Historyczne Bitwy 115 - Połock 1579, Dariusz Kupisz.pdf

(4472 KB) Pobierz
H I S T O R Y C Z N E B I T WY
DARIUSZ KUPISZ
POŁOCK 1579
Dom Wydawniczy Bellona
Warszawa 2003
WSTĘP
W 1575 r. Iwan Groźny łamiąc warunki rozejmu zajął polską
Parnawę, a dwa lata później całe Inflanty aŜ po Dźwinę. W rękach
polskich pozostała jedynie Ryga, a Szwedzi utrzymali się w
Rewlu. Nigdy jeszcze państwo moskiewskie nie odniosło takich
sukcesów w toczonej od lat wojnie inflanckiej.
11 sierpnia 1579 r. pod Połockiem stanęła armia Stefana
Batorego rozpoczynając dwudziestodniowe oblęŜenie, za-
kończone zdobyciem jednej z największych twierdz nad Dźwiną.
Był to kulminacyjny moment pierwszej (spośród trzech, jakie
miano przeprowadzić za panowania tego władcy) kampanii
moskiewskiej. Zdobycie Połocka przez armię polsko-litewską
było pierwszym powaŜnym sukcesem w zmaganiach z Moskwą.
Otworzyło drogę do odcięcia Inflant od państwa moskiewskiego i
złamania potęgi Iwana IV Groźnego.
OblęŜenie Połocka zasługuje na uwagę z kilku powodów. Po
pierwsze, dopiero tutaj wykazana została w całej pełni trafność
reform Stefana Batorego zapoczątkowanych w dziedzinie polskiej
wojskowości. Po drugie, kampania zwraca uwagę swoją
metodycznoscią i starannością zarówno pod
4
względem całokształtu przygotowań militarnych, jak i szyb-
kiego oraz efektywnego zakończenia działań wojennych. Na
głównym teatrze działań wojennych toczono wyłącznie walki
oblęŜnicze, w których znaczną wartość wykazała piechota i
artyleria. Jazda słuŜyła w tym wypadku do działań
osłonowych oraz dywersyjno-wywiadowczych. co było
rzadkością w dotychczasowych zmaganiach z Moskwą.
Pierwsza wyprawa Batorego przeciw Moskwie ma juŜ
swoją obszerną literaturę, m.in. odrębny szkic historyczny
autorstwa K. Górskiego i mniejszy artykuł w
Encyklopedii
wojskowej
1
Wszystkie trzy kampanie Batorego przedstawił O.
Laskowski
2
. Wysiłek militarny Rzeczypospolitej i całokształt
przygotowań wojskowych do kampanii 1579 r. znamy teŜ
dzięki obszernym studiom H. Kotarskiego
3
. Pozostałe
opracowania, cytowane w dalszej części ksiąŜki, zawarte
zostały bądź to w szerszych pracach dotyczących historii
wojskowości, bądź w biografiach Batorego, mają więc z ko-
nieczności charakter bardziej ogólny. Na uwagę zasługuje tu
przede wszystkim praca K. Olejnika, przedstawiająca króla
pod kątem jego działalności wojskowej
4
.
Historycy rosyjscy poświęcili jak dotąd o wiele więcej
miejsca zdobyciu Połocka przez Iwana Groźnego w 1563 r.,
niŜ odzyskaniu go przez Batorego w 1579 r. Jako pierwszy
szerzej opisał zwycięską kampanię Batorego M. Karamzin,
K. G ó r s k i ,
Pierwsza wojna Rzeczypospolitej z Wielkim Księstwem Moskiewskiem za
Batorego,
„Biblioteka Warszawska", t. II. 1892. s. 93-117;
Encyklopedia wojskowa,
red. O.
Laskowski, t. VI, Warszawa 1937, s. 662-664.
2
O. L a s k o w s k i ,
Les campagnes de Batory contre la Moscovie,
[w:]
Etienne
Batory, roi de Pologne.
Cracovie 1935.
3
H. K o t a r s k i ,
Wojsko polsko-litewskie podczas wojny inflanckiej 1576-1582.
Sprawy organizacyjne,
cz. I-II, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości", t. XVI,
1970, s. 64-123; i cz. II, t. XVII, 1971, s. 51- 124.
4
K. O l e j n i k,
Stefan Batory 1533-1586.
Warszawa 1988.
1
5
nie szczędząc przy tym krytycznych uwag pod adresem cara
3
.
Najwięcej miejsca wyprawie połockiej 1579 r. poświęcił V.
Novodvorskij (a właściwie W. Nowodworski), historyk polski
z przełomu XIX i XX w. piszący większość swych prac po
rosyjsku
6
. W ZSRR tematyka związana z oblęŜeniem Połocka
przez Batorego nie cieszyła się zbyt wielką popularnością i
dopiero ostatnio powrócili do niej historycy białoruscy
7
.
Wśród licznych
źródeł
poświęconych wyprawie połockiej
na pierwszym miejscu naleŜy wymienić relacje urzędowe
powstałe z polecenia króla:
Edictum Regium de supplica-
tionibus ob captam Polociam
oraz
Rerum post captam
Polociam contra Moscurn gestum narratio
8
.
Mimo
Ŝe
powstały one na potrzeby propagandy wojennej, ich zwięzła
treść oraz przejrzystość relacji czyni z nich
źródło
wielce
wiarygodne.
Kolejnym cennym
źródłem
do dziejów oblęŜenia Połocka
są prace J. Bielskiego (kontynuatora i wydawcy dzieł swego
ojca M. Bielskiego), M. Stryjkowskiego i R. Heidensteina.
Bielski, uczestnik kampanii połockiej zawarł w swej pracy,
będącej kontynuacją dzieła ojca, wiele szczegółów z
przebiegu oblęŜenia
9
. Heidenstein co prawda pod Połoc-
M . K a r a m z i n ,
Historya państwa Rossyjskiego,
przeł. G. Buczyński, t.
IX, Warszawa 1827.
6
V. N o v o d v o r s k i j ,
Borba za Livoniu mezdu Moskyoju i Reću
Pospolitoju (1570-1582),
Petersburg 1904.
7
Chodzi tu o popularnonaukowy szkic H. Sahanovića,
Polackaja vajna 1563-
1579,
„AdradŜenne. Histaryćny Almanach", vyp. 1, Mińsk 1995, s. 61-82.
Walkami o Połock zajęli się teŜ D. Aleksandrov i D. Volochin, niestety z ich
obszernej pracy opublikowano jak dotąd tylko fragment traktujący o oblęŜeniu w
1563 r.
8
Oba opublikowano w:
Relacye nuncyuszów apostolskich i innych osób
o Polsce,
wyd. E. Rykaczewski, t. I, Berlin-Poznań 1864, s. 317-328, a takŜe
w innych cytowanych w niniejszej pracy.
9
M. B i e 1 s k i.
Kronika polska,
wyd. K. J. Turowski, t. II, Sanok 1856.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin