Cycero. Wybór z pism.pdf

(107405 KB) Pobierz
•
CYCERO
DO UroKU W
SZKOŁflCH ŚREDNICH
WYDAŁ
WYBÓR Z PISM RETORYCZNYCH,
FILOZOFICZNYCH I LISTÓW
JflN
SZCZEPflŃSKI
,
CENfl EGZ. OPR. 3 KOR.
ł·
.
\
-/
WSTEP.
~
lo
Zywot Cycerona.
1.
Czasy Cycerona,
Cycero
żył
w
I.
w. przed Chrystusem,
•
w ostatniej dobie istnienia rzeczypospolitej rzymskiej. Smutne
stosunki
panowały
wó
~9zas
w Rzymie.
Społeczeństwo
rzymskie
tworzyły
dwie warstw"
;1J,ma
naci którzy posiadali olbrzymi
e}
~~cn
i
d9bra ziemskie:
ora~ dzierżyli
w
swych r
w
ższe urzęgyl
'l
j
lud
zuboża~y,
skazany
~kę
możnych,
ą..Qbie..
te
warstwy_
chylity
się
kU~l
~l
n eąllla pier~~z~_~
pow
odu
bo-
gactw.csprowadzaj
ąc
ch
~ł?y~~o,
dru
ga
z n-t
dzy. Rozdziar
ten
w
społeczeństwie
i
upadek mor
alny
byly
~ródłem
('iągłych
niepokojów, dla których wiek ten
nazwać
słusznie
można okresem~ewolucyi
w dziejach Rzymu:
wrzały
wówczas
w dalszym
ciągu zaczęte
przez Grakchów
namiętne
walki partyi
rz§;dzącej
(optUn;ate;,)
z
nieszcz.e.r.y.m~~
kunami ludu
'
(p0Q!!lares)
;
~p'r~'y'mi
rzeńc
italsc
d
hndzili
o .•
z
J:rronią
w
ręku
sw'YChPraw,
a nawet iewolnic
y,
których
by~y
liczne
tysiące
na o15Szernych
posiadłościach możnowład­
ców, podnosili bunt przeciw
państwu
;'h
a tle mo
ego
upadku
społeczeństwa
wyrastały
j
ednostki
anarchistyczne,
burzące
spo-
kófpu liczny,
knujące
~piski
Pi'reciw
-własnej
ojczyźnie
(Ka-
tylina)
;
wreszcie wypitni
mężowie
~hciwi
wp~y®w
i znaczenia
j
ak
Maryus~-.
\
l1la, Pompejusz i Cezar, Antoniusz i Oktawian
i
staczali,
wobec
lIliemocy
rządów.E..ę~o władzę
krwawe za-
we Lwowie.
Cyce
ro,
U
.
WSZELKIE
PRAWA.
ZASTRZEŻONE
Z drukarni
przy
Zakładzie
nar.
im.
Ossolińskich
1
pod
Z8nądem
Bronislawa Koroeclciego
•
2
,
3
wojskowa w r. 89., w którym
wziął
Cycero
udział
w wojnie ze
sprzymierze
ńcami
pod
wodzą
Cno
Pom-
pejusa Strabona, ojca Pompejusza Wielkiego.
.
Czując się już dość
na
siłach, wystąpił
Cycero w r. 81.
po raz pierwszy w
sądzie
jako rzecznik;
próbę tę ponowił
w r. 80., poczem
wybr'ał się
w 79. r. w
podróż
do Grecyi,
W
czasie
podróży
celem
uzupełnienia
swego
wykształcenia.
_
dwuletniej
słuchał
w Atenach retora Demetriusa, akademika
Ant
oc~
A
SKa
onu,
epi
'urej
czyka Phaedrusa i
Zen;-';~~-~r~z
poznał się lzaprzyjaźnił
z
T.
~Q.I!).p6ni.!!-sem
...!tty~,
który
pozostał dlań
na zawsze wiernym i
serdecznym
przyjacielem;
w Azyi Mniejszej
poznał_ dokładnie wymowę azyańską,
na
c
B-odos wreszcie
słuchał
ponownie retora
A
polloniusa Molona
~ka
Pozejdoniosa.
__
~
..
tylko
służba
pasy, które osta
tec znie
sprowadziły
upad
ek
wolności
rzeczy-
pospolitej
rzymskiej (31.
r. prz
ed
Chr.),
Rozbudzone
życie
polityczne w
tym wieku
odbijało się
straszńie
na
społeczeństwie rzy~skiem, powodując
często
rozl
ew
krwi
bratniej, wJ'wado jednak
dodatni
wpływ
na rozwój pi-
śmi
ennictwa
rzymskiego.
Cz~
od
8
~3i':-
~:to
okres
w li-
teraturze rz
ymskiej
-;spania~ego
r
OZkwitu pr
oz'y:
w
tym
czasie
pisze
swe
pami
ętniki
~zar,
biografie
Nepo~
Sallustyusz
m0!1o-
g
rafie h!§!Qryczne, naj
wybitniejszym
zaś
pisarzem tego
okresu,
który
prozę
rzym
ską
doprowadził
do
szczytu
doskonałości,
j
est
Cycero; au
tor
mów,
dzie~
retorycznych.
Jjlozoficznych
~st~w
;
od
niego
też
okres
ten
w
literatur
ze
rzymskiej ngsi
nazw~resu
Cycerońskiego
.
•
. '
Vy chowanie
i nauka
Cy
ce r ona. M. T
u
lli
u
s
C i
c e
r
o
urodził się
3. stycznia
106 r.
W
laty
ń skiem
mi
eście
Arpinum,
ojczyźnie sławnego
wodza
MarJusza.
Ojciec
jego, za-
możny
ryce~rz);~:;;~-dbały--O--przyszłość
~'w
ych
synów, star-
sze
go Markusa i
młodszego
Kwintusa,
przeni
ósł
się
do Rzymu,
a
by
im
dać
jak
najlepsze
wykształcenie.
Tu
uczył
Cycerona
:yprawa
~
uci us
Scaev
ola
AU!illr, w
ybitny znawca
ustawo-
M
daws~
rzy.!!!.skiego
a po
jego
ś~
Q.
Muciusz
Sc~vola
Pontifex
maximus
;
z
iteraturą
greck
ą,
a w
szczególności
z poe-
zyą
za
pozna;-argo
między
inny
mI
gr~ki p~ta
Archias,
zasady
f!.
trn'Ozofii
epikurejskiej
wyłuszczał
mu epikurej
ż
k Phaedrus,
stoickiej
Diolus,
aka emickiej Philo
z Laryssy,
auke wym
Qwy
~
pobierał
~
jakiegoś
nauczyc'ieia greckiego,
słuchał
też wykładów
słynneIDL
retorn..
Apolloni
_
1\1
Ql~a
z Rodos w
czasie
jego
pobytu
w Rzymie, a
niemałą korzyść
w
tym przedmiocie
odniósł
prz
ez
I
rzys4'uchiwanie
się wys
t ę­
pom
sław
n
ch ówczesnych
mowców,
'[
Antoniusa
i
L.
Lici-
niu
sa Crassusa.
Nauce
oddawał się
Cycero
z
wielką
wytrwa-
l
os
C....
--I=
ając-
na
oku z<19byciELogólnego
wykształ(~e
nia
i grun-
;:'"
lą
, n-
'
towne
za
pozll~l.Il ie się
z
zasa
d ~~
~
ymowy, gdyż
to bylo
mu
pot
rzebne do
osiągnięcia
celu,
jaki sobie
postawił
już
we wcze-
snej
młodości
:
zostać
dzielnym
mo~. Pracę tę
przerwała
3. Okres
działalności
publicznej Cycerona (77 -57).
Ugruntowawszy
swą wiedzę filozoficzną
i
retoryczną, wrócił
Cy-
c
ero
w
r.
77
.
do Rzymu i oddl!l
sie
z.zapałem
działalności
publicz-
n
~:-Występował
często
i z wielkiem powodzeniem w procesach
sądowych
jako
obrońca,
a
podbiwszy
publiczność rzymską
swą
świetną
wymową, uprzejmo
ścią
i szlachetnym
sposobem
myśle­
n
ia,
zdobywał łatwo godności urzędnicze.
W r. 75.
był
kwe
storem
w
mieście
Lilyba
eum
na
Sycylii,
w r.
69:--pfiistował godność
edyla kurulnego, w
J;.
66, b
J1..
pręi[;re.n-;-wre;;~onsulem
"W..-..
63. , krytycznym dla Rzymu z powodu spisku Katyliny
;
"'"7::.
osiągnął więc
wszystkie
urzędy
w czasie przepisanym prz
ez
lex Vilia
annalis
z
r.
180., suo
anno,
jak
się
sam
wyraża,
i jako homo novu
s,
bo
dotąd
z rodziny jego nikt nie piasto-
wał żadnego wyższego urzędu
w Rzymie.
'
_,
Uzyskawszy
wstęp
do senatu
miał
Cycero jako dzielny
mowca
wpływ
i na sprawy polityczne; z
początku by~
on
rzecznikiem partyi popularów i jako taki
popierał
Pompejusza,
w którym
widział zbawcę
rzeczypospolitej
j
później zrażony
namiętnością
i brakiem
celowości
w polityce partyi ludowej,
niemniej
też
pod
wpływem knowań
anarchistycznych w Rzy-
r
mie,
stanął
po stronie
zachowawczej
partyi senatu
,i
przy niej
l
-
1*
1\
\,
.,
wytrwaJ
aż.
do
śmierci,
jakkolwiek i ta nie
odpowiadała
w
zu-
pełności
jego zapatrywaniom, bo
ideałem
jego
była rzec~.p~
.
spolita, w którejby wszystkie warstwy
żyły
w harmonijnej
zgodzie.
.
Rok 63. to najszczytniejsza chwila w
życiu
Cycerona:
<'
opróczz<k>bytej
sławy
jednego z najlepszych
obrońców są.
do-
wych i mowców, opró
cz
konsulatu, który
był
marzeniem
każdego
Rzymianina,
zjednał
sobie wówczas
Cyc~ro zaszcz~tne
'i~ię
pater patriae przez to,
że odkrył
spisek Katylmy,
Katylinę zmusił
do opuszczenia miasta, wielu
zaś
spiskowców
pojmanych zgodnie z
uchwałą
senatu
ukarał śmiercią,
przez
.
co
oddalił
od ojczyzny
groźne niebezpieczeństwo.
Po r. 63. chmury zwolna.
zaczęły się gromadzić
nad
głową
Cycerona. Nieprzyjaciele jego prywatni i
polity~zni
l-
I
coraz natarczywiej
zaczęli
przeciw niemu
występować,
a
~Iedy
spostrzegli,-
że
nie ma oparcia ani w Cezarze ani w Po.mpe-
juszu, którzy tymczasem wybili
się
na
czoło państ~o~eJ
po-
lityki (pierwszy tryumwirat, r. 60
.),
gdyż, przecenI~Jąc
swe
siły,
starał się zająć
wobec nich
niezawisłe sta~owIsko, ~o­
dzili otwarcie na jego
zgubę.
,
Najzaciętszy
z Jego wrogow
P. C l o d i u s P u l
~
h e r,
największy
awanturnik w owych cza-
sach
chcąc wywrzeć
na nim
zemstę
za publiczne karcenie
swoi~h
występków, przeprowadził
jako trybun ludowy
'fi
r. 58.
uchwalę
ludu, aby wygnaniem ukarano tego,
~tóryb~
oby-
watela rzymskiego
zgładził
bez
sądu.
Cycero
zrozumiał, że
uchwała
ta przeciw niemu jest wymierzona z powodu stra-
cenia Katylinarczyków bez wyroku
sądu właściwego,
to
też
vi
marcu 58. r.
opuścił
Rzym i
udał się
dobrowolnie na wy-
gnanie. Wówczas Klodyusz
przeprowadził drugą uchwałę
ska-
zującą
Cycerona na wygnanie, a w
ślad
za tern skonfisko-
wano jego
majątek,
wille w Formiae i Tusculum
s~alono,
dom jego na Palatynie zniszczono, miejsce
zaś poświęcono
bogini
Wolności
(Libertas). Czas wygnania
spędził
Cycero
,
w Tessalonice
(dziś
Saloniki), gdzie go
troskliwą opieką
ota-
czał
Cno Plancius, który
był
podówczas kwestorem w Mace-
>
~
donii, oraz w Dyrrhachium
(dziś
Durazzo). Tymczasem przyja-
ciele jego, a przed innymi trybunowie z 57.
.r
,
P. Sestius
i T. Annius Milo, oraz konsul P. Lentulus
spillih~l·~tarali
się
przy pomocy Pompejusza usilnie o zniesienie wyroku wy-
gnania i ostatecznie w sierpniu 57. r., mimo przeszkód stawia-
nych ze strony Klodyusza, przeprowadzili
uchwałę
ludu od-
wołującą
Cycerona z wygnania. W tryumfalnym niemal po-
chodzie,
przyjmowany z wielkim entuzyazmem
wrócił
Cycero
4.
września
57. r. do Rzymu;
majątek
skonfiskowany zwró-
cono mu,
tytułem zaś
wynagrodzenia za zniszczenie posia-
dłości
i na wybudowanie domu na Palatynie
otrzymał
2,750.000
sesterey
ów,
tj.
około
550.000 koron.
,."
.
i
4. Okres
głównej działalności
literackiej Cyce-
rona
(57
-43).
Po owrocie z
)Vy'g!lania
występillWLCycęro
jeszcze
dość często
w s dach
zwląsz
z
broniąc
przyjaciM,
którzy przyczynili
się
do
odwołania
jego z wygnania,
~
życ~a
polityczne o
'~Qnak
n
snoął...się_
wobec tego,
że
ster
państwa
d:(:ieriył
w swych
rękach
tryumwirat;
powstałą stąd lukę
w
życiu_~X~':I..H
stud ami
ściśle
naukowemi,
pracując~
retoryką
i
filgzofią.
--<"
W
r. 51. wbrew swej woli
został
Cycero
wysłany
jako
prokonsul do Cylicyi,
którą zarządzał
od
sierpnia
51. do
sier-
pnia 50. r. z
wielką bezinteresownością.
Kiedy
wrócił
z pro-
wincyi
wrzała już
walka
między
Cezarem a Pompejuszem.
Cycero pewny teraz,
że
tal} Cezarowi jak i Pompejuszowi nie
chodzi o dobro rzeczypospolitej i
że
walka
między
nimi toczy
się
o to, kto z nich ma
zapanować
nad Rzymem, nie mial
do
żadnego
z nich zaufania i dopiero po wahaniu
zdecydował
.
się stanąć
po
stronie
Pompejusza, z którym
łączyły
go zawsze
przyjazne stosunki, i
udał się
do obozu jego do Dyrrhachium.
Kiedy jednak Pompejusz
podążył
za Cezarem do Tessalii, po-
został
powodowany stanem zdrowia w Epirze, a po bitwie pod
Pharsalus (6.
czerwca
48. r.)
zakończonej klęską
Pompejusza,
wr
ócił
do Brundisium
i
tu rok
cały
czekał,
jaki mu los prze-
znaczy
zwycięski
Cezar. Cezar, wróciwszy
w
jesieni 47. r.
6
ze Wschodu, gdzie go
zatrzymały
walki w Egipcie (bellum
Alexandrinum) i wyprawa przeciw
bosforańskiemu
królowi
Farnacesowi,
przebaczył
mu.
dtąd
Cycero,
usunąwszy się
zu-
pełnie
od spraw politycznych,
przebywał przeważnie
w
swoich
l
willacb;odan
w
~ąc~nie
pracy
~ackiej
.
~aj
mowa~ się
w
ówczas
retoryką,
a przedewszystkiem
filozofią,
praca
zaś
ta
by~a dlań osłodą
i
pociechą
tak wzawo dach politycznych,
j
ak
i
;;'iMZczę~ciach
r
odzinnych,
wśród
których najstraszniejszym
ciosem
był;dl~ńś~
jedynej;-ukochanej córki Tullii (45 r.).
-
5:-
Ost
atni
występ
publiczny i
śmierć,
Cycerona.
W cichej ustroni wiejskiej, przy dumaniach nad
my
ślą
grecką
zastała
Cycerona
śmierć
Cezara (15. marca 44. r
.).
Fakt ten
powitał
on jako
zapowiedź
lepszych czasów, to
też
pospie-
'
szył
do Rzym u, aby
wziąć
ud ziaJ w ugruntowaniu
wolności
rzeczypospolitej
.
Kiedy jednak
okazało się, że
wobec
dykta-
"
torskiego
postępowania wpływowego
i
dążącego
do
władzy
nad Rzymem konsula
M.
A n t o n i u s z a niema ratunku dla
rzeczypospolitej,
cofnął
się
znów w zacisze wiejskie, poczem
w lipcu (44. r.)
puścił się
w
drogę
do Grecyi,
korzystając
z prawa wolnego wyjazdu z Italii, jakie mu
przysługiwało
jako legatowi konsula P. Dolabelli. Ale skoro zatrzymany nie-
pomyślnymi
wiatrami przy
wybrzeżach
poludniowej Itali
i
otrzy-
mał wiadomość, że
w Rzymie
zaszła mała
zmiana stosunków
na lepsze,
wrócił
pod koniec sierpnia (44. r
.)
do Rzymu i tu
chwyciwszy
się słabego
promyka nadziei, jaki
pozostawał
re-
publikanom,
stanął
na czele senatu z
całym zapałem
do walki
I
z Antoniuszem
:
w czasie od 2.
września
44. r. do 22. kwietnia
43. r.
wygłosił
przeciw Antoniuszowi
częścią
w senacie,
czę­
ścią
na
zgromadzeni
.narodowem
13
namiętnych
mów,
jedną
mowęw
ydał
jako pamflet polityczi!y;'"""popieraJ.' celem sparali-
żowania samowładczy
ch
zamiarów Antoniusza adoptowanego
syna
i
spadkobiercę
Cezara, Oktawiana, w którym nie
widział
żadnego niebezpieczeństwa
dla ojczyzny,
starał się
wogóle
wszystkiemi
siłami uratować
wolność
rzeczypospolitej
. Lecz
,
jak
Demostenes swemi Filipikami nie
zbawi~
Hellady, podo-
7
bnie i Filipiki
Cycerona
(tak bowiem Cycero
nazwał
swe
mowy przeciw Antoniuszowi) nie
uratowały wolności
Rzymu.
Senat
uznał
wprawdzie Antoniusza wrogiem ojczyzny i roz-
począł
z nim
wojnę,
co
więcej
,
został
nawet
.{\ntonius~
pod
Mutiną (dziś
Modena) pokonany (43 r.), ale
wolność
rzeczy-
pospolitej
pogrzebało
na zawsze
połączenie się
Oktawiana
,z
Antoniuszem i Lepidem (drugi tryumwira
t).
Równocześnie stracił też życie
i Cycero. Za
swoją Żar­
liwą obronę
ojczyzny
znalazł się
on na
liście
proskrybowa-
nych. Siepacze Antoniusza dopadli go w
posiadłości
j
ego
For-
mianum dnia 7
.gI!!@
i
.
i zamordowali w
chwili,
kiedy
niewolnicy uprowadzali go w lektyce.
,
l
e
II.
Działalnośe
literacka Cycerona.
lt
•
mównem polem
dzi
ałania
była
dla
Cycerona pra
ca lite-
racka.
Sławę
wielki
ego
pisarza
zjednał
on sobie 1.
mo
wami,~"l
, lf
2.
dziełami
retor
y
.
n
emi,
3.
d z
i
e
ł
a
m
i
fil
o zoficz-
nemi, 4. l
i
s
ta
m i.
I
~
Q6LI
Cll'"
fI;,
M:J
A) Mowy.
Wymowa rzymska,
owoc
ustroju
rępublikańs~~ pań­
stwa
rzymskiego,
rozwijała się
na gruncie politycznym i
ą,­
dowym najpierw
samodzielnie,
a od chwili
zetknięcia się
Rzymian
z
kulturą grecką
(3. wiek) pod
wpływem
wyrnowy
greckiej i
doszła
tą drogą już
przed Cyceronem do znaczne
go
rozkwitu
(Kato
Sta
rszy, Grakchowie, M. Antonius,
L.
Licinius
Crassus).
Do
szczytu
jednak
doprowadził j
ą
Cycero
dzięki
w
trwałe
'
racy,
.....
b
oga!Y,~ro m
prz
yrody,
potrzebnym dla
doskonałego
mowcy
(b~ry.JllIlYsł,
ży
~a
wyobraźnia,
gorące
uczucie, dowcip, nad-
zw
yczajna
pamięć, mi~y
głos,
ujmująca
postawa), ogólnemu,
a
zwłaszcza
filozoficznemu
wyksztażeeniu
i
doskonałej
znajo-
mości
teoryi wymowy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin