ksztalcenie_spcyhologow_ozarowska.PDF

(173 KB) Pobierz
Kształcenie psychologów dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości
Marzena O arowska
Zakład Ró nic Indywidualnych
Instytut Psychologii
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
1
STRESZCZENIE
Artykuł ukazuje problematykę związaną z kształceniem psychologów – biegłych sądowych.
Autorka pragnie zwrócić uwagę , i pełnienie tak odpowiedzialnej funkcji wymaga
systematycznego poszerzania wiedzy i ciągłego doskonalenia umiejętności specjalnych.
Wskazuje tak e na rolę Uniwersytetu jako wa nego i szczególnego miejsca w procesie
kształcenia psychologów pracujących, dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości .
SUMMARY
The article shows problems connected with the education of psychologists – forensic experts.
The author wishes to advert , that the prosecution of so responsible function demands
systematical extending of the knowledge and the continuous improvement of special skills.
She also points on the part of the University as the important and special place in the process
trial of the education of psychologists working for the administration of justice .
2
WSTĘP
Dynamiczny rozwój psychologii oraz intensywny wzrost badań, jaki nastąpił
w ostatnich latach nad związkami między psychologią i prawem, wychodzą naprzeciw
rosnącemu zapotrzebowaniu wymiaru sprawiedliwości na usługi psychologów biegłych
sądowych. Zmiany wprowadzone w polskim prawodawstwie spowodowały poszerzenie
kompetencji opiniodawczych psychologów i sprawiły,
e ich uczestnictwo w sprawach
sądowych stało się tak istotne. Aktualnie rozległość wykorzystania ich wiedzy w praktyce jest
znaczna i ró norodna. Biegli psychologowie odgrywają obecnie wa ną rolę w sprawach
karnych, rozwodowych
i opiekuńczych, czy te w sprawach dotyczących molestowania
seksualnego dzieci. Coraz szersze zastosowanie wiedzy psychologicznej w dziedzinie prawa,
niesie ze sobą wymóg doskonalenia i pogłębiania wiadomości i umiejętności niezbędnych do
rzetelnego i odpowiedzialnego pełnienia roli biegłego sądowego. Zatem podejmując się
kształcenia biegłych psychologów nale y zwrócić szczególną uwagę na rozwijanie ich
kompetencji, zdobywanie kwalifikacji, ukazywanie znaczenia dylematów i konfliktów
etyczno-moralnych, rozwijanie umiejętności mediacyjnych oraz przygotowanie do pełnienia
szczególnej roli w sprawach dotyczących przemocy wobec dzieci.
KOMPETENCJE BIEGŁEGO PSYCHOLOGA
W rozumieniu zarówno prawa karnego, jak i cywilnego, biegły jest osobą posiadającą
wiadomości specjalne w danej dziedzinie. Biegły psycholog jest zatem ekspertem od zjawisk
i procesów psychicznych (Gierowski, 1995). Nijboer (1995) definiuje umiejętności i wiedzę
biegłego, jako posiadanie specjalnych cech: ścisłości i rzetelności, jakie nabywa on w wyniku
specjalnego kształcenia i szkolenia. Zasady powoływania biegłych w polskim prawie
określają przepisy kodeksu postępowania karnego (k.p.k.) i kodeksu postępowania cywilnego
(k.p.c.). W celu zasięgnięcia opinii organ procesowy mo e powołać biegłego z tzw. listy Sądu
Okręgowego ( biegły zaprzysię ony ) lub inną osobę posiadającą wiedzę specjalną w danej
dziedzinie (biegły
ad hoc)
pracującą bądź w instytucji naukowej lub specjalistycznej. Aby
uzyskać wpis na listę biegłych, nale y spełnić zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 roku następujące wymagania formalne:
- korzystanie z pełni praw cywilnych i obywatelskich;
- ukończone 25 lat ycia;
- posiadanie teoretycznych i praktycznych wiadomości specjalnych w danej gałęzi
3
nauki;
- rękojmia nale ytego wykonywania obowiązków biegłego;
- wyra enie zgody na ustanowienie biegłym.
Kompetencje biegłego są ściśle określone. Jako osobowe źródło dowodowe ma słu yć
organowi procesowemu posiadanymi w danej dziedzinie wiadomościami specjalnymi.
Ustawodawca przyjął, e wszędzie tam, gdzie rozstrzygnięcie określonej kwestii wymaga
wiadomości specjalnych, wykraczających poza normalną, powszechną w danych warunkach
rozwoju społecznego wiedzę, nale y zasięgnąć dowodu z opinii specjalistycznej.
Dopuszczenie dowodu następuje na mocy postanowienia, w którym zostaje wskazany
biegłemu przedmiot i zakres ekspertyzy. Ma on, ze względu na element wiadomości
specjalnych, szczególny charakter, podlega bowiem kontroli i ocenie zarówno formalnej
(poprawności logicznej rozumowania i wnioskowania), jak i merytorycznej trafności (Gruza,
2003). Moc decydującą o przyjęciu lub odrzuceniu opinii biegłego ma organ procesowy.
Dlatego te winna być sporządzona tak, aby umo liwić mu wytworzenie sobie jasnego
i
zdecydowanego poglądu na zakres zagadnień, który był przedmiotem dociekań biegłego.
Wartym podkreślenia jest fakt, i biegli mają prawo do wyjaśniania i uzupełniania swej
ekspertyzy oraz do obrony prezentowanego stanowiska. Zatem biegły
pomocnikiem,
bezstronnym
współpracownikiem,
którego
głównym
powinien być
zadaniem
jest
wykorzystanie własnej wiedzy i doświadczenia, w celu ustalenia prawdy obiektywnej
(Jędrzejowska, 1996).
Najczęstszą formą pracy eksperta w ramach praktyki sądowej jest postępowanie
diagnostyczne i opiniodawcze. Celem czynności diagnostycznych biegłego jest dostarczenie
organowi zlecającemu badania określonej porcji wiedzy psychologicznej o zdarzeniach, które
są przedmiotem postępowania. W związku z tym istotne jest ustalenie na jakim poziomie
potrzebna jest wymiarowi sprawiedliwości wiedza z zakresu psychologii.
Stanik
(1985)
wyró nia
trzy
poziomy
wiedzy
psychologicznej,
swoiste
stopnie
wtajemniczenia, z których ka dy ma ró ną wartość przy opracowywaniu opinii sądowych.
Najni szy poziom stanowi tzw. wiedza potoczna, którą wszyscy posługujemy się
w codziennym yciu. Oparta jest ona na nikłych podstawach naukowych, a zastosowanie jej
i znaczenie dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości nie jest zbyt du e.
Drugi
poziom
zajmuje
naukowa
wiedza
psychologiczna,
wykorzystywana
przez
nieprofesjonalistów, na przykład: lekarzy, pedagogów, jak równie prawników.
4
Najwy szy , trzeci poziom to naukowa wiedza psychologiczna stosowana przez psychologów,
mieszcząca się w pojęciu „wiadomości specjalnych”. Wykracza ona poza ramy wiedzy
potocznej oraz „półprofesjonalnej” wiedzy prawników.
Warto podkreślić,
e jedynie psycholog jako biegły dysponuje wiedzą naukową,
stanowiącą obszar wiadomości i umiejętności specjalnych w zakresie zjawisk i procesów
psychicznych. W związku z tym powinien potrafić nale ycie wykorzystać całokształt swej
wiedzy dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości.
Biegły sądowy jest osobą zaufania publicznego. Nakłada to na niego szczególną
odpowiedzialność. Sporządzona przez eksperta sądowego opinia w wielu przypadkach mo e
mieć kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i w istotny sposób wpływać na wynik
postępowania. Od jego wiedzy, kompetencji, rzetelności i doświadczenia w du ej mierze
zale y ycie człowieka, i jak zauwa a Gierowski (1995), ekspert winien doło yć wszelkich
starań, by wykonane przez niego badanie i sporządzona opinia były przeprowadzone zgodnie
z zasadami współczesnej diagnostyki psychologicznej. Biegły w swej pracy powinien opierać
się na aktualnym stanie wiedzy światowej. Ma równie obowiązek systematycznie wzbogacać
i doskonalić swój warsztat pracy, poszerzać swoje umiejętności. Mo e to czynić poprzez
licznie organizowane szkolenia, kursy poświęcone określonej problematyce, konferencje,
literaturę przedmiotu. Pełnienie funkcji biegłego sądowego wymaga posiadania oprócz
wiadomości
specjalnych
z
danej
gałęzi
nauki
jaką
reprezentuje,
tak e
wiedzy
o podstawowych zasadach stosowania i funkcjonowania prawa oraz
roli biegłego
i ekspertyzy psychologicznej. Je eli natomiast zachodzą wątpliwości co do bezstronności
biegłego lub jeśli zostaną ujawnione powody osłabiające zaufanie do jego wiedzy, powołuje
się innego biegłego. Wysoki poziom kompetencji i fachowości są koniecznymi warunkami
podejmowania się zadań opiniodawczych. Wymóg ten odnosi się zarówno do wiedzy
teoretycznej, jak i warsztatu diagnostycznego, a więc stosowanych metod diagnostycznych
przy wykonywaniu opinii sądowo- psychologicznej. Zatem z merytorycznego oraz etycznego
punktu widzenia psycholog powinien dysponować najświe szą i gruntowną wiedzą z zakresu
której został powołany do sporządzenia ekspertyzy.
Grčar i Jaśkiewicz- Obydzińska (1981) wskazują na następujące zagadnienia, które
stanowią najczęstszy przedmiot ekspertyz biegłych psychologów:
1) osobowość sprawcy przestępstwa,
2) zachowanie zarzucane podejrzanemu czy oskar onemu,
3) psychologiczne aspekty śladów,
4) wyjaśnienia podejrzanego czy oskar onego,
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin