Wschód Orient 1938 nr 3 (29).pdf

(6945 KB) Pobierz
/ ' cT
TREŚĆ
-
INHALT
—
CONTFNT5
Str.
Uwagi o rosyjskiej polityce Niemiec —
Włodzimierz
B ą c z k o w s k i
..............................................................................
Betrachtungen iiber die deutsche Russlandspolitik —
Włodzimierz B ą c z k o w s k i
......................................................
Myśli wybrane Jana Kucharzewskiego...............................
Gewahlte Gedanken von Jan Kucharzewski . . . .
Bilans sowiecki
— M
........................................................................
Bilanz der Sowietunion —
M
...................................................
Współczesna sytuacja narodu ormiańskiego —
A . Dża-
m a lia n
.............................................................................................
The Present Situation of the Armenian Nation (Sum-
mary) —
A . D ja m a ł i a n
......................................................
Polityka wschodnia ks. A . Czartoryskiego w świetle naj­
nowszych badań naukowych -—
J. R
..................................
Orient P o lsk i.....................................................................................
Recenzje
......................................................................................
1
9
21
25
31-
37
4 6 --
59
65
77
79
Die Artikel „Betrachtungen
landspolitik",
Gewahlte
tiber die deutsche
von
Jan
Russ-
Kucha-
Gedanken
rzewski“ und „Bilanz der Sowjetunion“
erscheinen in
voller deutscher tibersetzung des Originaltextes.
ujScLodoticftir
KWARTALNIK
POŚWIĘCONY
SPRAWOM
WSCHODU
WARS Z AWA, LIPIEC — WRZESIEŃ 1 5 3 8
ROK IX. Nr. 3 .
WŁODZIMIERZ BĄCZKOWSKI
U w agi
o
r o s y js k ie j
p o li t y c e
N ie m ie c
i.
Artykuł niniejszy ograniczamy do zagadnienia stosunku Niemiec do
idei prometejskiej, traktując tę ideę za główny trzon wszelkiej w naszych
czasach polityki rosyjskiej krajów przez Rosję w ten czy inny sposób
zagrożonych. Ideę prometejską pojmujemy jako umowny skrót politycz­
nej koncepcji, zmierzającej do podziału Rosji (czerwonej czy białej) na
szereg suwerennych organizmów narodowo-państwowych. Mówić więc bę­
dziemy o niemieckiej racji stanu wobec idei podziału Rosji na państwa
narodowe.
Należy na wstępie stwierdzić, że idea ta nie była w Niemczech popular­
na. Niemcy od czasów najdawniejszych należały do krajów świata, szu­
kających dobrych stosunków z Rosją. Wynikało to z braku bezpośrednie­
go sąsiedztwa niemiecko-rosyjskiego, gdyż oba państwa przedzielała ba­
riera polska, wypływało to ze znanej obawy Niemiec przed „koszmarem
koalicji” , wreszcie z dziwnego pruskiego romantycznego rusofilizmu.
W tym ostatnim zjawisku tkwiły również pewne zbliżające oba kraje mo­
tywy... pokrewieństwa duchowego. Polski historyk filozofii i znawca
wschodniego chrześcijaństwa, prof. Bogumił Jasinowski, pisze o Eckhar-
cie z X IV stul., wzmiankuje o „Theologia Deutsch” , o Bóhme, zwanym
„philosuphus teutonicus” , wreszcie o twórczości Schellinga i innych, którzy
reprezentują specyficzne dla rosyjskiej mistyki i moskiewskiego świato­
poglądu religijnego tendencje panteistyczne, gnostyckie, kult zbiorowiska
ludzkiego, jakiegoś integrału masy.
Po linii bliskiej do symbiozy rozwijały się niektóre płaszczyzny życia
niemieckiego i rosyjskiego nad Bałtykiem, w Petersburgu, w ogóle w t.zw.
zachodniej Rosji. Pruski leutnant i rosyjski gwardzista, niemiecki baron
i rosyjski „pomieszczyk” zżywali się świetnie, nieomal się uzupełniali.
Jednym imponowała wielkość Rosji, jej bezbrzeżność, wartości kwanty-
tatywne, innym „świadomość” , iż państwo rosyjskie jest dziełem Germa­
nów', Nordów. Ten ostatni moment stanowił dominantę w pracach rosyj­
skich historiografów, Niemców rdzennych, takich jak Schletzer, Bayer,
Muller i inni, którzy genezę ustrojowo-państwową Rosji widzieli w Ware-
gach i Niemcach. W Waregach z okresu Rusi Kijowskiej i w Niemcach
z Niemieckiej Słobody pod Moskwą. Druga połowa X IX stul. sprowadziła
nowy rodzaj rosyjskiej zarazy w Niemczech w postaci „wielkiej” litera­
tury psychologicznej. Dostojewski i Tołstoj przeorali glębę duchową Nie­
miec, otworzyli drogę dla potężnej inwazji literatury rosyjsko-sowieckiej
na Niemcy po r. 1918.
Wracając do czasów wcześniejszych, stwierdzić należy, że upadek Pol­
ski w końcu X V III w. i uzyskanie wspólnej granicy rosyjsko-pruskiej
nie załamały przyjaźni rosyjsko-niemieckiej. „Polskij Wopros” raczej kon­
solidował tę przyjaźń. Drugim realnie politycznym cementem przyjaźni
niemiecko-rosyjskiej było zacofaństwo cywilizacyjne Rosji i jej możliwo­
ści kolonizacyjne. Inteligent niemiecki i spec techniczny mogli w' Rosji
pięknie się dorabiać. Pokrewieństwo dworów niemieckiego i rosyjskiego
patronowało zbliżeniu na dołach. Kiedy jeden z cesarzy rosyjskich zapytał
pewnego zasłużonego dygnitarza, czym mógłby go wynagrodzić za jego
pracę, ów odpowiedział: „Wasza Cesarska Mość, proszę mianować mnie
Niemcem” . Być Niemcem w Rosji było rzeczą popłatną. Niemieckie naz­
wiska Pahlenów, von-Bekendorffów, Renenkampffów i setki innych, prze­
wijają się przez stronice historii rosyjskiej administracji i życia gospo­
darczego.
Rok 1914, jeno przez nieliczne jednostki w Niemczech przewidywany,
zdawało się jednym cięciem przerywał ten makabryczny ciąg potęgujące­
go się zacierania granicy niemiecko- rosyjskiej. Piszemy „zdawało się”
dlatego, że źródło wybuchu wojny rosyjsko-niemieckiej nie kryło się w
znaczniejszym stopniu w stosunkach niemiecko-rosyjskich. Tkwiło raczej
w antagoniźmie Austro-Węgier z Rosją, w rosyjskiej ekspansji w kierun­
ku cieśniny czarnomorskiej i t. d. Toteż klęska Rosji i Niemiec i pow­
stanie Polski szybko zbliżyły oba te kraje w Rapallo, wprowadzając So­
wiety do Europy i ratując Niemcy od zupełnej izolacji w świecie powojen­
nym i t. d. W tym atoli momencie zupełnie niespodziewanie zarysowuje
się nowe istotne źródło konfliktu niemiecko-rosyjskiego. Odwieczna praw­
da pięknie sformułowana przez Goethego, iż u źródeł w szelkich poczynań
r
ludzkich leżą prawdy religijne, sprawdzą się tu w całej pełni. Wrogość
niemiecko-rosyjska wybucha na tle ideologicznym, odsłaniając ukryty
2
za nim antagonizm polityczny. Gwałtowny proces odeuropej szczenią się
Rosji bolszewickiej, upadek zawieszonego w próżni Rosji nadbałtyckiej
Sankt-Petersburga, przez którego okulary obserwowano całą Rosję, ko­
munizm rosyjski, wdzierający się do Niemiec i usiłujący doprowadzić do
końca dzieło zniszczenia Niemiec, czego nie powiodło się dokonać w woj­
nie z Niemcami — zapoczątkowały rozkład idei współpracy niemiecko-ro-
syjskiej.
Nie zabrakło tu jednak i motywów namacalnie-politycznych. Rosja za­
mierzonych pięciolatek, samowystarczalności i olbrzymich ambicji kiero­
wanie całym światem traciła wartość terenu eksploatacyjnego dla Nie­
miec. Toteż idea współdziałania rosyjsko-niemieckiego coraz bardziej od­
chodzi na marginesy nowego życia Niemiec powojennych, chowa się w
zakamarkach „gasnącego świata” , w gronie Niemców z Rosji, w najbar­
dziej przegranej dzielnicy pruskiej. Młotem, który rozwala ten gasnący
świat jest nacjonal-socjalizm, ścierający się z komunizmem, zza którego
wyziera twarz Kominternu, lepiej —
Moskwinternu,
jeszcze lepiej —
nowej
form y rosyjsko-m oskiew skiej ekspansji, używ ającej trujących gazów ko­
munizmu do rozkładu i podboju państw bliższych i dalszych.
W powyższy sposób powstają siły, które można zredukować do trzech
głównych: 1) Rosja komunistyczna, 2) Niemcy nacjonal-socjalistyczne
i antysemickie i 3) gasnący świat Niemiec (i rosyjskiej białej emigracji),
usiłujący ratować ideę sojuszu niemiecko-rosyjskiego. Rozważmy po
kolei treść dwóch ostatnich elementów.
2
.
Czynnik nacjonal-socjalizmu jest elementem najtrudniejszym do uchwy­
cenia, gdyż reprezentuje go niemieszcząca się w ramach codziennych kry­
teriów wola i osobowość kanclerza Adolfa Hitlera. Czytanie jego pism
i mów nie na wiele się tu przyda, gdyż powstały one w dobie nowicjatu
politycznego A. Hitlera i w czasie organizacji przez niego nastrojów ma­
sy niemieckiej, którą należało pociągać używając
jej
języka. Stosunek A.
Hitlera i nacjonal-socjalizmu do Rosji należy wyłuskiwać raczej z ana.li-
tycznego rozważania racji
Niemiec Hitlera,
dążących do wielkości świa­
towej i w metodzie swej odrzucających nawyki i obciążenia myślowe klas,
dzielnic, lat dawnych. Ułatwia to niezmiernie zrozumienie tendencji nie­
mieckiej polityki wschodniej, gdyż w wybitnym stopniu osłabia lub wyk­
lucza nieobliczalny element historycznych pro-rosyjskich reminiscencji,
atawizmu i inercji w polityce.
Wydaje się, że wyraźnie anty-rosyjskie tendencje A. Hitlera i nacjonal-
socjalizmu opierają się na następujących realnych fundamentach myślenia
politycznego:
a)
odziedziczenie antyrosyjskiej racji Austro-Węgier zwłaszcza przez
Anszlus oraz opanowanie Sudetów. Prorosyjskie tendencje Prus i połnoc\
niemieckiej zostały tu przeważone przez zwiększony ogrom Niemiec po­
łudniowych,
3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin