badawcze.
 

Procedurę stawiania pytań i formułowania problemu możemy przedstawić w następującej kolejności:
a/sformułowanie problemu w postaci pytania badawczego oraz ustalenie znaczenia wszystkich użytych pojęć,

b/analiza problemu i ustalenie, co jest dane w pytaniu i jaki jest tego zakres, co jest niewiadomą pytania i w jakiej kategorii się ona zawiera,

c/ustalenie, czy mamy do czynienia z problemem prostym, czy złożonym,

d/jeżeli problem jest sformułowany w postaci pytania dopełnienia, podejmujemy próbę dychotomizacji, czyli sprowadzenia go do pytań rozstrzygnięcia

3.        Zmienne i wskaźniki. Pojęcie, rodzaje.

ZMIENNE

Każde badanie naukowe służy realizacji określonych celów i dotyczy zawsze określonych przedmiotów, którymi w badaniach pedagogicznych mogą być uczniowie szkół, wychowankowie domów dziecka, studenci, nauczyciele, wychowawcy, instytucje edukacyjne, placówki opiekuńcze, jak i wszystkie zjawiska czy zdarzenia odnoszące się do procesu wychowania. Na proces ten składają się wszelkie sytuacje dydaktyczno-wychowawcze, sprawy organizacyjne, programowe, materialne, finansowe, prawne, jak i wszelkie procesy czy zjawiska związane z uczniami i wychowankami, ich kształceniem, pracą, postępowaniem, zachowaniem, osiągnięciami, napotykanymi przez nich trudnościami, ich aktywnością, aspiracjami, postawami, aktywnością itp. Również takie cechy osobowe uczniów, jak np. ich płeć, wiek, pochodzenie społeczne, miejsce zamieszkania, to także zmienne, gdyż przybierać mogą różne wartości.
Zarówno osoby, rzeczy jak i wszelkie zdarzenia, zjawiska czy procesy, interesują badającego nie w całości ich złożoności, lecz z punktu widzenia ich atrybutów, czyli właściwości często określanych jako cechy. Odróżniają one jedne przedmioty od innych oraz różnicują te same przedmioty.
Zmienne, które przyjmują wiele różnych wartości nazywamy politomicznymi - wielowartościowymi. Np. zmienną politomiczną będzie podział ludności wg poziomu, wykształcenia: niepełne podstawowe, podstawowe, zasadnicze, średnie, pomaturalne, wyższe, lub wg pochodzenia społecznego, np. inteligenckie, robotnicze, chłopskie i inne.
Zmienne w badaniach naukowych, w tym także i pedagogicznych, są próbą uszczegółowienia problemów badawczych, jakie zamierza się rozwiązać oraz hipotez, które badacz pragnie potwierdzić bądź odrzucić.

Rodzaje zmiennych:

1. ILOŚCIOWE → CIĄGŁA I SKOKOWA

2. JAKOŚCIOWE

3. ZALEŻNE

4. NIEZALEŻNE → GŁÓWNE I UBOCZNE → KONTROLOWANE I NIEKONTROLOWANE

5. POŚREDNICZĄCA

AD. 1 Jeżeli przedmiotem badania są mierzalne właściwości przedmiotu, wówczas mamy do czynienia ze zmiennymi ilościowymi. Najczęściej posługujemy się nimi w naukach ścisłych, w fizyce, matematyce, statystyce itp.

AD. 2 Zmienne jakościowe to takie zmienne, które nie poddają się ścisłemu pomiarowi, lecz można stwierdzić fakt ich występowania lub ich brak. Do zmiennych jakościowych można zaliczyć, np.: płeć badanych, pochodzenie społeczne, upodobania literackie, poglądy polityczne, sympatie, głębokość religijna, gusty artystyczne.

AD. 3 Zmienne, które badacz chce wyjaśnić, nazywamy zmienną zależną. Są nimi bezpośrednie lub pośrednie skutki oddziaływania zmiennych niezależnych. Są to zjawiska, które badacz wyjaśnia, a jednocześnie tymi wartościami, których badacz poszukuje.

AD. 4 Zmienna, za pomocą której badacz chce wyjaśnić zmiany w wartościach zmiennej zależnej nazywany zmienną niezależną. Zmienną niezależną jest ta, ' która wyjaśnia badane zjawisko i która powoduje zmiany w wartościach zmiennych zależnych. Jest zakładaną przyczyną zmian wartości zmiennej zależnej. Uchodzi za przyczynę zmiennej zależnej, która jest jej skutkiem.

AD. 5 Na zmienne zależne mogą oddziaływać inne zmienne niezależne, na które badacz nie ma wpływu, a które bądź sprzyjają bądź utrudniają występowanie danego zjawiska. Zmienne te zwracają uwagę, że istnieją inne ważne przyczyny nieuwzględnione w badaniach, a umożliwiające dodatkowe wyjaśnienie zależności między badanymi zmiennymi. Mogą nimi np. być: stan zdrowia ba danej osoby, nastawienie ucznia do szkoły, do nauczyciela czy określonego
przedmiotu, cechy osobowościowe badanych itp. Zmienne te określamy mianem pośredniczących.

WSKAŹNIK

W pedagogice pojęcie „wskaźnik" jest ściśle określone. Te spośród własności, które łączy jakiś stały związek o charakterze bezwyjątkowej lub statystycznej regularności z pewnymi innymi własnościami niepodlegającymi bezpośredniej obserwacji i które pozwalają stwierdzić obecność jednych własności na podstawie występowania drugich - nazywamy wskaźnikami. Wskaźnik to pewna właściwość, po której poznajemy, że dane zjawisko wystąpiło.
Można powiedzieć, że wskaźnik to pewna właściwość, pewien fakt, zdarzenie, stan czy proces, który daje się zaobserwować i na podstawie którego poznajemy, że występuje dane zjawisko lub interesująca nas cecha. Np. mogą nimi być: wypieki na twarzy, trzęsące się ręce, rodzaj udzielanych odpowiedzi, posiadane dobra materialne, określone zachowanie, wygłaszane poglądy.
Istotnym warunkiem bycia wskaźnikiem jest zachodzenie związku między właściwością zjawiska stanowiącego wskaźnik a właściwością przez ten wskaźnik wskazywaną. Stosunek łączący wskaźnik z właściwością wskazywaną może być różny. Może on mieć charakter związku umownego lub rzeczowego.

Wskaźniki dzielimy na:

1. W. definicyjne

2. W. empiryczne

3. W. inferencyjne

Ad.1 Wskaźniki definicyjne wskazują na rodzaj powiązania wskaźnika z wartością wskazywaną. Za ich pomocą definiowana jest cecha mająca być przedmiotem badania. Dobór wskaźnika do określonego zjawiska polega na uprzednim zdefiniowaniu pojęcia tego zjawiska, które wskaźnik ma wyrażać.

Ad. 2 Wskaźniki empiryczne są wtedy, gdy zarówno cecha wskazywana jak i wskaźnik dają się zaobserwować. Tym samym relacja zachodząca między wskaźnikiem a cechą wskazywaną ma charakter związku empirycznego, rozstrzygalnego bezpośrednio na podstawie dokonanych obserwacji.

Ad. 3 O wskaźniku inferencyjnym mówimy wtedy, gdy wskaźnik nie definiuje zjawiska wskaźnikowego i nie jest ono obserwowalne. O wystąpieniu danego zjawiska wnioskujemy w sposób pośredni, tzn., że dane zjawisko zaszło, choć ma ono charakter właściwości ukrytej. Np. występowanie podczas egzaminu wypieków na twarzy można przyjąć za wskaźnik inferencyjny stanu zdenerwowania studenta.

W badaniach pedagogicznych nie zawsze można posługiwać się jednym „czystym" wskaźnikiem. Niekiedy zachodzi potrzeba wykorzystania w badaniach innych wskaźników. Zależy to od rodzaju podjętej problematyki badawczej, przedmiotu badań jak i złożoności i umiejętności doboru wskaźników. Wtedy zachodzi potrzeba jednoczesnego wykorzystania wszystkich trzech uprzednio scharakteryzowanych wskaźników lub ich kombinacji.

Wskaźniki te można podzielić na:

1. Wskaźniki definicyjno-empiryczne

2. Wskaźniki inferencyjno-definicyjne

3. Wskaźniki empiryczno-inferencyjne

4. Wskaźniki empiryczno-definicyjno-inferencyjne

Wskazując na możliwość wykorzystania w badaniach różnych wskaźników, należy podkreślić, że trafność ich doboru uzależniona jest od znajomości związków łączących wskaźniki ze zjawiskami wskazywanymi. Wykorzystując je powinniśmy zawsze zachować dużą ostrożność w ich dobieraniu i interpretowaniu, zwłaszcza wówczas, gdy odnoszą się one do sytuacji bardzo złożonych a jednocześnie niezmiernie ważnych i istotnych dla prowadzonych badań.

4.        Interpretacja hipotezy.

Formułowanie problemów badawczych zabieg ten musi spełniać kilka warunków, Jeśli chcemy, aby był prawidłowy.

1) Otóż sformułowane problemy muszą wyczerpywać zakres naszej niewiedzy zawarty w temacie badań. Tak, więc problemy w sposób znacznie bardziej precyzyjny określają zakres naszych wątpliwości tym samym określają teren badawczy poszukiwań.  
2) Drugi warunkiem poprawności sformułowanych przez nas problemów jest konieczność zawarcia w nich wszystkich generalnych zależności miedzy zmiennymi. Dzięki temu dość ściśle będziemy mieć wyznaczony zakres badanych zjawisk.  
3) Trzecim warunkiem poprawności problemu badawczego jest jego rozstrzygalność empiryczna oraz wartość praktyczna.  
Formułowanie problemów badawczych jest, więc ze wszech miar ważnym zabiegiem, wymagającym poważnego namysłu i pewnego zasobu wiedzy.  
Formułowanie hipotez.

Niektórzy socjologowie dzielą hipotezy na teoretyczne i robocze. „hipotezą nazywa się wszelkie twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto także wszelki domysł za pomocą, którego tłumaczymy dane faktyczne, a więc też i domysł w postaci uogólnienia, osiągniętego(...) Na podstawie danych wyjściowych.

Hipoteza w dalszym toku może być udowodniona przez zebranie danych popierających wysuwaną zależność lub obalona przez brak takich danych czy uzyskanie danych świadczących o fałszywości założenia.

...