Legalizacja kryptowaluty.pdf

(185 KB) Pobierz
J
AkuB
J. S
zCzerBowSki
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny
jszczerbowski@swps.edu.pl
doi: 10.5604/17307503
Journal of Modern
Science toM 4/35/2017,
S. 91–104
Legalization of Bitcoin cryptocurrency.
Private law aspects
Legalizacja kryptowaluty Bitcoin.
Aspekty cywilnoprawne
Abstract
The emergence of a cryptocurrencies in the economic circulation is a challenge
for legal systems. The response of a legal system depends on social, political and
international determinants. The first attempts to understand cryptocurrencies usually
concerns tax law, which, however, are related to the civilian understanding of the
phenomenon. In the Polish legal system, we had a lack of regulation directly related
to cryptocurrencies, which caused them to be strictly qualified as an instrument
whose exchange for money was not exempt from VAT as Bitcoin was not classified as
money. This situation has changed as a result of the case law of the Court of Justice
of the European Union, which has recognized Bitcoin as an alternative means of
payment. Recently, new statutory regulations have been introduced in non-European
legal systems, i.e. in Japan and Arizona, which regulate cryptocurrencies in a wider
way. This allows us to propose classification of legal systems based on the relationship
they have towards cryptocurrencies.
Streszczenie
Pojawienie się w obrocie gospodarczym kryptowalut jest wyzwaniem dla syste-
mów prawnych, których reakcja zależy od uwarunkowań społecznych, politycznych
i międzynarodowych. Pierwsze próby ulokowania kryptowalut zwykle dotyczyły
kwalifikacji podatkowej, która jednakże jest związana z cywilistycznym rozumie-
niem zjawiska. Na gruncie polskiego systemu prawnego do czynienia mieliśmy z bra-
kiem regulacji wprost odnoszącej się do kryptowalut, który powodował ścisłe ich
Journal of Modern Science tom 4/35/2017
91
JAKUB J. SZCZERBOWSKI
kwalifikowanie jako instrumentu, którego wymiana na pieniądze nie jest zwolniona
z VAT ze względu na to, że Bitcoin był kwalifikowany jako pieniądz. Sytuacja ta uległa
zmianie w wyniku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który
uznał jednostki Bitcoin za alternatywny środek płatniczy. W ostatnim czasie pojawiły
się także nowe regulacje rangi ustawowej w pozaeuropejskich systemach prawnych,
tj. w Japonii i w Arizonie, które w szerszy sposób regulują problematykę kryptowalut.
Pozwala to na zaproponowanie klasyfikacji systemów prawnych ze względu na to,
jaki stosunek mają do posiadania i obrotu kryptowalutami.
Keywords:
cryptocurrency, Bitcoin, private law, Bitcoin legalization
Słowa kluczowe:
kryptowaluta, Bitcoin, prawo cywilne, legalizacja Bitco
in
Wprowadzenie
Każda tradycja prawna spotyka się cyklicznie z nowymi wyzwaniami,
które swoje źródło mają w kreatywności człowieka i nieprzewidywalnych
procesach społecznych. Rewolucja gospodarczo-kulturowa związana z po-
stępem technologicznym głównie w dziedzinie transportu i komunikacji na
odległość, która doprowadziła do homogenizacji kulturowej, zmniejszenia
znaczenia koncepcji państwa narodowego i wzrostu współzależności go-
spodarek nazywana jest globalizacją. Globalizacja wywarła silny wpływ na
systemy prawne, doprowadzając do wykształcenia ruchów unifikacyjnych
i ponadnarodowych organizacji (por. Sitek, 2016, s. 112 i n.). Kolejna rewo-
lucja ekonomiczna ma bardziej subtelny charakter i związana jest z obrotem
informacją, która nie tylko przesyłana jest na odległość, lecz przede wszyst-
kim przetwarzana za pomocą zaawansowanych algorytmów pozwalających
ukrywać przesyłane i przechowywane informacje przez ich szyfrowanie oraz
zapewniać ich uwierzytelnianie i integralność. Możliwe jest to ze względu na
wzrost dostępnej mocy obliczeniowej, zwiększenie przepustowości sieci tele-
informatycznych oraz doskonalenie i otwartość algorytmów przetwarzania
danych. Istotnym czynnikiem jest tu także doskonalenie interfejsów kompu-
terowych, co zwiększa ich przyjazność dla użytkowników oraz wzrost umie-
jętności posługiwania się komputerami w społeczeństwach.
Postęp technologiczny w różnych dziedzinach często jest obrazowany za
pomocą dość banalnych porównań między dostępnością zasobów dla czło-
92
Journal of Modern Science tom 4/35/2017
LEGALIZACJA KRyPTOWALUTy BITCOIN. ASPEKTy CyWILNOPRAWNE
wieka w danym okresie historycznym i współcześnie. Wskazuje się często,
że w dziedzinie transportu osoba zamożna mogła jeszcze dwa wieki temu
dysponować co najwyżej kilkoma końmi, dzisiaj zaś osoba zamożna dyspo-
nuje mocą setek koni, osoba przeciętnie zamożna – dziesiątek koni. Kolej-
nym często spotykanym porównaniem jest przytaczanie mocy obliczeniowej
komputera obsługującego pojazd misji Apollo 11, którego pamięć miała 160
kilobajtów, a wykonywał około 40 tys. operacji na sekundę, które to licz-
by są o kilka rzędów wielkości mniejsze niż te, którymi dysponuje dzisiaj
dziecko bawiące się smartfonem. W dziedzinie istotnej z punktu widzenia
niniejszego tekstu, czyli kryptologii, można zauważyć, że obecnie każdy
użytkownik smartfonu lub komputera dysponuje narzędziami zapewnia-
jącymi wielokrotnie szybsze, wielokrotnie skuteczniejsze i wielokrotnie
łatwiejsze w użyciu szyfrowanie i deszyfrowanie danych, niż dysponowały
najlepsze armie czasu II wojny światowej. Wraz z postępującą globalizacją
i liberalizacją gospodarki zanikły granice dla działalności inwestycyjnej na
świecie. Ponadnarodowy transfer kapitałów, wiedzy i pracy jest procesem
ciągłym, z tendencją rozwoju zarówno pod względem skali, jak i pod wzglę-
dem geograficznym (Włodarczyk, 2014).
Jednym z budzących największe kontrowersje i rodzących najtrudniejsze
pytania osiągnięć technicznych ostatnich lat jest kryptowaluta – narzędzie,
którego cechy pozwalają na transfer kapitału ponad granicami państw i jed-
nocześnie sprawiając duże trudności w kontroli tych transferów przez pań-
stwo. Koncepcja ta powstała w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku i została
finalnie opracowana technicznie przez Satoshi Nakamoto (Nakamoto, 2008).
Nie ma pewności co do tego, czy Satoshi Nakamoto to pseudonim, praw-
dziwe imię i nazwisko, czy też grupa ludzi. Trafnie więc Mariański określa
Satoshi Nakamoto jako podmiot (Mariański, 2015, s. 92) – wszak niezależnie
od tego, czy jest to jeden człowiek czy ich grupa, to Satoshi Nakamoto jest
podmiotem praw do systemu kryptowalutowego nazwanego Bitcoin. Niniej-
szy tekst zmaga się z pytaniem o skutki różnych stopni legalizacji kryptowa-
luty Bitcoin dla systemu prawnego, w szczególności ze względu na niedawne
zalegalizowanie obrotu przez Japonię oraz Arizonę (Arizona House Bill 2417
an Act Amending Section 44-7003, Arizona Revised Statutes; Amending
Title 44, Chapter 26, Arizona Revised Statutes, by Adding Article 5; Relating
Journal of Modern Science tom 4/35/2017
93
JAKUB J. SZCZERBOWSKI
to Electronic Transactions z dnia 29 marca 2017 r.), co rodzi pytanie o wpływ
takiej legalizacji na obrót międzynarodowy, a także może być zwiastunem
zmiany podejścia przez inne państwa. Tytułowa legalizacja jest traktowana
w niniejszym tekście jako pojęcie stopniowalne, które w różnych odcieniach
znaczeniowych może oznaczać:
1) niekaralność wytwarzania, posiadania lub obrotu, przy jednoczesnej nie-
ważności czynności obrotu handlowego z ich wykorzystaniem,
2) milczenie prawa w przedmiocie obrotu i posiadania kryptowalut, co ro-
dzi niepewność uczestników obrotu w zakresie przysługującej im ochrony
prawnej,
3) uznanie kryptowalut za środek płatniczy, podlegający ochronie na tych
samych zasadach co tradycyjne środki płatnicze.
W świetle powyższego nielegalność należy zdefiniować jako prawnokarny
zakaz wytwarzania, posiadania i obrotu kryptowalutami. W ramach obu pojęć
możliwe są oczywiście także odcienie znaczeniowe, nie są bowiem wykluczo-
ne w przypadku wyłączenia z obrotu, ale dopuszczenia posiadania wartości
majątkowych – stąd nie można wykluczyć rozwiązań prawnych będących na
pograniczu wymienionych stopni legalizacji. W zasadzie, poza przypadkiem
nielegalności i legalności ograniczającej się do niekaralności, ale powiąza-
nej z brakiem ochrony cywilnoprawnej, można mówić o zjawisku regulacji
kryptowalut. Zdecydowałem się jednak objąć wszystkie powyżej wymienione
odcienie znaczeniowe słowem „legalizacja”, a nie „regulacja”, ze względu na
ogromne znaczenie przeskoku między brakiem regulacji a chociażby szcząt-
kową regulacją dla uczestników obrotu. Milczenie prawa w kwestiach dotyczą-
cych obrotu gospodarczego często związane jest z trudnościami interpretacyj-
nymi. Przykładem takich trudności może być uchylenie przepisów o spółce
cichej, które doprowadziło do ożywionej dyskusji nad charakterem prawnym
spółek, w których wola stron odpowiada treści uchylonych przepisów o spół-
ce cichej, jednakże brak norm zmusza na nowo doktrynę i organy stosujące
prawo do rozważań nad skutkiem normatywnym zawartej przez wspólników
umowy spółki (Ciućkowska-Leszczewicz, 2013, s. 218 i n.).
Kryptowaluta Bitcoin stanowi wyzwanie dla wszystkich dojrzałych kul-
tur prawnych. Problematyczne przede wszystkim są te aspekty obrotu, które
94
Journal of Modern Science tom 4/35/2017
LEGALIZACJA KRyPTOWALUTy BITCOIN. ASPEKTy CyWILNOPRAWNE
tworzą ryzyka prawne i społeczne. Za przykład może posłużyć tu niechlubna
platforma wymiany nielegalnych dóbr, usług, a nawet handlu ludźmi zwana
silk road,
w ramach której dokonywano zapłaty jednostkami Bitcoin. Kolej-
nym przykładem była giełda wymiany jednostek Bitcoin
Mt. Gox,
w trak-
cie działania której „zagubiono” około 850 000 jednostek Bitcoin (około
480 000 000 USD, dane za Bloomberg Technology). W literaturze wskazu-
je się także na zagrożenia związane z możliwością unikania opodatkowania
za pomocą kryptowalut (Marian, 2013). Mimo tych problemów stosunko-
wo niewiele państw zdecydowało się zakazać obrotu kryptowalutą Bitcoin
(Boliwia, Ekwador, Kirgistan, Bangladesz). Wydaje się, że istnieją dwa głów-
ne argumenty przemawiające za akceptacją kryptowalut. Po pierwsze, nie
jest jeszcze w pełni znany zakres korzyści ekonomicznych, jakie mogą one
przynieść społeczeństwu. Po drugie, problemy związane z przestępczym wy-
korzystaniem kryptowalut nie są obce tradycyjnie używanym walutom, tj.
pieniądzowi państwowemu. Na marginesie należy wspomnieć, że pod pew-
nymi względami kryptowaluty zapewniają lepsze niż pieniądz papierowy
możliwości wykrywania przestępstw ze względu na zapisywanie transakcji
w publicznie dostępnym rejestrze.
W niniejszym artykule zastosowano metodę formalno-dogmatyczną.
Aspekty techniczne
obrotu kryptowalut Bitcoin
W rozwoju historycznym wartość pieniądza związana była z wartością
kruszcu, z jakiego pieniądz ten był wykonany. Pieniądz wykonany z kruszcu
był częściowo niepraktyczny, łatwo było go bowiem podrobić np. przez wy-
tworzenie stopu złota z tańszym pierwiastkiem w miejsce pieniądza wykona-
nego z czystego złota. Aby zabezpieczyć się przed kradzieżą pieniądza krusz-
cowego, uczestnicy obrotu składali taki pieniądz do przechowania w zamian
za pokwitowanie; pokwitowania (noty bankowe) były następnie używane
zamiast pieniądza kruszcowego w obrocie. Rozpoczęło to proces demateria-
lizacji pieniądza. Następną fazą rozwoju pieniądza było stworzenie pieniądza
fiducjarnego, czyli takiego, który nie posiadał oparcia w kruszcu. Gwarantem
pewności jego wartości jest państwo, które realizuje politykę pieniężną (Luo,
1998, s. 416 i n.; Mittal, 2012, s. 5).
Journal of Modern Science tom 4/35/2017
95

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin