Rozdział 2
Psychologiczne czynniki zwiększające niebezpieczeństwo wystąpienia raka
Związek psychiki z powstawaniem choroby nowotworowej zaobserwowano już w starożytności. Teoria poznawczo behawioralna: W latach 70. XXw. Rozpoczął się rozwój psychologii zdrowia, której podstawowym założeniem było- zdrowie jednostek i społeczności pozostaje w ścisłym związku z zachowaniem człowieka i jego stylem życia. Wzorcowe zachowania człowieka mogą być szkodliwe lub korzystne dla zdrowia, jednoczenie podlegają naszej kontroli. Zwrócono również uwagę na role strategii radzenia sobie z chorobą(odpowiedniki mechanizmów obronnych).
Według LeShan i Worthington: Jednostka rozwija w sobie pragnienie nieistnienia i powstaje u niej choroba nowotworowa, przez zaburzenia rozwoju emocjonalnego w dzieciństwie, spowodowane utratą bliskiej osoby(prowadzą do poczucia winy, następnie przekonanie, że bliskie relacje z innymi przynoszą ból, prowadzi do trudności w nawiązaniu kontaktu uczuciowego) oraz ponowną utratą takiej osoby w późniejszym okresie.
Bucher i Costy: na występowanie raka piersi ma wpływ triada takich cech jak struktura depresyjno-masochistyczna osobowości, ambiwalentna lub negatywna wobec cech kobiecych i chroniczny stres psychiczny.
Te dwie hipotezy nie zostały nigdy zweryfikowane!
Osobowościowe uwarunkowania powstanie choroby nowotworowej:
Shaffer: badał lekarzy. W czasie gdy byli studentami, przebadał ich 14 wskaźnikami osobowościowymi, na ich podstawnie opracował profile osobowości 972 lekarzy. Podzieli ich na 5 grup. Po 30 latach określono proporcje osób, które nie zachorowały na raka w każdej z tych grup. Znaleziono statystycznie istotne różnice. W grupie charakteryzującej się uzewnętrznianiem i ekspresją zachorowało mniej niż 1%. W grupie samotników wskaźnik ten był 16 razy wyższy.
Persky: przebadano 5397 mężczyzn (wywiad medyczny, badanie stanu fizycznego, prześwietlenie klatki, odżywanie, badania laboratoryjne oraz MMPI(566pyt) Cattel(187pyt)) po 20 latach grupa analizowana wyniosła 2107 mężczyzn. Spośród nich wykryto u 212 mężczyzn nowotwór(jelita, prostaty, płuc). Grupy osób chorych i zdrowych różniła na poziomie istotnym statystycznie skala D(depreji) w MMPI.
Hahan i Petitt: MMPI przebadano 8932 kobiety. Autorzy nie znaleźli związku pomiędzy poziomem depresji, a występowaniem raka piersi.
Nykilcek: Przebadał 5191 kobiet kwestionariuszem depresji, kontrolując również zmienne demograficzne, medyczne, związane ze stylem życia. Po 2 latach u 58 kobiet rozpoznano nowotwór piersi. Znaczącymi predykatorami okazała się: rodzinne występowania raka piersi, nadczynność gruczołu tarczycowego, jednostronne usunięcie jajnika. Kobiety charakteryzujące się objawami depresji miały mniejszy poziom wystąpienia choroby nowotworowej piersi. Autorzy stwierdzili, że może to(objawy depresyjne) są czynnikiem chroniącym.
Gallo: przebadał 3109 kobiet. Wykazał, zależność między występowaniem raka piersi a wcześniejszym występowaniem depresji. Ryzyko występowania raka piersi u kobiet z depresją było 3,8 razy większe niż u kobiet zdrowych.
Te wszystkie badania doprowadziły do rozpowszechnienia poglądów na temat osobowości typu C.
Wyróżniono dwie cechy takiej osoby:
1. tłumienie emocji i niezdolność do ich ekspresji
2. brak umiejętności radzenia sobie ze stresem społecznym prowadzącym do poczucia beznadziejności i bezradności
Eysenck: można znaleźć wiele dowodów na istnienie osobowości predysponującej do rozwoju choroby nowotworowej. Eysenck przytacza dwa badania Grossartha-Maticeka i Heildelberga, z których wynika, że sytuacje stresowe wpływają na występowanie chorób nowotworowych. Prezentuje również analizę zależności między paleniem papierosów, typem osobowości a zgonami na raka płuc. Z 2377 osób przebadanych 78 osób zmarło na raka płuc. Wnioski: sytuacje stresujące prowadzą do poczucia bezsilności, beznadziejności i depresji, co z kolei powoduje zmiany hormonalne, a to z kolei wpływa na obniżenie odporności immunologicznej, która umożliwia powstanie choroby nowotworowej. Po 15 latach dokonał ponownej analizy (z tych samych danych) i potwierdził tym samy słuszność swojej teorii (on tak twierdził). Na tej podstawie stworzono nawet inwentarz mierzący osobowość i stres ale nie zyskał on akceptacji.
W Polsce Marszał-Wiśniewska i Zakrzeski prowadzili badania na ustaleniem roli cech temperamentalnych i stylów opisywanych jako Typ C oraz antyemocjonalność w etiologii raka piersi. Wyodrębniono cztery style radzenia sobie ze stresem: represja, prawdziwie niski lęk, wysoki lęk, defensywnie wysoki lęk. Zbadano 323 kobiety, które następnie przebadano histopatologicznie. Wnioski: temperament determinuje siłę reakcji na stres i dlatego istnieje związek cech temperamentalnych z układem immunologicznym.
Fox: potwierdzenie zależności między występowaniem wzoru zachowania a ryzykiem śmierci z powodu nowotworu złośliwego (w myśl koncepcji Rosenhana i Seligmana). Przebadano 3154 osób. Po upływnie 22 lat przebadano ich ponownie. Wnioski: ryzyko śmierci z powodu raka, u osób charakteryzujących się zachowaniem typu A jest około 50% większe, niż u osób charakteryzujących się wzorem zachowania typu B. Przy kontrolowaniu innych zmiennych (planie, wiek, cholesterol, ciśnienie) proporcja ta zmniejszyła się do 30%. Kolejne wnioski: związek pomiędzy zachowaniem typu A a śmiertelnością z powodu raka, jest w większym stopniu uwarunkowany czynnikami zachowań antyzdrowotnych(palenie, alkohol).
Temoshok: osobowość typu C to raczej poznawcza, behawioralna, emocjonalna tendencja. Jest charakterystyczna dla osób później chorujących na nowotwory.
Batrusch, Stangel, Titze: Osobowość typu C to specyficzny styl radzenia sobie z nadmiernym wykorzystywaniem zaprzeczania, unikaniem, tłumieniem i wypieraniem emocji i własnych podstawowych potrzeb, co osłabia naturalną odporność organizmu i wpływa na powstawanie raka.
Stworzone również osobowość typu D: związek między cechami osobowości a ryzykiem występowania chorób układu krążenia. Pojęcie zaproponował Denolleta. Składa się z dwóch wymiarów: negatywna emocjonalność oraz hamowanie społeczne. Przebadał on 246 osób chorych na chorobę niedokrwienną serca. U 12 osób zdiagnozowano nowotwór. Przy wykorzystaniu analizy regresji stwierdzono istnienie związku między typem D a zachorowaniem na raka.
W osobowości typu C mechanizm nieujawniana osobowości polega na represji, natomiast w osobowości typu D jest świadomym powstrzymywaniem się od emocji!
Podważanie udziału czynników psychologicznych w etiologii raka:
Bleiker: Przebadano 9705 kobiet. U 131 zdiagnozowano raka piersi. Trzy zmienne okazały się istotnie statystycznie: posiadanie w rodzinie osoby bliskiej pierwszego stopnia chorującej na raka piersi, bezdzietność, względnie wysoki wynik antyemocjonalności. Związek między wysokim wynikiem antyemocjonalności a rakiem piersi okazał się słaby.
Price: przebadano 2224 kobiety, badaniem mammograficznym oraz zmierzono lęk jako ceche i stan, depresję, samoocenę, ekspresje emocjonalną i kontrolę emocji, styl obronny. Nie znaleziono różnic pomiędzy osobami z diagnozą raka piersi a osobami zdrowymi.
Lilberg: przebadano 12032 kobiety, sprawdzając zadowolenie z życia oraz poziom neurotyczności. Po 21 latach porównano 238 osób chorujących na raka piersi z grupą kontrolną. Nie wykazano żadnych istotnych różnic.
Aro: przebadano 10892 kobiet. Ponownie przebadano je po od 6 do 9 latach. Kontrolowano takie czynniki jak: status socjoekonomiczny, występowanie raka wśród najbliższych, zachowania zdrowotne. Wnioski: nie wykazano zależności między czynnikami psychologicznymi a występowaniem raka piersi.
Hansen: badano bliźniaków kwestionariuszem EPI. Wynik: Nie stwierdzono znaczącego związku między ekstrawersją i neurotycznością, jak i ich łącznym efektem a ryzykiem wystąpienia raka.
Inne badanie skandynawskie: przebadano 5136 osób, badając „psychiczną podatność”(niski poziom ulegania, niepożądany sposób reagowania, brak pewności siebie). Wnioski: „podatność psychiczna” w żaden sposób nie wpływa na późniejsze wystąpienie choroby nowotworowej. Osobowość może wpływać na niektóre zachowania i czynniki związane ze stylem życia.
Nakaya: przebadano 30277 osób kwestionariuszem EPQ-R, zbadano również BMI, palenie, występowanie choroby w rodzinie. Na początku badania 671 osób miało rozpoznanie choroby nowotworowej. U 986 osób choroba wystąpiła w ciągu 7 lat. Wnioski: nie stwierdzono występowania jakichkolwiek zależności pomiędzy wymiarami osobowości a ryzykiem wystąpienia raka.
McKenna: Analiza wyników 46 badań(8 podstawowych zmiennych). Wnioski: istnieje jedynie umiarkowany związek między osobowością konfliktowo-unikającą, zaprzeczaniem/represją i utratą bliskich a zachorowaniem na raka piersi.
Butow: analiza wyników badań dotyczących związków pomiędzy wydarzeniami życiowymi, stylem radzenia sobie i czynnikami osobowościowymi. Wnioski: małe próby osób badanych, w większości nie było grup kontrolnych, grupy porównawcze z innej populacji niż osoby badane, nie oceniono w większości badań innych czynników ryzyka, brak podstaw teoretycznych.
Ollonen: Istnieje związek między wpływem wydarzeń stresujących za zachorowanie na raka piersi.
Polska:
Kruk, Aboul-Enein: pytanie o zdarzenia stresujące chorych na raka piersi oraz grupy kontrolnej. Wnioski: Większe prawdopodobieństwo wystąpienie raka piersi u osób chorych ALE: badanie poziomu stresu wiele lat po jego występowaniu nie pozwala na jego obiektywny pomiar, mechanizm doszukiwania się przyczyn zachorowania u chorych kobiet(nadmierne doszukiwanie się wydarzeń stresowych i ich przeszacowanie w obliczu choroby).
Podsumowanie: Obecnie występowanie chorób nowotworowych jest uznawane za niezależne od czynników osobowościowych! (to po co był ten wywód w jego książce? O.o) Powtórzenie wniosków analizy Butowa (dwa akapity temu). + nie uwzględniono rodzaju chorób nowotworowych, stopnia ich zaawansowania.
Folkman: w wyjaśnianiu przyczyn choroby nowotworowej należy połączyć trzy dziedziny: onkologia, immunologia, psychologia(jako uzupełnienie).! Ważna jest również analiza stylu życia. Nie ma osobowości typu C. Pewne uwarunkowania osobowościowe mogą sprzyjać większemu nasileniu zachowań antyzdrowotnych. Brak silnych, niepodważalnych dowodów na istnienie zależności pomiędzy wcześniejszym występowaniem depresji, osobowości typu C, bądź wydarzeń sterowych na etiologię raka piersi.
qbgirl