Historyczne Bitwy 076 - Lwów 1918-1919, Michał Klimecki.pdf

(1733 KB) Pobierz
HISTORYCZNE BITWY
MICHAŁ KLIMECKI
LWÓW 1918-1919
Dom Wydawniczy Bellona
Warszawa 1998
WSTĘP
W literaturze polskiej, w pracach historyków i licznych
publikacjach miejsce Lwowa w dziejach narodu polskiego
opisywano wielokrotnie, zawsze podkreślając, iż jego społeczność
lojalnie wypełniała swe obowiązki względem państwa, a w
okresie zaborów aktywnie uczestniczyła w działaniach na rzecz
wskrzeszenia Polski. Dewizę umieszczoną w herbie: „Semper
fidelis”, odczytywano dosłownie, czyniąc z niej również symbol
postawy miasta w najtrudniejszych okresach dziejów ziem
polskich. Do wybuchu wojny polsko-ukraińskiej w listopadzie
1918 r. w różnorodnych rozważaniach o polskim obszarze
terytorialnym najczęściej umieszczano Lwów daleko na zachód od
postulowanych granic, z rzadka jedynie nadając mu miano miasta
kresowego
1
. Polskie prawa do stolicy Galicji uznawano za równie
naturalne i uzasadnione jak do Poznania czy Wilna, a każde
targnięcie się na nie za agresję
2
. Nie dostrzegano przy tym równie
emocjonalnego związku Ukraińców ze Lwowem. Nie brano pod
uwagę faktu, że od drugiej połowy XIX w. także i dla nich miasto
stanowiło
centrum
różnorodnych
ruchów,
w
tym
niepodległościowego, że mieściły się w nim siedziby ukraińskich
instytucji naukowych i oświatowych, organizacji społecznych,
partii politycznych, szkół różnego typu oraz wydawnictw.
Szerzej na ten temat: R. W a p i ń s k i, Położenie geograficzne ziem polskich a
pojęcie terytorialne Polski, „Przegląd Historyczny”, t. LXXXIII, z. 2, Warszawa
1992.
Tak też tłumaczył stosunek społeczeństwa polskiego do aspiracji
niepodległościowych i terytorialnych galicyjskich Ukraińców Józef' Piłsudski w
rozmowie z członkiem ukraińskiej misji dyplomatycznej 15 grudnia 1919 r.,
Centralne Państwowe Historyczne Archiwum Ukrainy we Lwowie (dalej cyt.:
CPHAU), fond 581. op 1 spr.141, k. notaka S. Witwickiego (bez daty), k.1-2.
2
1
Do Lwowa i wschodniej Galicji napływali przybysze z Wielkiej
Ukrainy, gdzie do 1917 r. nie zaistniały warunki do pielęgnowania
ukraińskiej kultury.
Galicyjscy Ukraińcy, podobnie jak Polacy, wyraźnie określali
swój stosunek do Lwowa. Ignorowali przeszłość miasta
należącego do Rzeczypospolitej od połowy XIV w., pełnego
pamiątek po czasach największej świetności państwa polskiego.
Odwoływali się przede wszystkim do jego najstarszych dziejów,
po których pozostały już tylko nieliczne i trudno czytelne
świadectwa materialne. Pomijali też niekorzystny dla siebie układ
stosunków narodowościowych w mieście, jak gdyby nie miało to
znaczenia, że na progu XX w. byli dopiero trzecią pod względem
liczebności, po polskiej i żydowskiej, grupą mieszkańców stolicy
Galicji.
Polsko-ukraińskie walki o Lwów trwały dokładnie pół roku, od
1 listopada 1918 r. do 30 kwietnia 1919 r. Ich pierwszą i
najbardziej znaną fazą, która mocno ukształtowała polską
świadomość historyczną, były boje toczone w listopadzie 1918 r.
Następnie przez cztery miesiące stolicę Galicji oblegały oddziały
Ukraińskiej Armii Galicyjskiej. Ostatni okres walk o Lwów to
polskie działania zaczepne, odsuwające przeciwnika od miasta
oraz linii kolejowej Przemyśl-Lwów. Efektem sukcesów wojsk
polskich z drugiej połowy kwietnia 1919 r. było między innymi
uniemożliwienie Ukraińcom terroryzowania Lwowa i jego
mieszkańców ostrzałem artyleryjskim. Przede wszystkim jednak
osiągnięto wówczas pierwszy, a w opinii społeczeństwa polskiego
najważniejszy, cel wojny z Ukraińcami: wywalczono powrót
miasta do odrodzonego państwa polskiego.
Historyk koncentrujący swoje zainteresowania na wojnie
polsko-ukraińskiej dysponuje znacznym zasobem źródeł
dotyczących polskiej strony konfliktu
3
. Do dnia dzisiejszego
wydano drukiem wiele dokumentów, pamiętników i dzienników
odnoszących się do politycznej oraz militarnej warstwy konfliktu,
a i w archiwach, przede wszystkim w Centralnym Archiwum
Wojskowym, Archiwum Akt Nowych i Archiwum Instytutu
Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, zachowały się materiały, na
podstawie których można odtworzyć najistotniejsze procesy i
fakty, składające się na wysiłek społeczeństwa polskiego. We
Lwowie, w zabytkowym gmachu Królewskiego Arsenału,
spoczywa niemal kompletne archiwum Towarzystwa
3
Wykaz najważniejszych źródeł i opracowań znajduje się na końcu pracy.
Badania Historii Obrony Lwowa i Województw Południowo-
Wschodnich. Najsłabiej, z oczywistych powodów, udokumen-
towany jest pierwszy etap walk. Materiały archiwalne z tego
okresu właściwie nie istnieją, a świadectwa uczestników zmagań,
w niektórych wypadkach pisane z polemiczną pasją lub po wielu
latach, są ze sobą sprzeczne i niejednokrotnie pozbawione
precyzji.
Zdecydowanie gorzej wygląda stan źródeł opisujących działania
strony ukraińskiej. Większość dokumentów wytworzonych przez
instytucje Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, w tym armię i
administrację, znalazła się w Pradze, wywieziona tam przez
polityków i wojskowych ukraińskich po klęsce ich państwa. Do
jesieni 1945 r., kiedy to na polecenie ministra spraw
wewnętrznych ZSRR Ławrientija Berii zabrano je z Cze-
chosłowacji, spoczywały dobrze opracowane i konserwowane w
założonym w 1925 r. Muzeum Walki Wyzwoleńczej (Muziej
Wizwolnoi Borotbi Ukraini) oraz w Ukraińskim Gabinecie
Historycznym (Ukrainśkij Istoricznij Kabinet). Po prze-
transportowaniu do Związku Radzieckiego kolekcje zostały
rozproszone, trafiając do kilku archiwów w Moskwie, Kijowie i
Lwowie
4
. Trudno obecnie ustalić, jaka część tych materiałów
została zniszczona lub pozostaje poza zasięgiem badaczy.
W okresie międzywojennym ukazało się wiele prac polskich
autorów poświęconych obronie Lwowa. Pierwsze z nich wyszły
spod piór uczestników opisywanych wydarzeń — Witolda Huperta
i Józefa Sopotnickiego, którzy nie ograniczyli się jedynie do
przedstawienia własnych doświadczeń wyniesionych z wojny, ale
poparli je analizą materiałów zgromadzonych w Centralnym
Archiwum Wojskowym i Wojskowym Biurze Historycznym.
Wśród prac powojennych na uwagę zasługują książki
Mieczysława Wrzoska, Stanisława Niciei oraz Macieja Koz-
łowskiego i Bohdana Skaradzińskiego.
Wojna o Lwów i Galicję Wschodnią ma także swoich
ukraińskich historyków. Wiele wartościowych prac wydano
jeszcze przed 1939 r., między innymi we Lwowie. Inne ukazywały
się w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Europie Zachodniej. W
literaturze radzieckiej natomiast problematykę wojny 1918-1919 r.
pomijano lub zniekształcano, umieszczając ją w nurcie prac o
antyradzieckiej
Więcej o losach i dzisiejszym stanie zasobu tych archiwów w : L.I.
Łozenko,Prazkij
i Ukraińskij Archiw. Istoria i Sogodienija Archiwi Ukraini,
K ijów 1994, nr.1-6 (235).s.19 i n.
4

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin