Wanda Korycka - Pisz. Z dziejów miasta i powiatu.pdf

(37876 KB) Pobierz
PISZ
Z DZIEJÓW MIASTA I POWIATU
OLSZTYN 1970
POJEZIERZE
CZĘŚĆ I, II i III NAPISALI
Joanna MACIEJEWSKA
oraz
Tadeusz ĆWIEK, Janusz JASIŃSKI,. Stanisław KARCZEWSKI,
Władysław KLEMENTOWSKI, Wanda KORYCKA, Jerzy KRAKOWIŃSKI,
Gustaw LEYDING, Stanisław ŁUBKOWSKI, Alina ŁUSZCZEWSKA,
Tadeusz OSTASZEWSKI, Wacław RADZIWINOWICZ, Kazimierz SKWARSKI,
Andrzej WAKAR i Bolesław WOLSKI
WYBORU FRAGMENTÓW DO CZĘŚCI IV
DOKONAŁA
WANDA KORYCKA
REDAKTOR
W ANDA KORYCKA
R E D A K T O R T E C H N IC Z N Y
L E A N D E R G A R D Z IE L E W S K I
W ACŁAW
Z D J Ę C IA
K A PU ST O , A L O JZ Y K Ü R A C Z Y K
P R O JE K T O BW OLUTY I O K ŁA D K I
G A R D Z IE L E W S K I
WYDANO PRZY WSPÓŁUDZIALE
PREZYDIUM POWIATOWEJ RADY NARODOWEJ
W PISZU
ZIEMIA
ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE
Powiat piski zajmuje południowo-wschodnią część woje­
wództwa olsztyńskiego. Na północy graniczy z powiatem giżyckim, od
zachodu z mrągowskim, od południowego zachodu ze szczycieńskim. Na
wschodzie sąsiaduje z powiatami województwa białostockiego, ełckim
i grajewskim a na południu z kolneńskim.
Obszarowo znajduje się na drugim miejscu w województwie, jest jed­
nak słabo zaludniony, ponieważ ponad 5Q°/o powierzchni zajmują lasy,
wody i bagna.
Powierzchnia powiatu wynosząca 1767 km3 zamyka się w ramach na­
stępujących współrzędnych: 21°25'—22°21' długości geograficznej wscho­
dniej oraz 53°28'—53°54' szerokości geograficznej północnej. Maksymalna
-odległość między granicami wynosi 49 km z północy na południe i 59 km
z zachodu na wschód. Odległość granic powiatu od jego centrum admini­
stracyjnego — miasta Pisza — waha się od dwudziestu pięciu do czter­
dziestu kilometrów.
W granicach powiatu znajdują się części większych jednostek fizjo­
graficznych. Wschodnia część powiatu, na północ od rzeki Wincenty,
wchodzi w skład Pojezierza Ełckiego; od południa w dolinę Wincenty
wkracza północny skłon Wysoczyzny Kolneńskiej; środkowa i północna
część, oddzielona od południa wałami moren czołowych, należy do Krainy
Wielkich Jezior. Największy obszar zajmuje sandrowa Równina Mazur­
ska, ciągnąca się z północnego wschodu na południowy zachód.
Miasto Pisz położone jest w dolinie rzeki Pisy, na dwóch poziomach
terasowych, zalewowym w części zachodniej i nadzalewowym we wscho­
dniej.
POŁOŻENIE
Typowy dla Pojezierza krajobraz młodoglacjalny cha­
rakteryzuje się w powiecie piskim wielką różnorodnością form morfolo­
gicznych.
rzeźba terenu
7
Jak już wspomniano powiat leży na pograniczu czterech regionów róż­
niących się budową geologiczną, rzeźbą, stosunkami wodnymi i glebami.
Bardzo urozmaicona jest rzeźba, należącej do Pojezierza Ełckiego —
wschodniej części powiatu. Występuje tu duże nagromadzenie moren czo­
łowych zbudowanych z różnorodnego materiału: gliny zwałowej, piasków,
żwirów i dużej ilości głazów. Ciągi moren czołowych, przebiegające z po­
łudniowego zachodu na północny wschód, oddzielone są od siebie obsza­
rami płaskich i falistych moren dennych. Wysoczyzna morenowa płaska
zajmuje niewielki obszar, obniżając się ku zachodowi i południowi.
W okolicy Starych Gut i Pietrzyków osiąga około 150 m npm., w Bogu­
miłach około 135 m npm., a w Rakowie około 130 m npm. O wiele
większą przestrzeń zajmuje wysoczyzna falista; najbardziej zwarte ob­
szary występują w okolicach Kotła Dużego oraz w kierunku południowo-
-zachodnim, w okolicach Turowa i Guzek. Wysokości dochodzą do 155 m
npm.
Moreny czołowe ciągną się kilkoma pasmami. Pierwsze z nich prze­
biega w okolicach Turowa, Guzek i Kumielska; drugie około sześciokilo-
metrowym pasem od Lisek na północny wschód, osiągając wysokość 180 m
npm. W okolicy Szymek i Rakowa obserwuje się nagromadzenie moren
czołowych, zaznaczające się w terenie w formie zespołu wzgórz. Najwyż­
sze z nich to Góra Klacza, Krucza, Pawłocińska, Różyńska, Ostra, Ariań-
ska — osiągają one 170—180 m npm. Wzgórza czołowomorenowe roz­
cięte są dolinami, którymi odpływały wody lodowcowe. Dzisiaj płyną tu
rzeczki: Białka, Pawłocina, Szparka i Wissa.
Kraina Wielkich Jezior, stanowiąca wyraźną poprzeczną bruzdę
w wale Pojezierza Mazurskiego, wkracza na teren powiatu od północy.
Od południa ograniczona brzegiem Sniardw, na zachodzie sięga rynny
jeziora Bełdany. Granice tej jednostki stanowi pas moren czołowych, za­
znaczających się szczególnie wyraźnie w okolicy Zdor, Kwiku i Szwejko-
wa. Inna strefa morenowa biegnie przez okolice Popielna i dalej w kie­
runku wschodnim przez południową część Sniardw. W obrębie jeziora
występuje w postaci pasma płycizn i głazowisk oraz Wyspy Pajęczej,
Czarciego i Szerokiego Ostrowu.
Pas moren położonych na południe od Orzysza został częściowo roz-
myty przez wody lodowcowe i przysypany piaskami sandrowymi. W kraj­
obrazie zaznaczają się jedynie wyniosłości Wzgórz Mazurskich, Szwej-
kowskich i Oszczywilskich Pagórków. Kulminacje wzgórz dochodzą do
około 145 m npm.
Liczba zagłębień jeziornych w Krainie Wielkich Jezior wynosi średnio
od pięciu do piętnastu na 1 km2. Powstały one stosunkowo niedawno. Po
ustąpieniu lodowca i ociepleniu się klimatu zasypane bryły lodu uległy
stopnieniu tworząc zagłębienia jeziorne.
8

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin