JADWIGA Z ŁOBZOWA PÓJDĘ NA JARMARK.doc

JADWIGA Z ŁOBZOWA.

PóJd d

Ę

JARMARK!

ę na jarmark! — wola gospo­darz zbierając się żywo.

— Pójdę na jarmark! — mówi go­spodyni, uwijając się przy garnkach.

— I ja pójdę na jarmark! — znowu oznajmia dziewucha rumiana, która się stroić lubi.

Trzeba iść na jarmark — sepleni stara babcia, bo i jej jeszcze się to po­doba, nawykła od dawna.

I tak, jakby sto dzwonów budziło i wołało do jakiegoś ^święta uroczystego i wspaniałego, tak to 'słowo „Jarmark11 woła, dzwoni, nęci, wabi i przyciąga tak silnie, iż się nikt oprzeć nie może, a wszystko, co żyje na jarmark spieszy.

Jaki jarmark?

Zwykły, tygodniowy jarmark w mia­steczku, jarmark, na którym żydzi za-

6

robią bardzo wiele, wieśniacy stracą jeszcze więcej, czasu pójdzie na marne bardzo dużo, a pożytku tyle, co z ma­kowego ziarna.

Ale to trudno oprzeć się.

Jak jest jarmark, muszą pójść na bok wszelkie inne zajęcia.

Gospodarz zostawi młockę — odłoży oranie, przestanie pokrywać stodołę, odejdzie od siejby... wszystko mniejsze, ale jarmark najważniejszy.

Jak jest jarmark, zostawi gospodyni dziecko małe przy piersi, mniejsza o niego, będą nim huśtać i napchają go papką... ona iść musi, bo ma 6 jaj i kwartę prosa...

Parobek zostawi wszystką robotę, choćby i służbę stracił, na jarmark iść musi.

Dziewucha wyrzeknie się zarobku „na pańskiem“, będzie szła piechtą tam i napowrót, zmęczy się, nabierze dość szturchańców i kułaków, to wszystko mniejsza — ale będzie na jarmarku.

Więc w taki wielki dzień wszyst- kiemi gościńcami, drogami, ścieżkami
i miedzami ludzie jadą i idą, jakby pro- cesyą nie mającą końca...

Chaty po wsiach zostają bez dozoru, dzieci bez opieki, bydło bez doglądu... to trudno — jak jarmark, wszystko musi ustąpić i czekać.

Ten pędzi chudą, brudną, ledwie żywą krowinę. Wcale nie ma potrzeby jej teraz sprzedawać. Mógłby odkarmić, ocliędożyć i więcejby potem dostał, ale czy to można zaczekać miesiąc albo sześć tygdni, jeśli dziś jarmark?

Sprzeda nie sprzeda, mniejsza o to, to i krowinę przyprowadzi napowrót, niechtam przetargują, będzie lepiej żarła, a i jarmarku się nie opuści.

Tymczasem — biedny gospodarz, ani się spostrzeże i zastanowi co jest, a już żydzi obskoczyli, już targi się poczy­nają, już zadatek dają.

Zakrzyczą. zagłuszą, zastraszą i wre­szcie kupią, zapewniając jeszcze bie­daka, iż oni mu dobrodziejstwo czynią, oni mu przyjacielską przysługę wyrzą­dzają.

Wrócił gospodarz do domu — oba- czył stajenkę pustą, żal mu się zrobiło. Dzieci zostały bez kropli mleka, paszy jeszcze dość, byłaby się krowina cho­wała, byłoby na wiosnę cielątko przy­było, a teraz co?

Teraz i żona w płacz i jęk:

— Wyprowadziłeś to nicponiu nie wiedzieć na co i po co?... Czemże się teraz ta kasza dzieciom omaści? Czemże się ten malutki Jasiek przychowa?... Za­pamiętanie jakieś przyszło na ciebie, a wszystko przez ten przeklęty jar­mark...

— Pst! cicho kobiecino, nic nie mów, nie przeklinaj, bo i ty nie -lepiej zrobiła. A kto to mężowi klepał ciągle nad uchem, że jutro jarmark, że musi iść, kokoszkę sprzedać, bo dziecko butów nie ma do szkoły??

I wyniosłaś tę czarną czubatkę, która ci jajka znosiła i koło chaty gdakała 'we­soło i butów nie kupiłaś, bo ci w szynku ktoś szmacinę z pieniądzmi wyciągnął, a teraz na męża wykrzykujesz ?

Obojeście jednacy.

Jarmark was nęcił i wabił... czy było trzeba, czy nie było trzeba, wyście szli, aby być... teraz poznajcie jaka z tego pociecha...

Na jarmark idą ze wsi wszyscy...

A wszyscy razem niosą po takiej drobinie, iż szkoda czasu, chodu i mi­tręgi dla sprzedania takiej niewielkiej ilości.

Masz kobiecino osełeczkę masła lub sera.

Czyż ci to warto iść pieszo milę albo i dwie, ażeby to sprzedać?...

A któż mi sprzeda? Dzisiaj ludzie nie są pewni, ani nie są ochotni do tego, aby kogoś wyręczyć. Pójdę prosić są­siadki, aby mi osełkę masła sprzedała, a ona powiada: — Mam to ja czas? Będę moje sprzedawała. Pójdę prosić drugiej, a ona znów: — Czy to wam do­godzę? powiecie, że za tanio dałam... Tak muszę iść sama.

Tak inna niesie 15 jaj w koszyczku, tak inna niesie trochę gruszek lub ziarna,

15

tak niejedna bodaj z kawałkiem płótna poleci na jarmark spiesząc się, aż kaszlu dostanie.

Aż się serce kraje, patrząc na takie rzeczy.

Że też ty kobiecino jedna i druga swego zdrowia nie szanujesz, że też nie obliczysz, ile czasu na marne idzie?

— Na sól mi potrzeba! — powiada jedna.

— Na naftę mi trzeba — mówi druga.

A ja na to:

— Choćbyś nawet sprzedała to ma­sło sąsiadce o 2 lub 3 centy taniej, jesz- czebyś mniej straciła, jak stracisz, gdy 2 lub 3 mile leziesz w błocie do miasta, buty drzesz — zdrowie narażasz i dom wraz z dziećmi zostawiasz bez dozoru.

— Więc jakże radzicie?

— Oto tak:!... Ci, co mają dużo na sprzedaż, niech jadą na jarmark, a ci, co mają po drobinie, niech oddadzą swoje rzeczy jednemu gospodarzowi lub gospodyni, a ci im sprzedadzą.

— Za darmo nikt nie zechce.

— Naturalna rzecz i wy za darmo nie bardzo chcecie robić. Ułóżcie się między sobą, albo wy za sprzedanie tych rzeczy od reńskiego płacicie im tyle, albo wy powiadacie swoją cenę, a co więcej wezmą to ich.

Ale widzę, że się wam to nie bardzo podoba, kręcicie głowami...

— Zawsze to, co człowiek sam sprzeda, to już najlepiej, już wiem iłem dostał, a tak proś, jak za łaskę dziękuj...

Zapewne, że lepiej samemu sprze­dawać, ale gdy się mieszka blizko, gdy można sprzedać bez straty czasu. Lecz żeby dla korony lub 40—60 halerzy iść na jarmark 2 mile, cały dzień zmamić i jeszcze umęczyć się, to już chyba cho­robliwe przyzwyczajenie.

Jeśli się wam to nie nadaje, ażeby innych prosić o sprzedaż, to niech ktoś ze wsi podejmie się zakup na takich dro­biazgów. Niech się znajdzie jeden od­ważniejszy gospodarz, obejdzie chaty dzień przed jarmarkiem, zakupi jaja, kurczęta, masło, ser i sprawa skoń­czona.

— Tak Moszko albo Icek robią, ale my zawsze wolimy do miasta.

— Ickowi lub Moszkowi nie dawaj- cie skupować we wsi, bo on was wy­zyska, ale niech kupuje swój, ten krzywdy waszej nie zechce.

- Kiedy to ze swoim trudno. Ten kum, -ten swat, tamten szwagier lub są­siad, jakże z nim się targować?

— O co się tyle targować? Mniej więcej zawsze wiecie, po czemu są jaja w zimie, po czemu z wiosną, po czemu w lecie. Tak samo masło, kurczęta. Jeśli on da wam o parę centów mniej, nie dziwcie się — wszak wy zato macie cały dzień zyskany — w mieście nie stracicie na częstunki i pijatyki, dzieci wasze nie będą bez dozoru... szkody żadnej nie będzie w gospodarstwie...

Wy powinniście dzień przed jarmar­kiem urządzać „podjarmarki“ we wsi -­między sobą sprzedać i rozkupić, a po­tem dopiero z większą ilością do miasta..

Widziałam niejeden raz, iż na tar­gowicy w mieście zeszli się sąsiedzi najbliżsi. Ten przyprowadził krowę -

tamten ją kupował. Mieszkali, chata w chatę, o ścianę. I jeden i drugi widy­wali się codzień. I jeden i drugi wy­chodził prawie razem na jarmark. Szli 2 mile — w mieście przybili targu i wró­cili razem, tylko już inny krowę pro­wadził, ten co kupił, nie ten co ją wy­prowadził.

Powiedcie tedy moi mili — było to trzeba iść tak daleko i krowinę męczyć i w mieście stać i do rynku się wlec i piątkę stracić na „przepitki“ i fakto­rom dopłacać?...

Nie można to było powiedzieć szcze­rze:

Sąsiedzie! macie krowę na sprze­daż, zgodzimy się i do miasta nie trzeba.

Ale!... gdzieby to być mogło!... Dałby może koronę mniej i byłaby strata...

A czy się tak nie zdarza, iż pani nauczycielka poszle na wieś po masło, a w każdej chacie powiedzą: — nie ma! Dopiero na drugi dzień na jarmarku w mieście, ta sama nauczycielka spo­tyka swoje sąsiadki i u nich masło ku­puje.

— Czemuż wczoraj nie sprzedaliście? Dzisiaj ja zapłaciłam konie, wy męczy­łyście nogi taki kawał, a miałyśmy to masło we wsi i jabym była kupiła.

— Kiedy proszę pani, tak pod sam jarmark sprzedawać we wsi, jakoś zdaje się szkoda, bo sobie człowiek myśli, a może w mieście będzie więcej?

W mieście jak w mieście — raz ta­niej, raz drożej, ale zawsze jest tak, ażeby żydzi mogli mieć zysk.

Więc to rozważcie i zapamiętajcie doskonale, że na każdej waszej sprze­daży w mieście zarabiają żydzi i wy jeśli tak chętnie na jarmark spieszycie, robicie tylko przysługę żydom i im do­pomagacie do handlu coraz szerszego, a wy tracicie, bo sami sobie wiele szkody wyrządzacie.

Jarmarki miesięczne — te powinny się odbywać, bo musi być ruch han­dlowy na rozmaite produkta gospodar­cze i rolne. A tygodniowe jarmarki powinny być tylko na drobniejsze rze­czy, jak jaja, masło, kurczęta... lecz
i z temi drobiazgami nie należy walić się procesyą z każdej wsi.

— Tego u nas nie bywało — po­wiada jeden gospodarz — nie bywało tego u nas, ażeby kto swoje rzeczy da­wał drugiemu do sprzedania.

— Nieedi tam pani wybaczą — odzywa się znów kumoszka żwawa — ale po próżnicy to syćko gadanie. Nikt go nie posłucha i nikt swojego masła, ani swo­...