10.Historia sztuki - Średniowiecze 04 - Sztuka bizantyńska.pdf

(5994 KB) Pobierz
1
Historia sztuki
Średniowiecze
redniowiecze
Sztuka bizanty
bizantyńska
2
Spis treści
1. Skala i hierarchia dyscyplin plastycznych ............................................................................ 3
2. Chronologia ........................................................................................................................... 3
3. Geografia ............................................................................................................................... 3
4. Urbanistyka ........................................................................................................................... 3
5. Architektura ........................................................................................................................... 4
6. Rzeźba .................................................................................................................................... 7
7. Malarstwo ............................................................................................................................... 7
8. Rzemiosło artystyczne ........................................................................................................... 9
3
Sztuka Bizantyńska
1. Skala i hierarchia dyscyplin plastycznych
W całym okresie istnienia sztuki bizantyńskiej miał miejsce nieustanny rozkwit architektury i
sztuk przedstawiających, a szczególnie malarstwa. Najprawdopodobniej rzeźba nie uzyskała
tak wysokiego stopnia rozwoju. Na wysoki poziom wzniosło się natomiast rzemiosło
artystyczne. W Egipcie lokalną odmianę sztuki wschodnio-chrześcijańskiej i bizantyńskiej
stanowiła sztuka koptyjska.
Teoria prototypu – prototyp = pierwowzór w postaci obrazu niewykonanego ręką ludzką.
Acheiropoetos (mandylion) – veraikon, Chusta
Świętej
Weroniki.
Przyjęto zasadę,
że
nie należy malować dowolnych wizerunków Chrystusa. Na straży takiego
kanonu stali kapłani i teolodzy. Pilnowali oni aby wszystkie obrazy Chrystusa były
wzorowane na obrazie niewykonanym ręką ludzką. Za taki uważano najprawdopodobniej
Całun Turyński. Dzięki teorii prototypu w sztuce bizantyńskiej istniał kult obrazów, który nie
uważano za bałwochwalstwo.
2. Chronologia
Okres wczesny – od V i VI wieku do ikonoklazmu w VII i VIII, IX wieku;
Tzw. Renesans Paeologów XII i XIII wiek;
Okres późny do upadku Konstantynopola w roku 1453;
Sztuka bizantyjska na obszarze Rusi, Półwyspie Bałkańskim, obszary dzisiejszej Jugosławii,
także na obszarze Karpat.
Sztuka bizantyńska istniała od IV stulecia n.e. do upadku Konstantynopola w 1453 roku.
Twórczą kontynuację sztuki bizantyńskiej po 1453 roku, jaka miała miejsce na Półwyspie
Bałkańskim i w Europie Wschodniej (obszary późniejszej Rosji) nazywamy sztuką
bizantyjską. Sztuka wczesno bizantyńską nazywamy schyłkową sztukę starożytnej Grecji,
uprawianą w granicach cesarstwa wschodnio rzymskiego od 1 połowy IV w. n.e.
(przeniesienie stolicy imperium do Byzantion - Konstantynopola) do początków ikonoklazmu
(726 rok n.e.). Po eksperymentach IV i V stulecia n.e. (panowanie Justyniana 526-569) sztuka
bizantyńska stworzyła swój samodzielny styl. Po bez mała stuletnim (726-824) okresie
ikonoklazmu nastąpił okres dojrzałej sztuki bizantyńskiej, trwający do XIII stulecia. W owym
czasie pluralizm wielu szkół i kierunków osiągnął postać stylu kanonicznego, gdzie zasady
poprawności teologicznej oraz doskonałości artystycznej były obiektywnie i szczegółowo
sprecyzowane. W ostatnim okresie swego istnienia (poczynając od XIII stulecia) sztuka
bizantyńska odnotował fazę nowego rozwoju, co w umowny tylko sposób pozwala okres ten
nazwać okresem schyłkowym.
3. Geografia
Drogą promieniowania i przerzutów sztuka bizantyńska objęła swym zasięgiem najpierw
najbliższe ziemie wspólnoty greckiej, a potem odległe prowincje Azji Mniejszej i Bliskiego
Wschodu, tworząc na zachodzie enklawy o znaczeniu podstawowym dla swego oblicza
artystycznego (Rawenna, Sycylia).
Zachodnie wybrzeże Azji Mniejszej, Półwysep Bałkański (Grecja), posiadłości w północnej
Afryce (Egipt), Azji (Syria, Anatolia), na Półwyspie Apenińskim (Sycylia, okolice Rawenny),
na Półwyspie Iberyjskim.
4. Urbanistyka
W państwie teokratycznym (cesarz najwyższym kapłanem) wyrazem potęgi był
monumentalny wygląd stolicy imperium Konstantynopola, który w intencjach cesarzy
bizantyńskich miał przewyższać Rzym. Z tej racji stolicę bizantyńskiego państwa otoczono
4
gigantycznymi miejskimi murami obronnymi i zaopatrzono w okazałe urządzenia komunalne
(wodociągi i cysterny). Dominantami zabudowy miejskiej były monumentalne założenia
pałacowe. Na placach miejskich pojawiły się pomniki i obeliski (np. obelisk Teodozjusza
ustawiony na cokole zdobionym płaskorzeźbami figuralnymi).
5. Architektura
W sztuce bizantyńskiej rozwijała się architektura sakralna, rezydencjonalna i publiczna
(drogi, wodociągi, cysterny – podziemne zbiorniki wodne). W zakresie architektury sakralnej
podstawowym typem była bazylika starochrześcijańska, często z emporami nad nawami
bocznymi, wykazująca dążność do zawartości rzutu (planu) i kubiczności bryły (strony
zewnętrznej) (San Apolinare Nuovo w Ravennie, 519 r., San Apolinary In Classe – Classe lub
chassis to miejscowość nadmorska port oddalony od Rawenny o ok. 20 km, 549 r.).
Hagia Hagia Eirene, Konstantynopol
Sant'Apollinare Nuovo w Rawennie wnętrze kościoła z orszakiem męczennic
5
Drugi zasadniczy typ stanowiły założenia centralne, służące jako baptysteria (Ortodoksów, V
wiek i Ariańskie, ok. 500 rok, oba w Rawennie), martyria, mauzolea (Galii Placydii, 450 rok
Rawenna), kaplice pałacowe i kościoły (San Vitale, 532-547 w Rawennie), o zróżnicowanym
rzucie: koła, kwadratu, wieloboku, wieloliścia oraz krzyża greckiego, wolnego lub wpisanego.
Stosowano w nich kopuły na pendentywach lub trompach oraz sklepienie krzyżowe i
kolebkowe (kościół
Świętego
Sergiusza i
Świętego
Bakchusa z obejściem, 527 r. kościół
św.
Apostołów, na rzucie krzyża z pięcioma kopułami, 536-546 – oba w Konstantynopolu).
(1) Widok kopuły na trompach; (2) widok kopuły na pendentywach
Trompą nazywamy wysklepek w kształcie wycinka stożka z kilku łuków zmniejszających się
schodkowo ku dołowi, umieszczany w górnych narożach pomieszczeń czworobocznych,
dzięki czemu korona murów zyskuje zarys ośmioboku umożliwiający zastosowanie kopuły.
Trompy zastosowali architekci starożytnej Persji, od których rozwiązanie takie przejęli
Bizantyńczycy. Pendentywą określaną również mianem
żagielka
nazywamy natomiast
wysklepek w kształcie trójkąta sferycznego, stosowany jako konstrukcja pomocnicza przy
przesklepieniu kopuła pomieszczeń kwadratowych. Pendentywy zostały wprowadzone przez
architektów bizantyńskich. W wyniku rozwoju bazyliki bizantyńskiej oraz bizantyńskiej
świątyni
centralnej powstała czteropodporowa bazylika kopułowa, łącząc elementy budowli
podłużnej (w rzucie) z elementami budowli centralnej (w ukierunkowaniu pionowym
środkowej
przestrzeni wnętrza zwieńczonego kopułą). Tego typu
świątynię
uważa się za
najoryginalniejsze i najdoskonalsze zarazem rozwiązanie sztuki bizantyńskiej.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin