Giełdy towarowe
Giełdy towarowe, to takie rynki, na których w określonym miejscu i czasie dochodzi do przeciwstawienia podaży i popytu oraz kupna i sprzedaży towarów masowych i wysoce ujednoliconych pod względem stopnia jakości. Rynki te ogłaszają kształtujące się na nich ceny1.
Przed giełdowe formy organizacji handlu:
Już w starożytnej Grecji i Rzymie zaczęły kształtować się pierwotne formy organizacji handlu były to targi i jarmarki.
· Jarmarki początkowo oznaczały doroczne zgromadzeni kupców. Z czasem zaczęto używać tego określenia na coraz liczniejsze zgromadzenia handlowe.
· Targi wywodzą się z tradycji jarmarków jednak różnią się stałą lokalizacją. Inną cechą różnicą targi od jarmarków była specjalizacja co niektórych.. W wieku XII i XIII rozwinęły się słynne targi winne w Szampanii.
Etapy ewolucji handlu Targowego:
-sprzedawanie większej partii towarów bez prezentowania go w całości nabywcy (wymagały zaufania stron)
- wprowadzenie pośredników
- wprowadzenie różnorodnych terminów i form płatności
Kształtowanie się giełd współczesnych:
- pojęcie giełdy (wł.borsa, franc.bourse) pierwotnie odnosiło się do giełd pieniężnych, tj. organizacji, których członkowie urządzali sobie stałe spotkania w oznaczonym miejscu i czasie w celu dokonywania czynności bankierskich.
- według innej interpretacji termin giełda pochodzi od nazwiska niderlandzkiego patrycjusza Van der Beurse, właściciela największej w XVI wieku loggi wekslarskiej w Bruges(Flandria)
Pierwsze giełdy:
· Pierwsza giełda towarowa powstała 1848 w Chicago w wyniku gwałtownego zapotrzebowania na towary rolnicze
· W XVI wieku powstała najstarsza giełda w Antwerpii a po niej giełda w Lyonie i Amsterdamie.
· W 1774r. powstała giełda paryska wprowadzono na niej terminowe transakcje finansowe i towarowe.
· Na rynku angielskim w roku 1733 zaczęto używać kwitów(poręczeń) w handlu prowadzonym przez Kampanię Indyjską.
· Pierwsze giełdy zakładane w ST.Zjednoczonych były w Nowym Jorku po 1725r. Jedna z nich pośredniczyła w handlu pszenicą a druga prowadziła handel masłem i jajami.
1.Zieliński, S.Szczypiorski, Zasady organizacji i techniki handlu zagranicznego,PWE .
Funkcje giełd towarowych:
- usprawnienie obrotu krajowego i międzynarodowego.
- ustanowienie słusznych zasad kupieckiego postępowania
- kreowanie atrakcyjnych form inwestowania
- wprowadzenie mechanizmu rozstrzygania sporów
Cechy transakcji giełdowych:
1) transakcje giełdowe nie wymagają okazywania przedmiotów w pomieszczeniu giełdy
2) są najczęściej zawierane przez pośredników, nie jest więc koniczna obecność nabywców,
3) odbywają się według ściśle określonych zasad, tzw. Uzansów giełdowych, właściwych dla rynku przedmiotów zamiennych (podstawą zasadą w praktyce giełdowej jest zasada ciągłego obrotu-tzw.continual trading, która przybiera postać open outcry).
4) język giełdowy jest językiem sztucznym, o ściśle ustalonym znaczeniu sygnałów
Klasyfikacja giełd ze względu na:
1) przedmiot obrotu,
2) skale działania,
3) formę prawną,
4) charakter operacji.
Ad 1) Ze względu na przedmiot obrotu wyróżniamy:
- giełdy papierów wartościowych,
- giełdy towarowe,
- giełdy usług,
- giełdy mieszane(towarowo-pieniężne)
Obecnie tylko niektóre giełdy zachowały czysto towarowy charakter
Ad 2) Ze względu na skalę działania wyróżnia się giełdy o znaczeniu:
· światowym (największe giełdy to amerykańskie, LCE, MATIF),
· giełdy o znaczeniu regionalnym( np. azjatyckie w Hongkongu-HKFE, Singapurze-SIMEX
· giełdy lokalne
Ad 3) Według kryterium formy prawnej , a ściślej sposobu oddziaływania państwa na funkcjonowanie giełd, można wyodrębnić giełdy korporacyjne i giełdy organizowane przez państwo.
· Giełdy korporacyjne(głównie funkcjonują w USA, Kanadzie, Australii, . Giełdy te są instytucją prywatno-prawną, tworzoną najczęściej przez zrzeszenie kupców i przemysłowców, bankierów. Działalność giełd regulują przepisy prawa cywilnego i handlowego, a same giełdy pozostają pod kontrolą państwa ,
· Giełdy organizowane przez Państwo funkcjonują w krajach europejskich (tzw. Model kontynentalny albo niemiecki)Giełda taka jest instytucją publicznoprawną, powstałą na mocy decyzji organu administracji państwowej . Działalność giełdy, jest prowadzona w granicach ściśle określonych przez państw.
Przedmiot transakcji na giełdach towarowych to:
1) towary,
2) usługi,
3) transakcje finansowe,
ad 1) w grupie transakcji towarowych wyróżnia się ponad 100 pozycji w istocie jednak przedmiotem aktywnego handlu jest około 40 pozycji.
Ad 2) przedmiotem transakcji na giełdach są usługi:
- transportowe lub frachtowe
- ubezpieczenia,
- pośrednictwa transakcyjnego
Umowy są zawierane na podstawie publikowanych na giełdzie notowań
Ad3) Instrumenty finansowe stanowiące obrót na giełdzie:
-1)papiery wartościowe przynoszące stały dochód(obligacje państwowe lub skarbowe, certyfikaty depozytowe, weksle skarbowe,papiery handlowe spółek.)
-2) papiery wartościowe przynoszące zmienny dochód
Transakcje dewizowe i transakcje na indeksy giełdowe.
Struktura organizacyjna współczesnych giełd:
- władze giełdy,
- statut i regulamin giełdy,
- uczestnicy giełdy
- pozostałe struktury
Władze giełdy:
- Zgromadzenie członków( wybiera ono pozostała władze giełdy)
- Rada giełdy jest organem zarządzającym wszystkimi sprawami giełdy
Np. administracja giełdą, zwoływanie zgromadzeń, egzaminowanie osób ubiegających się o stanowisko maklera.
- Rada dyrektorów( kieruje ona giełdą)
- Komisja dyscyplinarna( jest uprawniona do rozstrzygania sporów natury etycznej)
- Komisja rozjemcza( jest powołana do rozstrzygania sporów wynikających z transakcji giełdowych
- Komisja notowań(tworzą członkowie rady giełdy, dyrektor biura giełdy i niektórzy maklerzy) Po zakończeniu każdego zebrania komisja ustala oficjalne kursy giełdowe
Statut giełdy ustala:
- warunki członkowstwa giełdy,
- przedmiotowy zakres działalności
-organizację wewnętrzną
Regulamin giełdy ustala:
- rodzaje towarów
- miejsce dostaw
- wysokość zabezpieczeń
Uczestnicy giełdy:
- członkowie giełdy
- maklerzy(brokerzy)
- goście giełdy
Giełdy towarowe w Polsce:
W 1817 r. otwarto pierwszą giełdę towarową w Warszawie. Rynek giełdowy w Polsce jest prawie wyłącznie rynkiem transakcji gotówkowej.
Team89