Interwencje psychologiczne i rodzaje pomocy w psychologii zdrowia
Adresaci: osoby, grupy, społeczności, środowiska.
Do interwencji psychologicznej zaliczamy:
· celowe zmiany w środowisku(np. organizacja pomieszczeń do porodów rodzinnych),
· organizacja recepcji uwzględniająca potrzeby psychiczne klientów i dobrą jakość usług,
· portal internetowy ułatwiający edukacje zdrowotną,
· usuwanie czynników ryzyka w szkole.
Profesjonalna pomoc psychologiczna
· działanie prospołeczne na rzecz dobra pozaosobistego, dobra osoby, grupy, społeczności.
· Istotą jest zachowanie prozdrowotne, sprzyjające rozwojowi człowieka (realizacja celów, spełnianie zadań życiowych).
Relacja pomocowa- opierając się na zaufaniu interpersonalnym, tworzy się warunki do trafnego funkcjonowania profesjonalnych form wsparcia społecznego.
Normy powinnościowe- podstawowy wyznacznik wszystkich typów zachowań pomocnych psychologa profesjonalisty.
Aspekty promocji zdrowia:
· Promocje zdrowia określa się jako proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na własne zdrowie w sensie jego poprawy i utrzymania.
· Istotą promocji zdrowia jest działalność, która inicjuje i utrzymuje procesy społeczne sprzyjające poprawieniu i szerzeniu zdrowia jako wartości oraz zaangażowaniu ludzi w trosce o tę wartość.
· Zdrowie rozumiane jako zasób, umożliwiający ludziom realizację aspiracji, zaspokajanie potrzeb oraz przeobrażenie i kontrolę środowiska.
· Promocja zdrowia jest działalnością na rzecz polepszenia powszechnej jakości życia (zadowolenie z życia w zdrowi i chorobie, kształtowanie warunków życia).
Obszary zadaniowe w promocji zdrowia:
-budowanie prozdrowotnej polityki państwa,
-tworzenie środowisk sprzyjających zdrowiu,
-wzmacnianie działań społeczeństwa na rzecz zdrowia,
-rozwijanie indywidualnych umiejętności służących zdrowiu,
-reorientacja służby zdrowia.
Promocja zdrowia w psychologii- złożony zespół działań profesjonalnych psychologa, których celem jest rozwój i wzmacnianie zdrowia całej populacji w kontekście codziennego życia od poczęcia do późnej starości.
Cele:
· zwiększenie świadomości zdrowia, jednostkowej i społecznej oraz znaczenia zachowań zdrowotnych,
· umożliwienie człowiekowi kontroli nad procesami zdrowia i udziału w osiąganiu celów zdrowotnych,
· rozwój i wzmacnianie zasobów zdrowotnych tkwiących w jednostce i jej środowisku.
Należy pamiętać o idei promocji zdrowia(działaniu na rzecz autonomii i partycypacji, przedstawienie oferty i pozostawienie jej do decyzji adresata, udział technik wpływu społecznego).
Formy działalności psychologa:
· upowszechnianie wiedzy psychologicznej(psychoedukacja),
· rozwój kompetencji(treningi, zajęcia).
Programy promocji zdrowia: indywidualne, grupowe, instytucjonalne.
Psychologiczna prewencja- zespół działań, w których wykorzystuje się metody i środki psychologiczne, by zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń w funkcjonowaniu somatycznym, psychologicznym i społecznym, przeciwdziałając czynnikom ryzyka i wzmacniając zasoby.
Prewencja właściwa(pierwotna)- zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienie zaburzeń(wskaźnik zachorowalności), przeciwdziałanie czynnikom ryzyka.
Prewencja wtórna-gdy są wcześniejsze sygnały zaburzeń, celem jest zatrzymanie patologii.
Prewencja trzeciego stopnia- zapobieganie skutkom przebytej choroby i hospitalizacji oraz przeciwdziałanie nawrotom. Potrzebna jest psychologiczna wiedza na temat ryzyka zdrowotnego.
Ryzyko ma dwa znaczenia:
· epidemiologiczne- gdy występują czynniki zwiększające zagrożenie i prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń i choroby. Ustala się czynniki związane z przyczyną i skutkiem niekorzystnych zjawisk zdrowotnych i chorób.
· decyzyjne- zapobieganie negatywnym konsekwencją działania w sytuacji ryzyka, optymalizacja racjonalnych decyzji.
Czynniki ryzyka:
· sytuacja ryzyka(sporty ekstremalne, opalanie się)
· środowiskowe czynniki ryzyka(toksyczność, ubóstwo)
· behawioralne czynniki(zachowania mające bezpośredni związek z powstawaniem zaburzeń)
· grupy ryzyka(zachowanie, normy szkodzą innym ludziom i członkom grupy)
· ryzyko związane z osobowością (osobowość WZA)
· ryzykowne szanse(kryzysy rozwojowe)
Strategia negatywna- odziaływanie na czynniki ryzyka (apele w mediach, uświadomienie szkodliwych konsekwencji). Wywołuje zjawisko reaktancji ale jest skuteczny gdy ryzyko jest bardzo duże.
Strategie pozytywne- wzmacnianie zasobów odpornościowych jednostki i zasobów środowiska. Jest uzupełnieniem strategii negatywnej. Promocja zdrowia i prewencja stanowią jednolity system działań.
Metody prewencji:
· techniki informacyjno-edukacyjne(poszerzanie wiedzy o ryzyku),
· techniki edukacji emocjonalnej(uczenie wyrażania wrażliwości i ekspresji emocji),
· model działań alternatywnych(rozwój zainteresowań, aktywność),
· trening umiejętności życiowych(budowanie pozytywnego obrazu siebie, samokontrola),
· model wpływów społecznych(tworzenie norm osobistych).
Podstawowa zasada tworzenia programów: pogłębiona diagnoza potrzeb, czynników ryzyka i zasobów.
Cele i strategie prewencji:
· rozwój indywidualny w cyklu życia (zmiana zachowań ryzykowanych)
· modyfikacja indywidualnych ryzykownych zachowań(programy edukacyjne)
· wspomaganie jednostek i rodzin(programy rozwijania umiejętności rodzicielskich)
· poprawa warunków życia i pracy(zmniejszenie ryzyka zawodowego)
· wspomaganie społeczności(bezpieczne place zabaw)
· tworzenie makrospołecznych regulacji ustawowych w zakresie ekonomii, zdrowia ,itd.(zmniejszenie bezrobocia)
· doskonalenie systemu opieki zdrowotnej i innych usług(finansowe wparcie opieki zdrowotnej).
Skuteczność programów profilaktycznych zależy od:
· adekwatne i naukowe podstawy diagnozowania sytuacji i realizowania programu,
· sprawdzone strategie redukowania czynników ryzyka i wzmacniania zasobów,
· różne kanały wpływów, współpraca ze środowiskiem,
· interaktywne techniki uczenia się,
· uwzględnienie zróżnicowania poziomu zdrowia w grupie,
· staranne przygotowanie programu i zespołu realizującego, badania pilotażowe, przygotowanie kadry,
· opracowanie czasu intensywnego trwania programu i działań uzupełniających
· tworzenie sieci wsparcia dla programu(sponsorzy).
Interwencja psychologiczna w sytuacji nagłego zagrożenia zdrowia:
Wykorzystuje się głównie techniki wsparcia społecznego(wsparcie emocjonalne, materialne, potrzebne informacje). Podstawą w takiej sytuacji jest szybka diagnoza sytuacji kryzysowej w której ocenia się poziom zagrożenia życia i zdrowia w kryzysie. Należy określić czy reakcja kryzysowa jest spowodowana ostrym i nagłym stresem czy formą dezorganizacji w sytuacji przewlekłego stresu traumatycznego. Ważna jest ocena zasobów samodzielnego radzenia sobie kryzysem. Interwencja może być indywidualna lub grupowa.
Ośrodki interwencji kryzysowej- pomoc w złagodzeniu cierpienia i bezradności, odzyskanie sił, kontrola nad własnym życiem, pomoc w egzekwowaniu swoich praw, w wyjątkowych przypadkach czasowe schronienie.
Terapia potraumatyczna- łączenie terapii z pomocą antykryzysową, jest ściśle zależna od wydarzeń, których wspólną cechą jest silne zagrożenie dla życia i zdrowia oraz wyczerpanie podmiotowych zasobów zaradczych, wydarzenie wykraczają swoją treścią i nasileniem poza dotychczasowe doświadczenie człowieka. Najczęściej stosuje się: techniki opanowania lęku, techniki ekspozycyjne, konfrontujące z wydarzeniem i poznawczą rekonstrukcją.
Terapia psychologiczna:
Zaburzenia somatyczne wymagają specjalistycznych metod terapeutycznych.
Specjalistyczna metoda leczenia- świadome, celowe i programowe oddziaływanie psychologiczne w celu zmniejszenia zaburzeń w funkcjonowaniu psychicznym, somatycznym i społecznym oraz usunięcia ich psychospołecznych przyczyn. Taka psychoterapie stosuje tylko specjalista psychoterapeuta. Psychoterapia to działania:
-zamierzone i planowane,
-prowadzone przez odpowiednio wyszkolony personel,
-wobec osób o różnych zaburzeniach psychicznych, zachowania czy struktur lub procesów intrapsychicznych.
Ważny jest kontrakt terapeutyczny. Należy pamiętać, że w każdym systemie zostały określone czynniki leczące i warunki konieczne do uzyskania zamiany prozdrowotnej u pacjenta.
Zjawiska leczące zachodzące w trakcie psychoterapii:
-typ relacji terapeuta-pacjent,
-doświadczanie emocjonalne,
-uczenie się i zmiana schematów poznawczych,
-ćwiczenie zmiany zachowań.
W niektórych obszarach ważna rolę odgrywa psychoterapia grupowa(zaburzenia odżywiania, astma).
Wyróżnia się:
-grupową terapie analityczną,
-grupową terapie poznawczo-behawioralną,
-terapie systemowe.
Terapia bólu-w wyspecjalizowanych interdyscyplinarnych zespołach leczy się ból ostry oraz przewlekłe postacie bólu (pleców, kręgosłupa, migrenowy, nowotworowy). Psychiczne komponenty obniżają próg bólowy (napięcie mięśniowe, lęk, depresja). W przypadkach ostrego bólu stosuje się techniki odwracania uwagi, natomiast w przypadkach bólu przewlekłego sprawdza się technika koncentracji i wizualizacji neutralnych lub pozytywnych.
Psychoterapia elementarna-coś pomiędzy psychoterapią podtrzymującą a poradnictwem psychologicznym.
· łagodzenie emocjonalnych skutków choroby i leczenia,
· wzmocnienie psychicznych sił i zasobów pacjenta,
· nawiązanie dobrej współpracy z personelem i unikanie jatrogenii.
Psychoterapia działa na drodze motywacyjno-elementarnej(pozytywne emocje, optymizm), poprawia rozumienie sytuacji.
Formy aktywnego uczestnictwa:
· grupy samopomocy- Psycholog służy jako konsultant i ekspert(jak trafnie udzielać sobie wsparcia), może przygotowywać wolontariuszy lub być superwizorem(rozładowanie przeciążeń emocjonalnych)
qbgirl