Arktyka_-_aspiracje_Panstwa_Srodka.pdf

(184 KB) Pobierz
LAT PI SMA
N AU KOW E GO
B E L LONA
M I N I S T E R S T W O
O B R O N Y
N A R O D O W E J
BELLONA
nr 1/2018 (692)
Rocznik C (XII)
ISSN 1897-7065
1918–1950
1950–2007
Bellona
Myśl Wojskowa
BELLONA
Pismo naukowe
wydawane przez Ministerstwo Obrony Narodowej
Rocznik C (XII)
Nr 1/2018 (692)
Warszawa
Arktyka – aspiracje
Państwa Środka
płk dr hab. inż.
LESZEK
ELAK
Prodziekan Wydziału
Wojskowego Akademii
Sztuki Wojennej oraz
profesor w Zakładzie
Działań Wojsk
Lądowych i Obrony
Terytorialnej tejże
uczelni. Uczestnik
VII zmiany PKW w Iraku.
Jednym z ważnych obszarów aktywności Chin związanym z ich interesami polityczny-
mi i ekonomicznymi jest Arktyka. Aby móc eksplorować ten obszar, Państwo Środka
musi długoterminowo zabezpieczyć swoje interesy oraz zbudować potencjał w innych
dziedzinach. Powinno to nastąpić w warunkach ograniczonej obecności wojskowej
w co najmniej następnych dwóch dekadach. Konieczne będzie zdobywanie doświad-
czeń i nowych technologii, pozwalających konkurować w każdym wymiarze z innymi
państwami, zwłaszcza z silnie obecną w regionie Federacją Rosyjską. Ze względu na
rynek ropy naftowej i gazu państwa, wspierane przez władze, będą dążyły do umoc-
nienia swojej obecności w Arktyce, nawet kosztem innych obszarów, tak by w przy-
szłości móc czerpać korzyści z odgrywania strategicznej roli w regionie.
SŁOWA KLUCZOWE
Arktyka, Państwo Środka, bogactwa naturalne, zmiany klimatyczne, interesy państw
płk rez.
dr hab. inż.
ZDZISŁAW
ŚLIWA
Dziekan Bałtyckiej
Akademii Obrony
w Tartu w Estonii oraz
profesor Dolnośląskiej
Szkoły Wyższej. Pełnił
m.in. obowiązki szefa
Oddziału Operacyjnego
J-3 w Kwaterze Głównej
KFOR w Prisztinie.
O
d kilku dekad na globalne środowisko naturalne silnie oddzia-
łują zmiany klimatyczne. Ich znaczenie dla wymiaru bezpie-
czeństwa zewnętrznego i wewnętrznego w aspekcie zarówno
zagrożenia, jak i szansy szybko dostrzegły poszczególne państwa.
Koniecznością stało się opracowanie strategii narodowych oraz przygo-
towanie narzędzi pozwalających z jednej strony przeciwdziałać nega-
tywnym skutkom zmian, z drugiej zaś wykorzystać nowe możliwości
do osiągnięcia własnych celów. Ważny stał się wymiar cybernetyczny,
wzrosło znaczenie przestrzeni kosmicznej oraz powstały nowatorskie
koncepcje systemów bezzałogowych. Zjawisko ocieplania się klimatu
spowodowało, że zwrócono uwagę na Arktykę.
Wymienionymi wymiarami i obszarami interesuje się – szczególnie
mocno w obecnym wieku – Chińska Republika Ludowa, i to z kilku
powodów: ze względu na potencjalne korzyści, prestiż narodowy oraz
potrzebę przygotowania się do odpowiedzi na zagrożenia wynikające
z nowych uwarunkowań. Państwo Środka oceniło możliwości ich wy-
korzystania do własnych celów pozamilitarnych i militarnych, zwłaszcza
że i inne państwa dostrzegły ten potencjał. Arktyka stała się jednym
z wektorów polityki zagranicznej, przede wszystkim w kontekście osią-
gnięcia długoterminowych korzyści ekonomicznych.
Julian Skrzyp wskazuje, że obecnie
toczy się wielka gra mocarstw
o dostęp do
[…]
surowców oraz drogi ich transportu, zwana przez nie-
92
Kwartalnik
Bellona
1/2018
Arktyka – aspiracje...
których geopolityką rurociągów lub geoekonomią. Geopolityka jutra
– twierdzi –
to global-
ny konflikt o surowce strategiczne, głównie o ropę i gaz
1
. W możliwe scenariusze z pewno-
ścią wpisuje się Arktyka, region priorytetowy dla Rosji, o dużym znaczeniu dla Kanady
i państw skandynawskich oraz coraz większym znaczeniu dla Stanów Zjednoczonych i Japonii,
a od kilku lat również dla Chin. Do geopolityki w obrębie geografii odnosi się też Jakub
Grygiel, wskazując, że jest to geograficzne rozmieszczenie centrów surowcowych i linii ko-
munikacyjnych
przypisujące znaczenie poszczególnych lokalizacji zgodnie z ich strategicz-
ną ważnością
2
. Surowce Arktyki analizowane przez pryzmat możliwości ich dystrybucji dro-
gami morskimi niewątpliwie stanowią determinantę geostrategii państw jako
geograficzny
kierunek polityki zagranicznej państwa,
opisującej,
gdzie państwo koncentruje wysiłki po-
przez projekcję siły i ukierunkowane wysiłki dyplomatyczne
3
. Obecnie takim geograficznym
kierunkiem stała się również Arktyka.
Celem artykułu jest ocena przebiegu i wymiarów obecności Chin w Arktyce. Ze wstępnej
analizy wynika, że podejmując współpracę dwustronną z państwami „arktycznymi” oraz
w ramach organizacji, Państwo Środka buduje wizerunek wiarygodnego partnera, co ma po-
zwolić na większe jego zaangażowanie jako strony długofalowego projektu. W artykule
przedstawiono wymiary aktywności Chin, zwłaszcza ekonomiczny, naukowy i polityczny,
w ciągu ostatnich dwóch dekad. Przeanalizowano rolę Arktyki i jej znaczenie dla innych
państw arktycznych oraz spoza regionu, szczególnie zwrócono uwagę na dominującą rolę
Rosji. Wskazano także obszary współpracy z Pekinem. Pozwoliło to na sformułowanie wnio-
sków dotyczących możliwych kierunków działań Chin w najbliższych latach oraz jako ele-
mentu polityki budowania globalnej roli w następnych dekadach.
Znaczenie Arktyki dla Pekinu
Arktyka stała się atrakcyjna dla Pekinu ze względu na możliwości, jakie pojawiły się wraz
z globalnym ociepleniem i oczekiwanym otwarciem nowych szlaków żeglugi, potencjalnym
wydobyciem surowców naturalnych oraz zasobnymi łowiskami. Ustępowanie pokrywy lo-
dowej
4
jako postępujący proces zwiększa możliwości eksploracji nowego obszaru. Chiny
zdają sobie sprawę, że regionem jest zainteresowanych wiele państw: Rosja, która intensyw-
nie i wielokierunkowo rozbudowuje swój potencjał, Kanada, a także w coraz większym stop-
niu Stany Zjednoczone. I choć obecnie możliwości wykorzystania zasobów arktycznych są
ograniczone, Chiny, dostrzegając przyszłe korzyści, już dążą do zbliżenia z krajami regio-
nu. Podejmują przemyślane i długoterminowe działania. Region ma dwa zasadnicze atuty:
kryje surowce potrzebne chińskiej gospodarce oraz daje nadzieję na powstanie tańszego,
1
2
3
4
J. Skrzyp,
Geopolityka „wczoraj, dziś i jutro”,
„Przegląd Geopolityczny” 2010 t. 2, s. 23.
J. Grygiel,
Great Powers and Geopolitical Change,
the John Hopkins University Press, Baltimore 2006, s. 22.
Ibidem, s. 22.
O procesie ustępowania pokrywy lodowej: L.W. Brigham,
Think Again: The Arctic,
FP [online], 16.08.2010, http://www.
foreignpolicy.com/articles/2010/08/16/think_again_the_arctic [dostęp: 22.07.2017]; Y. Uutiset,
Pohjoisnavalla vähän
jäätä (A little ice at the North Pole),
the Finnish News Agency Yle 1 Uutiset, Luonto [online], 17.01.2014 http://yle.fi/uu-
tiset/pohjoisnavalla_vahan_jaata/7037199 [dostęp: 22.07.2017]; J.C. Comiso, D.K. Hall,
Climate trends in the Arctic as
observed from space,
“WIREs Climate Change” 2014 Vol. 5, s. 389–409 doi: 10.1002/wcc.277 [dostęp: 14.05.2017].
Kwartalnik
Bellona
1/2018
93
Edukacja
szybszego i wolnego od piratów szlaku północny wschód–północny zachód, dzięki któremu
czas transportu skróciłby się o prawie jedną trzecią. Obecne szlaki morskie, szczególnie cie-
śnina Malakka, warunkujące stały dopływ surowców oraz import–eksport, są wrażliwymi
elementami bezpieczeństwa energetycznego Chin. Każda opcja, która pozwala choćby na
częściowe uniezależnienie się od tego szlaku morskiego, stanowi dla Pekinu godne uwagi
rozwiązanie. O ile obecnie żegluga arktyczna jest ograniczona, o tyle
długofalowe chińskie
plany zakładają, że do 2020 roku od 5 do 15 proc. morskiego transportu kontenerowców bę-
dzie przebiegało właśnie przez północne koło podbiegunowe
5
. Są to istotne wartości i warte
inwestycji, jeśli wziąć pod uwagę możliwości dostaw tą drogą surowców energetycznych
6
bezpośrednio z Arktyki oraz szlak przemieszczania flot rybackich. W kontekście rosnących
potrzeb chińskiej gospodarki jest to zatem ważny obszar, pozwalający na eksploatację, jed-
nak wymagający stworzenia odpowiednich warunków. Chińczycy zdając sobie sprawę z ko-
nieczności kompleksowego podejścia i wolnego tempa budowania potencjału w tym geogra-
ficznie nowym regionie, podejmują działania już teraz. Nie bez znaczenia jest również aspekt
związany z produkcją żywności, ponieważ kurcząca się pokrywa lodowa Oceanu Arktycznego
zwiększa obszar, na którym chińskie kutry będą prowadziły połowy bez naruszania wyłącz-
nej strefy ekonomicznej państw mających linię brzegową na tym akwenie
7
. Ze względu na
konieczność zapewnienia żywności dla rosnącej populacji państwa jest to opcja pożądana.
Może mieć jednak wpływ na stan gospodarki morskiej całego regionu.
Chiny zwróciły uwagę na formalną obecność w regionie, zgłosiły więc zapytanie o przy-
znanie im statusu obserwatora w Radzie Arktycznej, skupiającej takie państwa jak: Dania,
Finlandia, Islandia, Kanada, Norwegia, Rosja, Stany Zjednoczone i Szwecja. Było to o tyle
ważne, że znaczenie Rady jako forum współpracy istotnie się zwiększyło, a
Chiny postrzega-
ją swój udział w sprawach zarządzania sprawami Arktyki jako coś oczywistego ze względu
na ich status rosnącego mocarstwa globalnego
8
. Dostrzegając próby blokowania państwom
spoza Arktyki dostępu do eksploatacji zasobów, czego przykładem była deklaracja z Ilulissat
z 2008 roku, Chiny podtrzymywały stanowisko, że
Arktyka należy do wszystkich ludzi globu
i żaden kraj nie ma tam suwerennej władzy,
a one
muszą odgrywać rolę w eksploracji Arktyki
jako że posiadają jedną piątą populacji świata
9
. Kwestionowały też znaczenie Rady Arktycznej
5
A. Parfieniuk,
Chiński interes na Arktyce. Topniejące lody zbliżyły Państwo Środka i Islandię,
Wirtualna Polska [online],
29.07.2015, http://wiadomosci.wp.pl/kat,1027191,title,Chinski-interes-na-Arktyce-Topniejace-lody-zblizyly-Panstwo-
Srodka-i-Islandie,wid,17577777,wiadomosc.html?ticaid=114f6a [dostęp: 31.07.2017].
Dane o zasobach naturalnych Arktyki się różnią. Vide: D. Trenin, P.K. Baev,
The Arctic A View from Moscow,
Carnegie
Endowment for International Peace [online], 2010, s. V, http://carnegieendowment.org/files/arctic_cooperation.pdf,
[dostęp: 22.05.2017]; S. Borgerson, C. Antrim,
An Arctic Circle of Friends,
“New York Times” [online], 28.03.2009,
http://www.nytimes.com/2009/03/28/opinion/28borgerson.html?_r=0 [dostęp: 12.02.2017];Circum-Arctic
Resource
Appraisal: Estimates of Undiscovered Oil and Gas North of the Arctic Circle,
U.S. Geological Survey report USGS Favt
Sheet 2008-3049, Washington 2008, http://pubs.usgs.gov/fs/2008/3049/fs2008-3049.pdf [dostęp: 15.02.2017].
A-M. Brady,
China in the Arctic,
Kissinger Institute on China and the United States, Wilson Center [online], 13.06.2017,
https://www.wilsoncenter.org/article/china-the-arctic [dostęp: 14.10.2017].
L. Jakobson,
Northeast Asia Turns Its Attention to the Arctic,
Washington, December 2012, the National Bureau of
Asian Research, NBR Analysis Brief, http://www.nbr.org/publications/issue.aspx?id=275 [dostęp: 4.10.2017].
G.G. Chang,
China’s Arctic Play,
Tokio, The Diplomat [online], 9.03.2010, http://thediplomat.com/2010/03/chinas-arc-
tic-play [dostęp: 8.10.2017].
6
7
8
9
94
Kwartalnik
Bellona
1/2018

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin